Σοβαρό πλήγμα για το ρωσικό καθεστώς αποτέλεσε η στρατιωτική ανταρσία, σύμφωνα με τον Σεργκέι Ραντσένκο. Ο γνωστός ιστορικός, καθηγητής στο School of Advanced Internatio-nal Studies του Πανεπιστημίου Johns Hopkins, μιλάει στην «Κ» για τα απόνερα αυτής της αλλόκοτης και βραχύβιας εξέγερσης, τη νέα πραγματικότητα στη Ρωσία και τις εξελίξεις στο μέτωπο της Ουκρανίας.
Παρότι ο Γεβγκένι Πριγκόζιν τελικά οπισθοχώρησε, «το επεισόδιο ανέδειξε την απροσδόκητα εύθραυστη φύση του καθεστώτος», λέει ο Ραντσένκο. «Ο Πούτιν δεν έχασε τον έλεγχο, αλλά επλήγη η εικόνα του παντοδύναμου τσάρου που κινεί τα νήματα και ενώπιον του οποίου όλοι υποτάσσονται».
Πώς ερμηνεύει την εξαιρετικά ριψοκίνδυνη επιλογή του επικεφαλής της Wagner –ενός ανθρώπου που χρωστάει τα πάντα στον Πούτιν– να στραφεί, έστω για λίγες ώρες, κατά της Μόσχας; «Ο Πριγκόζιν ήθελε να αποτρέψει την απορρόφηση της Wagner από τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις», απαντά. «Μπορεί να δήλωσε ότι η κίνησή του δεν ήταν πραξικόπημα και ότι ο ίδιος δεν έχει πολιτικές φιλοδοξίες, όμως άλλα δείχνει η απαίτησή του να αντικατασταθεί η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία του υπουργείου Αμυνας. Με την εκστρατεία κατά του (υπουργού Αμυνας) Σοϊγκού και του (αρχηγού ΓΕΕΘΑ) Γερασίμοφ, επιχείρησε να υποκαταστήσει τον ίδιο τον Πούτιν, κάτι το οποίο ο Ρώσος πρόεδρος δεν θα μπορούσε να ανεχθεί».
Κριτική στο Κρεμλίνο
Ο Ραντσένκο υπενθυμίζει, επιπλέον, ότι ακριβώς πριν από την ανταρσία –«και ενώ στο παρελθόν απέφευγε επιμελώς να ασκήσει κριτική στον ίδιο τον Πούτιν»– ο Πριγκόζιν στράφηκε κατά του πάτρωνά του, λέγοντας ότι ξεγελάστηκε και ότι η αιτία του πολέμου δεν είχε καμία σχέση με την «αποναζιστικοποίηση» της Ουκρανίας και τον κίνδυνο επίθεσης από το ΝΑΤΟ. Αυτό «πραγματικά εξόργισε» τον Ρώσο πρόεδρο.
Η «ασυνήθιστη φύση» της αντίδρασης του Πριγκόζιν, «που ήταν για τόσο καιρό κομμάτι του κατεστημένου ασφαλείας του καθεστώτος, εξέπληξε τους πάντες», σχολιάζει ο Ραντσένκο. «Αυτό το στοιχείο του αιφνιδιασμού ήταν ζωτικό ώστε να καταφέρει να καταλάβει το Ροστόφ και να δούμε τη σκηνή όπου κατσάδιαζε εκείνους τους στρατηγούς. Αυτό ήταν ιδιαίτερα εξευτελιστικό για το καθεστώς».
Κάποια στιγμή στον δρόμο για τη Μόσχα, εικάζει ο ρωσικής καταγωγής Βρετανός ιστορικός, ο αρχηγός της Wagner κατάλαβε ότι δεν είχε την υποστήριξη που χρειαζόταν για να συνεχίσει και ότι θα ακολουθούσε αιματοχυσία, που θα κατέληγε στη διάλυση του μισθοφορικού στρατού του. «Στη Ρωσία του 1917, που κατέρρεε υπό το βάρος των εξελίξεων στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, μπορεί να είχε πετύχει να ανατρέψει το καθεστώς με τη δύναμη των όπλων. Η σημερινή Ρωσία είναι διαφορετική: ο πόλεμος (στην Ουκρανία) δεν έχει ακόμη χαθεί. Το κράτος παραμένει συνεκτικό».
