Οι συγκρούσεις ανάμεσα σε δύο ισχυρές ένοπλες ομάδες της Λιβύης, οι χειρότερες που έχουν ξεσπάσει στην Τρίπολη, πρωτεύουσα της χώρας, εδώ και πάνω από έναν χρόνο, κόπασαν, μετά την απελευθέρωση αξιωματικού, η σύλληψη του οποίου αποτέλεσε την αφορμή για τα νέα αιματηρά επεισόδια.
Σύμφωνα με υπηρεσία υγείας της λιβυκής πρωτεύουσας, τουλάχιστον 27 άνθρωποι σκοτώθηκαν και άλλοι εκατό και πλέον τραυματίστηκαν. Δεν διευκρινίστηκε αν αυτός ο απολογισμός περιλαμβάνει αμάχους που έχασαν τη ζωή τους στη διάρκεια των νέων συγκρούσεων.
Ο τρόμος επέστρεψε στην Τρίπολη
Η λεγόμενη Ειδική Δύναμη Αποτροπής και η Ταξιαρχία 444 συγκαταλέγονται στις ισχυρότερες ένοπλες δυνάμεις που δρουν στη λιβυκή πρωτεύουσα. Η σύγκρουση ανάμεσά τους από το βράδυ προχθές Δευτέρα που συνεχίστηκε την Τρίτη επανέφερε τον τρόμο στην Τρίπολη έπειτα από μήνες σχετικής νηνεμίας.
Μαύρος καπνός υψωνόταν σε τομείς της πόλης και ο ήχος βαρέων όπλων ακουγόταν σε διάφορες περιοχές.
Libya suspends airport operations in capital Tripoli as clashes between rival factions continue for a second day pic.twitter.com/HQsgpDJFQ3
— TRT World Now (@TRTWorldNow) August 15, 2023
Οι δύο ένοπλοι σχηματισμοί τυπικά ορκίζονται πίστη στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας (ΚΕΕ). Ωστόσο, οι μάχες μεταξύ τους υπογράμμισαν την αδυναμία της κυβέρνησης να δώσει οριστική λύση στα προβλήματα που διχάζουν εδώ και χρόνια τη χώρα.
Χάος και εθνικός διχασμός
Στη Λιβύη επικρατεί χάος από το 2011, όταν εξέγερση που υποστηρίχθηκε από το NATO ανέτρεψε το καθεστώς του συνταγματάρχη Μουαμάρ Καντάφι.
Έκτοτε, μαίνονται οι συγκρούσεις ενόπλων οργανώσεων που υποστηρίζουν δύο διαφορετικές κυβερνήσεις με έδρες στην ανατολική και στη δυτική Λιβύη, αντίστοιχα, στοχεύοντας στην κατάληψη της εξουσίας. Η δράση τους υπονομεύει κάθε προσπάθεια σταθεροποίησης στην πλούσια σε πετρέλαιο χώρα.
Επιχείρηση ευρείας κλίμακας των δυνάμεων του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, ισχυρού άνδρα της ανατολικής Λιβύης, με σκοπό να καταληφθεί η Τρίπολη, απέτυχε το 2020. Έκτοτε, συμφωνήθηκε κατάπαυση του πυρός.
Ωστόσο, δεν έχει υπάρξει ιδιαίτερη πρόοδος ως προς την εξεύρεση διαρκούς λύσης με αποτέλεσμα στο πεδίο, ένοπλες ομάδες, που πλέον έχουν εξασφαλίσει επίσημη αναγνώριση και χρηματοδότηση από την κυβέρνηση του Αμπντελχαμίντ Ντμπάιμπα να συνεχίζουν να διεκδικούν η καθεμιά για τον εαυτό της μεγαλύτερη εξουσία.
Πέρυσι ομάδες που υποστήριξαν την αντίπαλη κυβέρνηση με έδρα την ανατολική Λιβύη, αποπειράθηκαν να εκδιώξουν τον πρωθυπουργό Ντμπάιμπα, αλλά απέτυχαν. Σποραδικές μάχες έχουν αναφερθεί φέτος στο λιμάνι της δυτικής Λιβύης, Ζαουίγια.
Η Ειδική Δύναμη Αποτροπής, που ελέγχει το διεθνές αεροδρόμιο Μιτίγκα της Τρίπολης, συνέλαβε τον Μαχμούντ Χάμζα, επικεφαλής της Ταξιαρχίας 444, που επρόκειτο να ταξιδέψει. Ο Μ. Χάμζα ανήκε στο παρελθόν στην Ειδική Δύναμη Αποτροπής και συχνά διαδραματίζει κρίσιμο μεσολαβητικό ρόλο.
