Από τον περασμένο Ιανουάριο, το Κοράνι «φλέγεται» στη Σουηδία και τη Δανία. Η Τουρκία και άλλες μουσουλμανικές χώρες, και οι πολίτες τους, αντιδρούν. Την ίδια περίοδο, Στοκχόλμη και Ελσίνκι παλεύουν να πείσουν την Αγκυρα να πει το πολυπόθητο «ναι» για την ένταξή τους στο ΝΑΤΟ. Οι επαναλαμβανόμενες καύσεις του ιερού βιβλίου του Ισλάμ θέτουν εμπόδια.
Οι δύο σκανδιναβικές κυβερνήσεις, Στοκχόλμης και Κοπεγχάγης, αποπειρώνται –τουλάχιστον στο πλαίσιο της πολιτικής ρητορικής– να αποδείξουν ότι όχι μόνον θεωρούν απαράδεκτη αυτή την πρακτική της καύσης ιερών βιβλίων –προβάλλοντας ως εξήγηση ότι είναι πιθανό να εξάψει τρομοκρατικά πάθη των μουσουλμάνων στις χώρες τους–, αλλά και ότι, μπορεί να μην είναι διατεθειμένες να μεταρρυθμίσουν τους συνταγματικούς τους νόμους, αναθεωρώντας τη σχεδόν απόλυτη ελευθερία του λόγου, αλλά εξετάζουν την ενεργοποίηση νομικών προβλέψεων για προσβολή του θρησκευτικού αισθήματος. Η Αγκυρα πείθεται και λέει το «ναι» για τη Σουηδία.
Οι αντιδράσεις του μουσουλμανικού κόσμου
Αντιτυπα του Κορανίου, όμως, εξακολουθούν να φλέγονται – και ισλαμικές χώρες αντιδρούν έντονα σε πολλά επίπεδα. Μέσα στο περασμένο Σαββατοκύριακο, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, συνομίλησε τηλεφωνικώς με τον Δανό και τον Σουηδό ομόλογό του επί του θέματος, παρακινώντας τους να λάβουν μέτρα για το «ισλαμοφοβικό συναίσθημα» μέρους του λαού τους – αξίζει να σημειωθεί ότι, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, οι δυνάμεις ασφαλείας είναι… πολυπληθέστερες από τους ευάριθμους διαδηλωτές. Την περασμένη Δευτέρα, ο Οργανισμός Ισλαμικής Συνεργασίας (OIC), που αποτελείται από 57 μουσουλμανικά κράτη, σε έκτακτη σύνοδό του «καταδίκασε» Σουηδία και Δανία επειδή επέτρεψαν να συνεχιστούν οι διαδηλώσεις «υπό το πρόσχημα της ελευθερίας της έκφρασης».
Ταυτόχρονα, έκτακτη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ έχει ζητήσει «το Πακιστάν εξ ονόματος πολλών μελών του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας», όπως έχει δηλώσει προ μηνός ο Πασκάλ Σιμ, εκπρόσωπος του Συμβουλίου, προσθέτοντας ότι «θα συζητηθεί η ανησυχητική αύξηση προμελετημένων και δημόσιων ενεργειών θρησκευτικού μίσους, που εκδηλώνονται με τη βεβήλωση του Κορανίου σε κάποιες χώρες της Ευρώπης και αλλού», χωρίς να παράσχει την ακριβή ημερομηνία της συνεδρίασης. Οπως και να ’χει, όποια κι αν είναι η απόφαση θα έχει μόνο πολιτικό έρεισμα, καθώς οι αποφάσεις του οργάνου δεν συνεπάγονται αυτομάτως νομική ισχύ.
Οργίλες αντιδράσεις πολιτών εναντίον των πρεσβειών των δύο χωρών, ανακλήσεις πρέσβεων και έντονα διαβήματα
Την ίδια στιγμή, μουσουλμάνοι σε τρίτες χώρες, όπως η Τουρκία, το Πακιστάν και το Ιράκ, διαμαρτύρονται έντονα και με οργίλα συνθήματα έξω από τις πρεσβείες των δύο χωρών, ενώ το Μαρόκο, όπως μεταδίδει το Al Jazeera, ανακάλεσε τον πρεσβευτή του στη Σουηδία επ’ αόριστον. Το υπουργείο Εξωτερικών της χώρας κάλεσε επίσης τον επιτετραμμένο της Σουηδίας στο Ραμπάτ και εξέφρασε τη «σθεναρή καταδίκη αυτής της επίθεσης και την απόρριψη αυτής της απαράδεκτης πράξης». Το ίδιο έκανε και το Ιράκ, δηλώνοντας στον Σουηδό πρέσβη στη χώρα ότι οι πράξεις αυτές είναι «ρατσιστικές και ανεύθυνες».
