Εως και τον Ιανουάριο του 2020, η Ισπανία δεν είχε εμπειρία κυβερνήσεων συνεργασίας. Ενας κυβερνητικός συνασπισμός αναλαμβάνει τα ηνία στη χώρα «για πρώτη φορά έπειτα από 80 χρόνια», έγραφε ο Σαμ Τζόουνς στις 7 Ιανουαρίου του 2020 στον Guardian, με το βλέμμα στραμμένο στην κυβερνητική σύμπραξη Σοσιαλιστών και Podemos. Ο Πέδρο Σάντσεθ «θα ηγηθεί της πρώτης κυβέρνησης συνασπισμού στη χώρα μετά τη Δεύτερη Ισπανική Δημοκρατία (σ.σ. που τελείωσε το 1939)», έγραφε την ίδια ημέρα η El Pais.
Τριάμισι χρόνια μετά, η προοπτική ενός κυβερνητικού συνασπισμού αποτελεί πια μονόδρομο για τις ισπανικές πολιτικές δυνάμεις, μέσα σε ένα πολιτικό τοπίο το οποίο έχει όμως αλλάξει σημαντικά εάν όχι σαρωτικά. Κόμματα (όπως οι Ciudadanos και οι Podemos) που άλλοτε πρωταγωνιστούσαν ορίζοντας τις εξελίξεις, πλέον έχουν αποδυναμωθεί. Και πολιτικοί που άλλοτε βρίσκονταν στο προσκήνιο (όπως ο Αλμπέρτ Ριβέρα, ο Πάμπλο Ιγκλέσιας, ο Πάμπλο Κασάδο), πλέον έχουν βγει από τα κάδρο των κυβερνητικών διεργασιών.
Επιτείνοντας τη σύγχυση
Οι εκλογές που πραγματοποιήθηκαν πρόωρα χθες στην Ισπανία, οι πρώτες που διεξάγονται στη χώρα της Ιβηρικής εν μέσω θέρους, ήρθαν να ανακατέψουν μεν την τράπουλα των πολιτικών συσχετισμών αλλά κατά τρόπο μάλλον «αντιπαραγωγικό».
Οι κυβερνητικές συνεργασίες είναι πλέον μονόδρομος. Ακόμη κι αυτός ο μονόδρομος, ωστόσο, είναι πια δύσβατος και αμφίβολος, όχι μόνο για την ισπανική κεντροδεξιά που ήρθε πρώτη ανεβάζοντας σημαντικά τα ποσοστά της (από το 20,8% στο 33,1%) αλλά και για την ισπανική κεντροαριστερά που έχασε μεν την πρωτιά εξασφαλίζοντας όμως περισσότερες έδρες (122 από 120).
Με βάση τα αποτελέσματα των εκλογών της 23ης Ιουλίου, το κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα (PP) του Αλμπέρτο Νούνιεθ Φεϊχόο συγκεντρώνει 33,1% και 136 έδρες, το Σοσιαλιστικό Κόμμα (PSOE) του Πέδρο Σάντσεθ 31,7% και 122 έδρες, το υπερσυντηρητικό Vox του Σαντιάγο Αμπασκάλ 12,4% και 33 έδρες, και το πρωτοεμφανιζόμενο σε εθνικές εκλογές αριστερό κόμμα Sumar της Γιολάντα Ντίαθ (με το οποίο έχουν συμπαραταχθεί και οι Podemos) 12,3% και 31 έδρες.
Για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε σε συγκριτικές εκτιμήσεις, υπενθυμίζεται ότι τον Νοέμβριο του 2019:
- το PP είχε λάβει 20,8% και 89 έδρες,
- το PSOE 28% και 120 έδρες,
- το Vox 15,1% και 52 έδρες,
- οι Unidas Podemos 12,9% και 35 έδρες,
- και οι Ciudadanos (που δεν πήραν μέρος στις εκλογές που πραγματοποιήθηκαν χθες) 6,8% και 10 έδρες.
Αντιπαραβάλλοντας το «τότε» με το «τώρα», βλέπει κανείς:
- το Λαϊκό Κόμμα να ανεβαίνει σημαντικά (από το 20,8% στο 33,1%),
- τους Σοσιαλιστές να ανεβαίνουν μεν και εκείνοι (από το 28% στο 31,7%) αλλά λιγότερο από όσο το κεντροδεξιό PP,
- την ακροδεξιά να υποχωρεί σημαντικά (από το 15,1% στο 12,4%),
- και το Sumar – εάν το εκλάβουμε ως τη συνέχεια του εκλογικού συνασπισμού των Unidas Podemos – να υποχωρεί και εκείνο μεν (από το 12,9% στο 12,3%) αλλά λιγότερο από όσο η ακροδεξιά.