Ο Πριγκόζιν «υπολόγισε λανθασμένα» την αντίδραση του Πούτιν, σύμφωνα με τον καθηγητή του SAIS. Ο Ρώσος πρόεδρος αποφάσισε να θέσει τη Wagner υπό τον απευθείας έλεγχο του ρωσικού στρατού, βλέποντας ότι ο μέχρι πρότινος πιστός του λοχαγός έδειχνε επικίνδυνα σημάδια αυτονόμησης. «Ωστόσο, για πολιτικούς λόγους ήθελε να αποφύγει τη στρατιωτική καταστολή, που θα οδηγούσε σε αιματοκύλισμα στην ευρύτερη περιοχή κοντά στη Μόσχα και θα έκανε μεγάλο κακό στην εικόνα του – θα έδειχνε ότι έχει χάσει τον έλεγχο».
Ετσι, η κατάσταση εκτονώθηκε με την παρέμβαση του Λευκορώσου δικτάτορα Αλεξάντερ Λουκασένκο, ο οποίος με τον τρόπο αυτόν «ενίσχυσε τη θέση του» στα μάτια του Πούτιν. Αλλά ο Ραντσένκο εκτιμά πως, αργά ή γρήγορα, ο Πριγκόζιν θα βρεθεί στο στόχαστρο του Κρεμλίνου: «Δεν πρόκειται ο Πούτιν να συγχωρέσει αυτήν την προδοσία».
Επιπτώσεις στην Ουκρανία
Θα επηρεάσουν καθόλου τα γεγονότα του περασμένου Σαββατοκύριακου το ουκρανικό μέτωπο; Ο Ραντσένκο στην απάντησή του σημειώνει ότι ο ρόλος της Wagner στον πόλεμο ήταν πιο ορατός, ειδικά λόγω της δεινότητας του Πριγκόζιν στη δημόσια προβολή της δράσης της. Η αποχώρηση των μισθοφόρων από το πεδίο εκτιμά ότι δεν θα επηρεάσει σοβαρά τη στρατιωτική ικανότητα της Ρωσίας, η οποία «προετοιμάζεται εδώ και καιρό» για την ουκρανική αντεπίθεση.
«Το πιθανό όφελος για την Ουκρανία (από την ανταρσία) θα είναι στο ηθικό των Ρώσων στρατιωτών», συμπληρώνει. «Αλλά προς το παρόν δεν βλέπουμε κάποιο κύμα αυτομολήσεων ή λιποταξίας στη ρωσική πλευρά. Και οι Ουκρανοί αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες στην αντεπίθεσή τους».
Η εκστρατεία αυτή είναι ακόμη σε πρώιμο στάδιο. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Ρωσοβρετανό ιστορικό, αν δεν οδηγήσει στην ανάκτηση σημαντικών εδαφών, τότε «θα ασκηθεί πολύ μεγάλη» πίεση από τη Δύση στην Ουκρανία να έλθει σε συμφωνία για κατάπαυση του πυρός με τη Μόσχα. Η πίεση αυτή για κατάπαυση του πυρός, με απώλεια εδαφών, προσθέτει, θα ενισχυθεί σημαντικά εάν στις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου του 2024 επικρατήσουν οι Ρεπουμπλικανοί.
Στην επικείμενη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους (11-12 Ιουλίου), το ζήτημα της μελλοντικής σχέσης της Ουκρανίας με τη Συμμαχία και των εγγυήσεων ασφαλείας που θα παράσχουν στο Κίεβο οι πιο σημαντικοί σύμμαχοι θα βρεθεί στο επίκεντρο – και συνδέεται άμεσα με την όποια συζήτηση για διπλωματικές διαπραγματεύσεις με τη Μόσχα. Ο Ραντσένκο συμμερίζεται την ανησυχία των Ουκρανών πως καμία μορφή εγγυήσεων, πλην αυτής του άρθρου 5 του καταστατικού του ΝΑΤΟ, δεν θα τους δώσει πραγματική ασφάλεια έναντι μελλοντικών ρωσικών επιθετικών σχεδίων.