«Ανησυχία» στη Δύση
Η αποστολή του ΟΗΕ στη Λιβύη εξέφρασε «ανησυχία» για τα γεγονότα, καθώς και για τις συνέπειές τους «στους άμαχους», καλώντας σε «άμεση αποκλιμάκωση» και «διάλογο».
Οι πρεσβείες των ΗΠΑ, της Βρετανίας, της Γαλλίας και η αντιπροσωπεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης κάλεσαν επίσης να σταματήσουν οι εχθροπραξίες.
At least 27 people were killed and 106 others injured when clashes broke out between two powerful armed factions in the southern Libyan capital of Tripoli, the country’s emergency services said in a statement Tuesday. https://t.co/CipfUlBa5N
— CNN International (@cnni) August 16, 2023
Ήδη στα τέλη του περασμένου Μαΐου η Ειδική Δύναμη Αποτροπής και η Ταξιαρχία 444 είχαν εμπλακεί σε συγκρούσεις, που πάντως είχαν ως απολογισμό μερικούς ελαφρά τραυματίες.
Τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 2022, συγκρούσεις ανάμεσα στην Ειδική Δύναμη Αποτροπής και άλλες ένοπλες οργανώσεις, στο πλαίσιο της κυβερνητικής κρίσης, είχαν προκαλέσει τον θάνατο 50 ανθρώπων στην Τρίπολη.
Τα δύο βασικά στρατόπεδα
Τα δύο βασικά στρατόπεδα στα οποία εξακολουθούν να είναι χωρισμένοι οι πολιτικοί θεσμοί και οι ένοπλες δυνάμεις της Λιβύης στα ανατολικά και στα δυτικά της χώρας, αποδεικνύουν ότι όλες οι προσπάθειες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα του εθνικού διχασμού έχουν πέσει κενό.
Οι δύο ανταγωνιστικές κυβερνήσεις εξακολουθούν να διεκδικούν τη νομιμότητα, με εκείνη με έδρα την Τρίπολη υπό τον Ντμπάιμπα, που έχει προκύψει από πολιτική συμφωνία πριν από ενάμιση χρόνο, να δρα υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.
Κύρια αποστολή της ήταν η διεξαγωγή εκλογών τον Δεκέμβριο του 2021, μία προσπάθεια που εγκαταλείφθηκε εν μέσω πολλαπλών διαφωνιών. Ο Ντμπάιμπα αρνήθηκε έκτοτε να παραδώσει την εξουσία, τονίζοντας ότι θα το έκανε μόνο αν υπήρχε εκλεγμένη κυβέρνηση.
Η δεύτερη κυβέρνηση υπό τον Οσάμα Χαμάντ, διορίστηκε από το κοινοβούλιο της ανατολικής χώρας, τη Βουλή των Αντιπροσώπων, αλλά δεν κατάφερε να πάρει την εξουσία στην Τρίπολη και εξακολουθεί να προσπαθεί να κερδίσει έδαφος.
Οι εθνικές εκλογές και οι «προστάτες»
Πρόσφατες συναντήσεις στο Μαρόκο μεταξύ εκπροσώπων της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας στη Δύση και της Βουλής των Αντιπροσώπων στην Ανατολή, οδήγησαν σε προσωρινή συμφωνία σχετικά με τους εκλογικούς νόμους.
Η εξέλιξη θα μπορούσε να ανοίξει τον δρόμο για τη διεξαγωγή προεδρικών και βουλευτικών εκλογών σε εθνικό επίπεδο κάποια στιγμή στο εγγύς μέλλον.
Ωστόσο, η συμφωνία δεν έχει ακόμη υπογραφεί από τους επικεφαλής των δύο πλευρών. Η απροθυμία της ηγεσίας να θεσπίσει τέτοιους νόμους είναι ενδεικτική των βαθιών διαιρέσεων στη Λιβύη, οι οποίες τελικά λειτουργούν προς όφελός της και προς όφελος των πολιτοφυλακών που συνδέονται με αυτήν, αλλά εξακολουθούν να βυθίζουν τη χώρα σε πολιτικό χάος.
Η κατάσταση δημιουργεί δεκάδες προβλήματα, συμπεριλαμβανομένης της διαφθοράς που οργιάζει και στις δύο πλευρές.
Επιβαρυντικός είναι και ο ρόλος διεθνών παραγόντων. Παρά τη δέσμευση στη Διάσκεψη του Βερολίνου τον Ιανουάριο του 2020 ότι οι ξένες δυνάμεις και οι ξένες επεμβάσεις στη Λιβύη θα πρέπει να σταματήσουν, κάτι τέτοιο δεν έχει συμβεί, καθώς η συμφωνία έχει παραβιαστεί ευρέως.
