«Η αντιμετώπιση των ακροδεξιών κομμάτων από τα ΜΜΕ είναι ένα ιδιαίτερα σύνθετο ζήτημα. Ακόμη πιο δύσκολη υπόθεση είναι η μεταχείριση των ψηφοφόρων τους. Αν σπεύσεις να τους αποκαλέσεις όλους νεοναζί, τους αποξενώνεις», λέει στην «Κ» ο Μάρτιν Ντέμπες, δημοσιογράφος στην εφημερίδα της Θουριγγίας Thueringer Allgemeine, αναλύοντας την επανεμφάνιση της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD) στο πρώην ανατολικογερμανικό κρατίδιο. Επειδή κάνει διακοπές σε ένα ελληνικό νησί, έχει ενημερωθεί για τις εκλογικές επιτυχίες των ακροδεξιών κομμάτων στην Ελλάδα στην αναμέτρηση της Κυριακής. Toν ρωτάω την ενδεδειγμένη στρατηγική για την αντιμετώπιση τέτοιων σχηματισμών. Αποσιώπηση, αποκλεισμός, αντιπαράθεση; «Δεν υπάρχει συνταγή», απαντάει αφοπλιστικά, αν και είναι ειδικός σε θέματα Ακροδεξιάς. Σπεύδει όμως να διαχωρίσει την Εναλλακτική για τη Γερμανία από τη Χρυσή Αυγή και τα διάδοχα κόμματα του φιλοναζιστικού: «Δεν είναι απλό στη Γερμανία ούτε να απαγορεύσουμε την AfD ούτε να την αποκλείσουμε».
Ελαβε το 52%
Μετά τις τοπικές εκλογές στη Θουριγγία, την Κυριακή, η Εναλλακτική κατέκτησε μία πρωτιά, την περιφέρεια Ζόνενμπεργκ, και παρά τη συσπείρωση του δημοκρατικού τόξου εναντίον του εκλεκτού του κόμματος, ο 50χρονος Ρόμπερτ Ζέσελμαν απέσπασε 52%. H υγειονομική ζώνη αντί να βλάψει μάλλον ενίσχυσε τον υποψήφιο της AfD. «Είναι δικηγόρος, πρώην μέλος των Χριστιανοδημοκρατών, τον ξέρω καλά, είναι ήπιος», εξηγεί ο Ντέμπες. Ηρθε στο προσκήνιο κυρίως στη διάρκεια της πανδημίας ως πολέμιος των περιοριστικών μέτρων για τον κορωνοϊό, αλλά και στη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης. «Αυτό είναι το πρόβλημα: Οτι η Ακροδεξιά έχει πολλές εκφάνσεις και αποχρώσεις. Δεν είναι όλα τα κόμματα εμφανώς αντισυνταγματικά. Δεν ισχύει το ίδιο για τη δική σας Χρυσή Αυγή, που ήταν φιλοναζιστική και βίαιη».
Τα αίτια της ανόδου
Συνάδελφός του από έτερη γερμανική εφημερίδα με έδρα το Αμβούργο, o oποίος προτιμάει να διατηρήσει την ανωνυμία του, προσπαθεί να εντοπίσει τα αίτια της νέας ανόδου της AfD. Κατά τη γνώμη του, η κύρια ευθύνη ανήκει στους Χριστιανοδημοκράτες υπό τον Φρίντριχ Μερτς, ο οποίος παρασύρεται από την ακροδεξιά ατζέντα. «Αφήνει την Εναλλακτική να θέτει τα ζητήματα του πολιτικού διαλόγου και ακολουθεί. Προσφυγικό, ενεργειακή κρίση, πληθωρισμός. Οι ψηφοφόροι του ακροδεξιού κόμματος είναι κυρίως άνθρωποι που αυτοπροσδιορίζονται στον αντίποδα της ελίτ. Αντιπαρατίθενται με την “κοκκινοπράσινη” κυβέρνηση με τις περιβαλλοντικές, διεθνιστικές, έμφυλες ευαισθησίες. Διακηρύσσουν την έχθρα τους προς τον κοσμοπολιτισμό, τη διανόηση, τις πολιτικά ορθές ταυτότητες», επισημαίνει.
Ποια είναι η γνώμη του για τη θεωρία των δύο άκρων; Στη Γερμανία, το φαινόμενο επικεντρώνεται κυρίως στην πρώην ανατολική Γερμανία. Οι δημογραφικές ιδιαιτερότητες, όπως η έλλειψη νέων γυναικών, η μικρή εξοικείωση με τη μετανάστευση μέχρι την ενοποίηση των δύο Γερμανών στη δεκαετία του ’90 και οι οικονομικές ανισότητες σε σχέση με το δυτικό κομμάτι της χώρας είναι κάποιες από τις αιτίες που το εκλογικό σώμα καταφεύγει είτε στην AfD είτε στο Κόμμα της Αριστεράς, Die Linke. O ίδιος δεν θεωρεί πάντως ότι ο αντισυστημικός χαρακτήρας των δύο άκρων είναι κοινός. Μπορεί να έχουν κοινή δεξαμενή ψηφοφόρων (εργατική τάξη και ασθενέστερα οικονομικά και κοινωνικά στρώματα), αλλά η σύμπτωση θέσεων είναι μικρή.
«Μόνο το κομμάτι που εκπροσωπεί η Σάρα Βάγκενκνεχτ, επί μακρόν στέλεχος του Die Linke, που έχει όμως διαφοροποιηθεί πολλές φορές με πιο πρόσφατο παράδειγμα τη φιλορωσική-φιλειρηνική στάση της στον πόλεμο στην Ουκρανία και σκοπεύει να ιδρύσει δικό της κόμμα, έχει ιδεολογικές συγγένειες με την AfD. Σε περίπτωση που η Βάγκενκνεχτ προχωρούσε σε μια ξεχωριστή κίνηση, μάλλον καλό θα έκανε στο Κόμμα της Αριστεράς, αφού θα του επέτρεπε να ξεκαθαρίσει το ιδεολογικό του στίγμα».
H ΑfD θεωρεί ότι η περίπτωση Ζέσελμαν είναι μόνον η αρχή και θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για μια εκλογική νίκη σε ολόκληρο το κρατίδιο το 2024, με δεδομένο ότι σε όλες τις τελευταίες δημοσκοπήσεις το κόμμα προηγείται με 28%. Κύριο σύνθημα του κόμματος είναι η αποδοκιμασία των γρήγορων και επώδυνων για τους ασθενέστερους μεταρρυθμίσεων, όπως η πράσινη μετάβαση και οι απαγορεύσεις στους καυστήρες φυσικού αερίου, που γιγάντωσαν τη λαϊκή οργή.