Υστερα από τρεις ταραγμένους μήνες απεργιακών κινητοποιήσεων και διαδηλώσεων εξαιτίας της μεταρρύθμισής του στο συνταξιοδοτικό, που κορυφώθηκαν την άνοιξη, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν είχε υποσχεθεί «100 ημέρες αποκλιμάκωσης, ενότητας και δράσης». Ωστόσο, η δολοφονία του αλγερινής καταγωγής 17χρονου Ναέλ από αστυνομικό στη Ναντέρ, το παρισινό προάστιο από το οποίο ξεκίνησε ο Μάης του 1968, δεν του αφήνει πολλά περιθώρια να ελπίζει ότι η έκρυθμη κατάσταση στη χώρα θα έχει εκτονωθεί έως την εθνική γιορτή των Γάλλων, στις 14 Ιουλίου. Πολλοί αναλυτές προβλέπουν ότι αυτή τη φορά τα επεισόδια και οι λεηλασίες που ξεκίνησαν την Τρίτη, μπορεί να στοιχίσουν στον Γάλλο πρόεδρο ακόμη και τον θώκο του. Η γαλλική κοινή γνώμη παρακολουθεί την τελευταία εβδομάδα μια επανάληψη των ημερών του 2018, όταν τα «Κίτρινα Γιλέκα» –ένα κίνημα αγανάκτησης για την υψηλή τιμή των καυσίμων, που επεκτάθηκε και πέραν των συνόρων της χώρας– υποχρέωσαν την κυβέρνηση να κατεβάσει τεθωρακισμένα οχήματα της χωροφυλακής στους δρόμους. Το ίδιο μέτρο εξήγγειλε προχθές η πρωθυπουργός Ελιζαμπέτ Μπορν, σε μια επίδειξη πυγμής και εξευμενισμού του συντηρητικού κόσμου.
Αμηχανία στο Ελιζέ
O ίδιος ο Γάλλος πρόεδρος εμφανίστηκε αμήχανος απέναντι στην εκρηκτική κατάσταση, αφού έφυγε μεν εσπευσμένα από τις Βρυξέλλες και τη Σύνοδο Κορυφής για το μεταναστευτικό, αλλά στις εκκλήσεις του απευθύνθηκε περισσότερο στο φιλότιμο των γονιών, ζητώντας τους να «μαζέψουν» τα παιδιά τους σπίτι, αλλά και στις πλατφόρμες των σόσιαλ μίντια, από τις οποίες απαίτησε να «κατεβάζουν» αναρτήσεις με εμπρηστικό περιεχόμενο. Είχε προηγηθεί η δήλωσή του πως η απόφαση του αστυνομικού να πυροβολήσει έναν νεαρό οδηγό αυτοκινήτου που είχε σταματήσει για έλεγχο είναι «αδικαιολόγητη». Η διατύπωση εκνεύρισε το συνδικάτο αστυνομικών, δίνοντάς τους την αίσθηση ότι ο Μακρόν δεν θέλει να οξύνει περαιτέρω τα πνεύματα στις τάξεις των νεαρών στασιαστών. Την ίδια στιγμή η δεξιά αντιπολίτευση τον πίεζε για επιβολή κατάστασης εκτάκτου ανάγκης.
Ο θάνατος του Ναέλ ήταν η τρίτη δολοφονία από αστυνομικό σε τροχαίο έλεγχο την τελευταία χρονιά, ενώ πέρυσι ο αντίστοιχος αριθμός ανήλθε στους 13, ένα θλιβερό ρεκόρ. Πολλοί θεωρούν ότι τέτοιου είδους περιστατικά άρχισαν να πληθαίνουν μετά το 2017, όταν ψηφίστηκε νόμος που επιτρέπει στους αστυνομικούς να ανοίγουν πυρ εναντίον δικυκλιστών που δεν σταματούν σε ελέγχους, ακόμη κι όταν οι αστυνομικοί δεν διατρέχουν άμεσο κίνδυνο. Είχε προηγηθεί μια σειρά τρομοκρατικών επιθέσεων και οι αστυνομικοί ασκούσαν πιέσεις στους πολιτικούς για μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων. Από τη στιγμή, όμως, που θεσπίστηκε ο νόμος, ο αριθμός παρόμοιων κρουσμάτων εξαπλασιάστηκε. Στη συντριπτική τους πλειονότητα τα θύματα είναι μαύροι ή αραβικής καταγωγής, επιβεβαιώνοντας τις καταγγελίες των ακτιβιστών περί συστημικού ρατσισμού στις τάξεις των δυνάμεων ασφαλείας. Οι ίδιοι οι αστυνομικοί παραδέχονται ότι η εκπαίδευση που παίρνουν είναι ανεπαρκής έως ανύπαρκτη και πως πολλές φορές συνάδελφοί τους τραβούν όπλο χωρίς να απειλούνται καν, επειδή πιστεύουν ότι τους καλύπτει ο νόμος. Σύμφωνα με περυσινή έκθεση, το 40% των αστυνομικών δεν έχει συμμετάσχει στον απαιτούμενο αριθμό των τριών μαθημάτων για τη χρήση των όπλων.