Τι μπορούν, όμως, να κάνουν οι δύο χώρες, ώστε να πάψουν να δέχονται τα «πυρά» του μουσουλμανικού κόσμου εντός και εκτός των συνόρων τους, που αυξάνονται και πληθύνονται και από τη διάχυση ψευδών ειδήσεων στις χώρες τους;
Μάλιστα, περί της παραπληροφόρησης έχει κάνει ιδιαίτερη αναφορά και ο Σουηδός πρωθυπουργός, όταν προ εβδομάδος είχε γράψει στο Instagram ότι η χώρα του έχει γίνει στόχος εκστρατείας παραπληροφόρησης από «παράγοντες που υποστηρίζονται από τη Ρωσία» και που προσπαθούν να βλάψουν την εικόνα της υποψήφιας χώρας στο ΝΑΤΟ, υπονοώντας ότι η σουηδική κυβέρνηση υποστηρίζει τις πρόσφατες καύσεις του Κορανίου, κάτι στο οποίο συνηγόρησε και ο υπουργός Δημόσιας Ασφάλειας της χώρας, Καρλ-Οσκαρ Μπόλιν.
Σουηδία: Η απαράβατη ελευθερία του λόγου και οι νομικοί ελιγμοί
Ο Σουηδός πρωθυπουργός, Ουλφ Κρίστερσον, μετά και τα πρόσφατα γεγονότα, δήλωσε ότι ήδη βρίσκεται σε εντατικές συνομιλίες με τη Δανή ομόλογό του, Μέτε Φρέντερικσεν, και ότι αμφότερες οι κυβερνήσεις έχουν την ίδια άποψη: «Η κατάσταση είναι επικίνδυνη και χρειάζονται μέτρα για να ενισχυθεί η ανθεκτικότητά μας», είπε αναφερόμενος στους φόβους για τρομοκρατικά αντίποινα, συμπληρώνοντας ότι η κυβέρνηση της Στοκχόλμης εξετάζει «μέτρα για τις αστυνομικές δυνάμεις», καθώς αποκλείει το σενάριο να μεταρρυθμίσει τους νόμους περί ελευθερίας της έκφρασης.
Μάλιστα, ο Ουλφ Κρίστερσον, καταδικάζοντας αρχικά την καύση του Κορανίου ως «ισλαμοφοβική» κίνηση, δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου την περασμένη Τρίτη ότι «υπερασπιζόμαστε τη σουηδική ελευθερία του λόγου», συμπληρώνοντας ότι «σκοπεύουμε να εξετάσουμε μέτρα για την ενίσχυση της εθνικής μας ασφάλειας και της ασφάλειας των Σουηδών τόσο στη χώρα όσο και σε ολόκληρο τον κόσμο».
Στη Σουηδία, όπως εξάλλου σε πλείστες όσες χώρες, η πραγματοποίηση διαμαρτυρίας απαιτεί άδεια από την Αστυνομία, η οποία μπορεί να αρνηθεί την αίτηση πολιτών ή φορέων για λόγους ασφαλείας. Ωστόσο, η Αστυνομία αναμένεται να βρίσκει προσκόμματα στη σουηδική Δικαιοσύνη.
Οπως συνέβη με την περίπτωση του Σαλουάν Μόμικα, του 37χρονου Ιρακινού πρόσφυγα, που κατέφτασε στη Σουηδία το 2018. Στις 28 Ιουνίου, έκαψε, σύμφωνα με δημοσιεύματα, το Κοράνι έξω από την ιρακινή πρεσβεία στη Στοκχόλμη. Η Αστυνομία τού είχε αρχικά απαγορεύσει τη διαμαρτυρία, ωστόσο δικαστήριο της σουηδικής πρωτεύουσας αναίρεσε την απόφαση, δημιουργώντας δεδικασμένο.
Σουηδοί δικαστές έχουν αποφανθεί ότι, ανεξάρτητα από το πολιτικό μήνυμα που μεταφέρεται, οι διαμαρτυρίες πρέπει να επιτρέπονται και να προστατεύονται εκτός εάν αποτελούν άμεση απειλή για τη δημόσια ασφάλεια
Βέβαια, όταν έγινε γνωστό το όνομά του, άρχισαν να έρχονται στην επιφάνεια πληροφορίες, όπως λένε γαλλικά μέσα, ότι ανήκει σε ακραίο εθνικιστικό κόμμα της Σουηδίας, ενώ μεταδίδεται ότι λίγους μήνες νωρίτερα οι σουηδικές αρχές είχαν αρνηθεί την πολιτογράφησή του.
