Τον περασμένο μήνα, αφότου οι Ισπανοί συντηρητικοί και τα ακροδεξιά κόμματα συνέτριψαν τα αριστερά στις τοπικές εκλογές, οι νικητές στο Ελτσε, μια μικρή πόλη στα νοτιοανατολικά, γνωστή για τα αρχαία αγάλματα και τις εξαγωγές παπουτσιών, υπέγραψαν συμφωνία με συνέπειες για το μέλλον της Ισπανίας και της υπόλοιπης Ευρώπης. Ο υποψήφιος του Λαϊκού Κόμματος είχε την ευκαιρία να κυβερνήσει, αλλά χρειαζόταν την υποστήριξη του ακροδεξιού Vox, το οποίο για αντάλλαγμα εξασφάλισε τη θέση του αντιδημάρχου και ένα νέο διοικητικό σώμα, που θα έχει στόχο να προασπίζεται τον θεσμό της παραδοσιακής οικογένειας. Το κείμενο της συμφωνίας επισφραγίστηκε κάτω από τον σταυρό της τοπικής εκκλησίας.
Αυτό το μοντέλο συνεργασίας θα μπορούσε να είναι το μοντέλο για ολόκληρη την Ισπανία, είπε ο νέος δήμαρχος του Ελτσε, Πάμπλο Ρους Βιγιανουέβα, αναφερόμενος στις επικείμενες εθνικές εκλογές της 23ης Ιουλίου. Οι περισσότερες δημοσκοπήσεις προεξοφλούν την ήττα του αριστερού πρωθυπουργού Πέδρο Σάντσεθ, του σοσιαλιστικού κόμματος. Η νέα αντιδήμαρχος του Vox, Αουρόρα Ροντίλ Μαρτίνεθ, πήγε ακόμη πιο πέρα: «Το κόμμα μου θα κάνει ό,τι είναι απαραίτητο για να συμβεί αυτό». Αν η ευχή της Ροντίλ υλοποιηθεί και το Vox ενταχθεί στην κυβέρνηση με τους πιο μετριοπαθείς συντηρητικούς, θα είναι η πρώτη φορά που ακροδεξιό κόμμα εισέρχεται σε ομοσπονδιακή κυβέρνηση από την εποχή της δικτατορίας του Φράνκο. Η άνοδος του Vox είναι μέρος μιας ευρύτερης τάσης ακροδεξιών κομμάτων, των οποίων αυξάνεται η δημοτικότητα, με αποτέλεσμα σε ορισμένες περιπτώσεις να ανεβαίνουν στην εξουσία ως μικρότεροι εταίροι.
Τα κόμματα έχουν διαφορές, αλλά σε γενικές γραμμές φοβούνται τις οικονομικές συνέπειες της παγκοσμιοποίησης και διατείνονται ότι οι χώρες τους θα χάσουν την εθνική τους ταυτότητα λόγω μετανάστευσης από μη χριστιανικές ή μη «λευκές» χώρες, αλλά και μια ενισχυμένη Ε.Ε., που κατά τη γνώμη τους ενδιαφέρεται μόνο για τις ελίτ. Τα σταθερά εκλογικά τους κέρδη έχουν καταστήσει πιο πιεστική τη συζήτηση μεταξύ φιλελευθέρων, πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί μια Ακροδεξιά με αυξημένη επιρροή.
Ορισμένοι ισχυρίζονται ότι η Ακροδεξιά πρέπει να είναι περιθωριοποιημένη, όπως συνέβαινε επί μισό και πλέον αιώνα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αλλοι ανησυχούν ότι η Ακροδεξιά έχει γίνει υπερβολικά μεγάλη για να αγνοηθεί και πως η μόνη εναλλακτική είναι η συμμετοχή της στην κυβέρνηση, με την ελπίδα της κανονικοποίησής της.