Η κυβέρνηση της Τρίπολης εξακολουθεί να υποστηρίζεται από την Τουρκία και τα συμμαχικά της στρατεύματα, ενώ η ανατολική κυβέρνηση έχει την υποστήριξη της Αιγύπτου, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της διαβόητης ομάδας Wagner της Ρωσίας, η οποία αποτελείται από μισθοφόρους που όχι μόνο πολεμούν για μία συγκεκριμένη πλευρά, αλλά συχνά επιδίδονται και στην οικονομική εκμετάλλευση των πόρων της χώρας.
Ο ρόλος της Wagner
Εκθεση που κυκλοφόρησε νωρίτερα φέτος μεταξύ των παρατηρητών της Λιβύης ανέφερε ότι η Κεντρική Τράπεζα της χώρας διέθεσε στην εθνική εταιρεία πετρελαίου περίπου 6 δισ. δολ. μετά την αντικατάσταση του επικεφαλής της εταιρείας το 2022.
Ωστόσο, τα χρήματα αυτά δεν χρησιμοποιήθηκαν για αναβάθμιση των λιβυκών πετρελαϊκών εγκαταστάσεων, όπως θα ήταν αναμενόμενο.
Αντιθέτως, κυκλοφορούν φήμες, σύμφωνα με τις οποίες, ο Χαφτάρ χρησιμοποίησε μέρος αυτών των κεφαλαίων για να πληρώσει τη Wagner.
Οι μισθοφόροι, εκτός από την υποστήριξη της επίθεσης του Χαφτάρ την περίοδο 2019-2020 κατά της Τρίπολης, φέρονται να έχουν χρησιμοποιηθεί και για την προστασία βασικών στρατιωτικών βάσεων και σημαντικών πετρελαϊκών εγκαταστάσεων στο ανατολικό τμήμα της χώρας.
Η προσέγγιση του Ερντογάν
Όσο για την Τουρκία, επιδιώκει να διατηρήσει την εύνοια της κυβέρνησης της Τρίπολης, εν πολλοίς για να εξασφαλίσει την υποστήριξή της στις έρευνες για φυσικό αέριο στη Μεσόγειο, μετά το τουρκολιβυικό μνημόνιο του 2019.
Επιπλέον, οι φιλικοί δεσμοί με την Τρίπολη επιτρέπουν στην Άγκυρα να αυτοπροβάλλεται ως σημαντική δύναμη στη Βόρεια Αφρική. Η επανεκλογή του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πιθανότατα σημαίνει ότι η Τουρκία δεν θα απομακρυνθεί από αυτή την πολιτική, ούτε από τη Λιβύη σύντομα.
Όσον αφορά την Αίγυπτο και τα ΗΑΕ, ενώ δηλώνουν ότι εργάζονται για εθνική συμφιλίωση στη χώρα και κατά καιρούς φιλοξενούν συναντήσεις εκπροσώπων των δύο πλευρών, εξακολουθούν να ευνοούν τον Χαφτάρ, λόγω της αντιπαλότητάς τους με τους ισλαμιστές που ηγούνται στα δυτικά.
Το στρατιωτικό πρόβλημα
Επιπλέον, ένα από τα κύρια προβλήματα τα οποία δεν έχει καταφέρει να αντιμετωπίσει η Λιβύη μετά την απομάκρυνση του Καντάφι το 2011, είναι ο πολλαπλασιασμός των πολιτοφυλακών.
Οι δυνάμεις αυτές, συνήθως συμμαχικές με τη μία ή την άλλη πολιτική παράταξη, αποτελούν βασική αιτία βίας και αστάθειας στη χώρα.
Οι προσπάθειες των Ηνωμένων Εθνών να καθοδηγήσουν τη μεταρρύθμιση του τομέα της ασφάλειας μέσω μιας διαδικασίας αφοπλισμού, αποστράτευσης, επανένταξης και ενσωμάτωσης δεν έχουν καταλήξει πουθενά.
Και όσο δεν υπάρχει ενιαία εθνική κυβέρνηση, κάθε πλευρά θα βλέπει τις πολιτοφυλακές ως χρήσιμους συμμάχους στον αγώνα για την εξουσία.
Αν και οι εκλογές δεν αποτελούν πανάκεια για τα δεινά της Λιβύης, τουλάχιστον θα μπορούσαν να προλειάνουν το έδαφος στην πορεία προς μία σίγουρα δύσκολη διαδικασία εθνικής συμφιλίωσης, την οποία η χώρα χρειάζεται απεγνωσμένα για να προχωρήσει.
Πηγή: Reuters, CNN, Arab Center Washington