Ο Σαλουάν Μόμικα, άλλοτε ισλαμιστής αξιωματικός του ιρακινού στρατού, με εγκληματικές περγαμηνές στην πλάτη του, σύμφωνα με το France24, νυν «άθεος και φωτισμένος πολιτικός, στοχαστής και συγγραφέας» κατά δηλώσεις του, πλην του συμβάντος της 28ης Ιουνίου που ήταν και η πρώτη ημέρα της μουσουλμανικής «Εορτής των Θυσιών», έκαψε δύο φορές το Κοράνι εντός Ιουλίου – στις 20 και τις 24.
Βασικό πρόσωπο, πάντως, των καύσεων του Κορανίου στη Σουηδία –αλλά και στη Δανία– είναι ο Ράσμους Παλουντάν, την ιστορία του οποίου έχουμε αναδείξει σε παλαιότερο ρεπορτάζ. Ο Παλουντάν είναι επικεφαλής του ακροδεξιού κόμματος της Δανίας, Stram Kurs (Σκληρή Γραμμή). Γεννήθηκε το 1982 στη Δανία από πατέρα Σουηδό. Είναι δικηγόρος, ενώ, σύμφωνα με πληροφορίες, είναι πρωτοετής της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης.
Ο ίδιος, σύμφωνα με σουηδικά μέσα, είχε πει ότι είχε προσκληθεί από «Σουηδούς που ήθελαν να κάψω το Κοράνι έξω από την τουρκική πρεσβεία» στη Στοκχόλμη. Εξάλλου, έχει κατά καιρούς υποβάλει αντίστοιχα… διαπιστευτήρια, αφού έχει συμμετάσχει σε πλείστες όσες –ειρηνικές και μη– διαδηλώσεις εναντίον του Ισλάμ και των μεταναστών που δεν προέρχονται από δυτικές χώρες. Σε πολλές εξ αυτών έχει κάψει αντίτυπα του Κορανίου, ενώ πολλά δημοσιεύματα, τον συνδέουν με τη Ρωσία.
«Η προστασία της Σουηδίας, σύμφωνα με το σουηδικό σύνταγμα, για την ελευθερία της έκφρασης είναι η ισχυρότερη προστασία στον κόσμο – ακόμα περισσότερο και από την πρώτη τροπολογία στις Ηνωμένες Πολιτείες», δήλωσε στο CNN ο Μάρτεν Σουτλτς, καθηγητής Νομικής στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης. «Η ελευθερία του λόγου είναι σχεδόν πάντα η πρώτη προτεραιότητα σε όλες τις συγκρούσεις συμφερόντων ή αξιών».
Ταυτόχρονα, όπως γράφει το Bloomberg, Σουηδοί δικαστές έχουν αποφανθεί ότι, ανεξάρτητα από το πολιτικό μήνυμα που μεταφέρεται, οι διαμαρτυρίες πρέπει να επιτρέπονται και να προστατεύονται, εκτός εάν αποτελούν άμεση απειλή για τη δημόσια ασφάλεια.
Προφανώς και στο εσωτερικό της Σουηδίας –που έχει καταργήσει από το 1970 τους νόμους περί βλασφημίας– η δημόσια συζήτηση θεριεύει. Σύμφωνα με άρθρο στην Expressen του Σιμόν Σόργκενφρεϊ, καθηγητή Θεολογικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Södertörn, «η Σουηδία είναι μοναδική. Η ουδετερότητά μας μάς κράτησε μακριά από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και, στις δεκαετίες που ακολούθησαν, η Σουηδία εξελίχθηκε σε μία από τις πλουσιότερες, ασφαλέστερες και ισχυρότερες δημοκρατίες του κόσμου. Εχουμε τη θρησκευτική ελευθερία, την ελευθερία του λόγου και μια σειρά από άλλες ελευθερίες που κάθε άλλο παρά προφανείς είναι σε όλες τις χώρες. Αυτό έχει κάνει τη Σουηδία μια ελκυστική χώρα μετανάστευσης. Στη Σουηδία, μπορεί κανείς να ομολογεί οποιαδήποτε θρησκεία επιθυμεί, αλλά και να αποστασιοποιηθεί ρητά από τη θρησκεία. Μπορεί και να διαβάσει και ταυτόχρονα να κάψει ιερά βιβλία».