Στη Σουηδία η κυβέρνηση εξαρτάται τώρα από τις κοινοβουλευτικές ψήφους ενός κόμματος με νεοναζιστικές ρίζες και του έχει εκχωρήσει ένα περιθώριο συμμετοχής στη χάραξη πολιτικής. Στη Φινλανδία, όπου η Δεξιά ανήλθε στην εξουσία, το εθνικιστικό κόμμα των Φινλανδών παραλίγο να αποσταθεροποιήσει τον κυβερνητικό συνασπισμό, αφότου υπουργός του ακροδεξιού κόμματος παραιτήθηκε επειδή αποκαλύφθηκε ότι είχε αστειευτεί με ναζιστικούς χαιρετισμούς. Την περασμένη εβδομάδα η ολλανδική κυβέρνηση του Μαρκ Ρούτε, του συντηρητικού πρωθυπουργού της χώρας, κατέρρευσε επειδή κεντρώα κόμματα στον συνασπισμό του θεώρησαν υπερβολικά σκληρές τις προτάσεις του για περιορισμό της μετανάστευσης. Ο Ρούτε υποχρεώθηκε να καλύψει το δεξιό του άκρο από την άνοδο των λαϊκιστών και ένα ακροδεξιό κόμμα.
«Θα μπορούσε να είναι το μοντέλο για ολόκληρη την Ισπανία», είπε ο δήμαρχος της μικρής πόλης, Πάμπλο Ρους Βιγιανουέβα, για τη συνεργασία του με τους φρανκιστές.
Στην Ιταλία η Ακροδεξιά πήρε μόνη της την εξουσία. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, η πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι, που γαλουχήθηκε πολιτικά σε κόμματα γεννημένα από τις στάχτες του φασισμού, κυβερνάει με πολύ μεγαλύτερη μετριοπάθεια από ό,τι περίμεναν πολλοί στην Ευρώπη, ενισχύοντας το επιχείρημα των αναλυτών ότι η πραγματικότητα της διακυβέρνησης ίσως δρα κατευναστικά σε ιδεολογικό επίπεδο.
Σε μια αναγνώριση ότι η πολιτική σύνθεση της ηπείρου αλλάζει, η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν είπε ότι η Ε.Ε. πρέπει να παρουσιάσει σοβαρά αποτελέσματα για να αναχαιτίσει τις εξτρεμιστικές δυνάμεις.
Καλό και κακό σενάριο
Στην Ισπανία, όπου το Λαϊκό Κόμμα έχει ελπίδες να αναδειχθεί πρώτο, η ένταξη ακροδεξιών κομμάτων, όπως το Vox, θα μπορούσε να τα εξουδετερώσει, εκτίμησε ο Εστεμπαν Γκονζάλες Πονς, ανώτατο στέλεχος των συντηριτικών. Παραδέχθηκε όμως ότι η στρατηγική αυτή ενέχει ρίσκο. «Ενα πρώτο κακό σενάριο είναι η νομιμοποίηση του Vox. Δεύτερη ευκαιρία όμως είναι η κανονικοποίησή του. Αν κυβερνήσουν καλά, θα γίνουν ένα ακόμη κόμμα συντηρητικό εντός του πολιτικού συστήματος».
Προς το παρόν η κατάσταση είναι ρευστή και υπάρχουν ενδείξεις ότι ο Σάντσεθ και οι σύμμαχοί του κερδίζουν έδαφος. Παράλληλα το Vox επίσης καταγράφει απώλειες, καθώς η καμπάνια του πρωθυπουργού και γνωστών καλλιτεχνών και φιλελευθέρων δίνει έμφαση στην απειλή συγκυβέρνησης των συντηρητικών με το Vox.
Η Ισπανία έμοιαζε μέχρι πρότινος φωτεινό παράδειγμα για την ευρωπαϊκή Αριστερά. Υπό τον Σάντσεθ η χώρα διατήρησε τον πληθωρισμό σε χαμηλά επίπεδα, περιόρισε τις εντάσεις με τους αυτονομιστές στην Καταλωνία και αύξησε τον ρυθμό ανάπτυξης, τις συντάξεις και τον κατώτατο μισθό. Ωστόσο, η συμμαχία του με αυτονομιστές και αριστερές δυνάμεις, που αποτελούν «κόκκινο πανί» για πολλούς ψηφοφόρους, επέτεινε τη δυσαρέσκεια στο εκλογικό σώμα.