Ο θάνατος ενός 17χρονου από πυρά αστυνομικού πυροδότησε μεγάλης κλίμακας επεισόδια, εμπρησμούς και καταστροφές καταστημάτων.
Αν αποδεχθούμε την εκτίμηση πως η Γαλλία βιώνει τις τελευταίες ημέρες μια κοινωνική έκρηξη ανάλογη με αυτή των ΗΠΑ μετά τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ τον Μάιο του 2020, η υπερβολική χρήση βίας από τη γαλλική αστυνομία δεν είναι πρωτόγνωρη κι έχει εκτενώς μελετηθεί και επικριθεί από οργανώσεις όπως η Διεθνής Αμνηστία και το Συμβούλιο της Ευρώπης. Ειδικά κατά τη διάρκεια των «Κίτρινων Γιλέκων» το ζήτημα αυτό έγινε αντικείμενο σοβαρής πολιτικής αντιπαράθεσης, αφού πάνω από 2.500 διαδηλωτές τραυματίστηκαν, αρκετοί εκ των οποίων έχασαν το μάτι τους ή κάποιο μέλος.
Στη μεγάλη διαδήλωση που έγινε την Πέμπτη και διοργανώθηκε από τη μητέρα του Ναέλ, οι συμμετέχοντες άδραξαν την ευκαιρία να αποκηρύξουν την εγκατάλειψη των παρισινών προαστίων και τη διάρρηξη των σχέσεων εμπιστοσύνης της κοινότητάς τους με τις δυνάμεις ασφαλείας. Υπενθυμίζεται ότι το 2005 επί τρεις εβδομάδες τα προάστια του Παρισιού και άλλων γαλλικών πόλεων φλέγονταν μετά τον θάνατο δύο νεαρών στο Κλισί-σου-Μπουά, ένα προάστιο του Παρισιού. Εκτοτε και παρά τις κρατικές επενδύσεις στις φτωχές περιοχές της χώρας, αντί να κλείσει το χάσμα με την υπόλοιπη Γαλλία, η ανεργία, οι σχολικές επιδόσεις και οι ανισότητες επιδεινώθηκαν σε σχέση με την προηγούμενη 20ετία. Διάχυτη είναι η αίσθηση ότι τα χρήματα κατευθύνθηκαν σε έργα βιτρίνας, εντυπωσιακά κτίρια και καινούργια τραμ, χωρίς να αντιμετωπιστούν τα θεσμικά προβλήματα. Δεν είναι τυχαίο ότι στα επεισόδια αυτής της εβδομάδας βρέθηκαν στο στόχαστρο των νεαρών οι αστικές συγκοινωνίες, ως σύμβολο των ανισοτήτων, επειδή μεταφέρουν τους εργαζομένους από τα φτωχά προάστια στο πλούσιο τουριστικό κέντρο της πόλης. Γι’ αυτό άλλωστε ένα από τα πρώτα μέτρα της κυβέρνησης ήταν η αναστολή λειτουργίας των ΜΜΜ μετά τις 9 μ.μ.
«Δικαιοσύνη»
«Η αστυνομία δολοφονεί», «Δικαιοσύνη για τον Ναέλ» ήταν τα δύο κεντρικά συνθήματα που φώναζαν οι διαδηλωτές, εξηγώντας ότι ο 17χρονος θα μπορούσε να είναι γιος, αδερφός, φίλος τους. Τα βίντεο που κυκλοφόρησαν και δείχνουν τον αστυνομικό να πυροβολεί εξ επαφής το θύμα, την ώρα που ετοιμάζεται να διαφύγει από τον τροχαίο έλεγχο, δυναμίτισαν περαιτέρω το κλίμα, καθώς η αστυνομία επιχείρησε αρχικά να διαστρεβλώσει τα γεγονότα προβάλλοντας την εκδοχή της αυτοάμυνας. Παρά τη συγγνώμη του δράστη και τη σύλληψή του με την κατηγορία της ανθρωποκτονίας από πρόθεση, το κύμα οργής δεν κόπασε.