Δανία: Ευρύ debate για την ελευθερία του λόγου
«Το γεγονός ότι εκπέμπουμε το μήνυμα τόσο στη Δανία όσο και στο εξωτερικό ότι εργαζόμαστε πάνω σε αυτό, ελπίζουμε ότι θα βοηθήσει στην αποκλιμάκωση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε», δήλωσε στις 31 Ιουλίου ο Δανός υπουργός Εξωτερικών, Λαρς Λόκε Ράσμουσεν. «Δεν είναι επειδή αισθανόμαστε πίεση να το κάνουμε, αλλά είναι η πολιτική μας ανάλυση ότι αυτό είναι προς το συμφέρον όλων μας. Δεν πρέπει απλώς να καθόμαστε και να περιμένουμε να ξεφύγει η κατάσταση». Οπως είπε, επιτρέπεται η κριτική κατά των θρησκειών, «αλλά, αν σταθεί κανείς μπροστά σε μια ξένη πρεσβεία και κάψει το Κοράνι ή μπροστά στην ισραηλινή πρεσβεία έναν κύλινδρο της Τορά, αυτό δεν εξυπηρετεί κανέναν άλλο σκοπό παρά τη γελοιοποίηση».
Μεγάλη δημόσια συζήτηση έχει ανοίξει και στην Κοπεγχάγη, έπειτα από τις δηλώσεις της κυβέρνησης ότι εξετάζει μέτρα για την «εξασφάλιση της δημόσιας ασφάλειας» και του «σεβασμού άλλων θρησκειών, χωρών και πολιτισμών». Ωστόσο, ο Δανός υπουργός Εξωτερικών, Λαρς Λόκε Ράσμουσεν, και ο υπουργός Δικαιοσύνης, Πέτερ Χουμελσγκάαρντ, δήλωσαν ρητά ότι αποκλείεται κάθε σενάριο επαναφοράς του νόμου περί βλασφημίας, που στη Δανία καταργήθηκε όψιμα – το 2017.
Η ελευθερία της έκφρασης κάμπτεται στη χώρα ώς έναν βαθμό. Συμβιβαζόμαστε με την ελευθερία της έκφρασης κάθε μέρα. Εχουμε περιορισμούς με όλους τους δυνατούς τρόπους στην ελευθερία της έκφρασης
Την περασμένη Τετάρτη, πάντως, όπως έχει γράψει η «Κ», επτά αντιπολιτευόμενα κόμματα στη Δανία εξέφρασαν αντιρρήσεις για τις προσπάθειες της κυβέρνησης να καταστήσει παράνομο το κάψιμο αντιτύπων του Κορανίου, υποστηρίζοντας πως μια τέτοια νομοθεσία θα συνιστούσε απαράδεκτο περιορισμό της ελευθερίας της έκφρασης.
Οι δηλώσεις ήρθαν έπειτα από τις αντιδράσεις των μουσουλμανικών χωρών, αλλά και από την καταδίκη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όταν, στις 25 Ιουλίου, ακροδεξιοί διαδηλωτές, μέλη του κόμματος Δανοί Πατριώτες, πυρπόλησαν το Κοράνι έξω από τις πρεσβείες της Αιγύπτου και της Τουρκίας στην Κοπεγχάγη. Μάλιστα, όπως γράφει το Politico, η ομάδα ενορχήστρωσε την ίδια πράξη και την περασμένη Παρασκευή έξω από την ιρακινή πρεσβεία στη δανική πρωτεύουσα, τις οποίες μετέδωσε ζωντανά στο Facebook.
Ωστόσο, ο Φρέντερικ Βάαγκε, καθηγητής Νομικής στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Δανίας, ανέφερε στην DR, τη δανική δημόσια ραδιοτηλεόραση, ότι «η ελευθερία της έκφρασης κάμπτεται στη χώρα ώς έναν βαθμό. Συμβιβαζόμαστε με την ελευθερία της έκφρασης κάθε μέρα. Το παράξενο παράδειγμα είναι ότι δεν πρέπει να φωνάζεις “φωτιά” σε ένα θέατρο, ότι δεν πρέπει να λες ατιμωτικά πράγματα για άλλους ανθρώπους, ότι δεν πρέπει να λες τίποτα ακατάλληλο. Υποχωρήσαμε επίσης στην ελευθερία της έκφρασης όταν ο Παλουντάν αποκλείστηκε από τη συμμετοχή του στο Folkemødet (σ.σ. το δανικό φεστιβάλ δημοκρατίας) στο Μπόρνχολμ τον Ιούνιο. Εχουμε περιορισμούς με όλους τους δυνατούς τρόπους στην ελευθερία της έκφρασης».