Γιατί δεν πανηγυρίζει κανείς;
Το κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα θα έπρεπε να μπορεί να πανηγυρίσει από τη στιγμή που ήρθε πρώτο αυξάνοντας τις έδρες του. Εάν συνυπολογίσει ωστόσο κανείς το ποσοστό της ακροδεξιάς που υποχώρησε και τους Ciudadanos που δεν πήραν καν μέρος σε αυτές τις εκλογές, τότε οι συνολικές εκλογικές επιδόσεις της «δεξιάς πολυκατοικίας» ήταν χαμηλότερες από όσο θα επιθυμούσαν οι «ένοικοί» της.
Αλλά και το κεντροαριστερό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (PSOE) του Σάντσεθ από την άλλη πλευρά, θα έπρεπε να μπορεί να πανηγυρίσει. Και μόνο το γεγονός ότι κατάφερε να ανεβάσει το ποσοστό του σε εθνικό επίπεδο έπειτα από τις καταστροφικές για το ίδιο τοπικές/περιφερειακές εκλογές του περασμένου Μαΐου, αποτελεί επιτυχία.
Και τώρα, τι;
Το ερώτημα, ωστόσο, είναι τι γίνεται από εδώ και πέρα. Για να σχηματιστεί κυβέρνηση συνεργασίας που θα είναι πλειοψηφική, απαιτούνται τουλάχιστον 176 έδρες (σε σύνολο 350) τις οποίες όμως κανένα μπλοκ δεν διαθέτει.
Ακόμη και μια κυβέρνηση μειοψηφίας ωστόσο, θα πρέπει να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης από το κοινοβούλιο όπερ σημαίνει ότι θα πρέπει, σε κάθε περίπτωση, να βρεθούν τουλάχιστον 176 βουλευτές που θα «στηρίξουν», κάποιοι εξ αυτών έστω δια της ανοχής ή της αποχής τους.
Τα νούμερα δεν βγαίνουν
PP και Vox συγκεντρώνουν μαζί 169 έδρες, όπερ σημαίνει ότι τα νούμερα δεν βγαίνουν. Το PP είχε στο παρελθόν λάβει στήριξη από το βασκικό εθνικό/εθνικιστικό κόμμα EAJ-PNV το οποίο πλέον εκλέγει πέντε βουλευτές. Το EAJ-PNV όμως είναι στα «μαχαίρια» με το Vox, άρα δύσκολα θα στηρίξει. Το PP θα μπορούσε, ενδεχομένως, να ποντάρει και στη στήριξη ακόμη δύο συντηρητικών κομμάτων τα οποία διαθέτουν από μία έδρα έκαστο: του Union del Pueblo Navarro (UPN) από τη Ναβάρρα και του Coalicion Canaria από τις Κανάριες Νήσους.
PSOE και Sumar, από την άλλη πλευρά, συγκεντρώνουν μαζί 153 έδρες όπερ σημαίνει ότι και εκεί τα νούμερα δεν βγαίνουν. Βασκικά και καταλανικά κόμματα, αποσχιστικών τάσεων, θα μπορούσαν να στηρίξουν τους Σοσιαλιστές και τον Σάντσεθ όπως άλλωστε έχουν ξανακάνει στο παρελθόν. Και σε αυτό το μέτωπο ωστόσο, οι προοπτικές διαγράφονται ακανθώδεις και περίπλοκες.
Το καταλανικό ERC διαθέτει 7 έδρες (έξι λιγότερες από όσες είχε), το επίσης καταλανικό Junts per Catalunya του Κάρλες Πουτζδεμόν 6 έδρες (μία λιγότερη από όσες είχε) και το βασκικό αυτονομιστικό EH Bildu του Αρνάλντο Οτέγι 6 έδρες (μία παραπάνω από όσες είχε). Ακόμη και αν «ενωθούν» όλοι αυτοί (πράγμα που δεν είναι βέβαιο) οι συνολικές έδρες δεν ξεπερνούν τις 172.
Η επόμενη μέρα
Πρακτικά, η Ισπανία μπαίνει πια – και πάλι, έπειτα από το 2019 – σε φάση πολύμηνων διαπραγματεύσεων με στόχο τον σχηματισμό κυβέρνησης… λίγους μήνες πριν από τις ευρωεκλογές του 2024. Εάν οι σχετικές διαπραγματεύσεις καταρρεύσουν, τότε η τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης θα μπορούσε να επιστρέψει ξανά στις κάλπες, ακόμη και τον Οκτώβριο ή τον Νοέμβριο του 2023.
Ακόμη και αν δεν καταρρεύσουν ωστόσο οι διαπραγματεύσεις και σχηματιστεί κυβέρνηση, ο κίνδυνος της κατάρρευσης θα ελλοχεύει.
Το ενδεχόμενο άλλωστε ενός μεγάλου κυβερνητικού συνασπισμού τύπου PP-PSOE, ως έχουν σήμερα τα πράγματα, αποκλείεται.