Επειτα από αιώνες διώξεων και ρατσισμού, η Αυστραλία πρόκειται να αποφασίσει μέσω ενός δημοψηφίσματος αν θα αναγνωρίσει ή όχι στους αυτόχθονες το δικαίωμα να αποκτήσουν ισχυρότερη «Φωνή».
Πρόκειται για το πρώτο δημοψήφισμα στη χώρα εδώ και 24 ολόκληρα χρόνια, ωστόσο, σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, η κυβέρνηση έχει βρεθεί σε τροχιά… αποτυχίας.
«Η ευκαιρία της γενιάς μας»
Στις 14 Οκτωβρίου, περισσότεροι από 17 εκατομμύρια εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι καλούνται να αποφασίσουν αν θέλουν να αλλάξουν το σύνταγμα, αναγνωρίζοντας ενισχυμένα δικαιώματα για τους καταπιεσμένους πρώτους κατοίκους του τόπου όπου ζουν.
Επιπλέον, μέσω του δημοψηφίσματος θα αναγνωρίσουν δικαίωμα των αυτοχθόνων να τηρούν, μέσω συμβουλευτικής επιτροπής αποτελούμενης από μέλη των Πρώτων Εθνών, απευθείας επικοινωνία με την κυβέρνηση για ζητήματα που τους αφορούν.
«Εκείνη την ημέρα, κάθε Αυστραλός θα έχει μία μοναδική ευκαιρία, από αυτές που εμφανίζονται μία σε κάθε γενιά, να ενώσει τη χώρα μας και να την αλλάξει προς το καλύτερο», δήλωσε ο πρωθυπουργός Άντονι Αλμπανέζε σήμερα Τετάρτη.
Αμέσως μετά την ανακοίνωση της ημερομηνίας, η καμπάνια υπέρ του «όχι» με γραπτή ανακοίνωσή της κάλεσε τους ψηφοφόρους σε συστράτευση κατά αυτού που «ο Άλμπο μόλις ξεκίνησε».
Στο δημοψήφισμα τίθεται μία μόνο ερώτηση που απαιτεί απάντηση με «ναι» ή «όχι» ως εξής: «Προτεινόμενος Νόμος: Να τροποποιηθεί το Σύνταγμα για να αναγνωρίσει τους Πρώτους Λαούς της Αυστραλίας με την ίδρυση Φωνής Αβορίγινων και Νησιωτών του Στενού Τόρες. Εγκρίνετε την προτεινόμενη τροποποίηση;»
Σκληρές εκστρατείες
Σχετικά με το ερώτημα, έχουν γραφτεί πολυάριθμα άρθρα, αναλύσεις και μελέτες, ενώ έχουν γίνει πολύωρες συζητήσεις στο διαδίκτυο και στα τηλεοπτικά δίκτυα της Αυστραλίας.
Και οι δύο πλευρές διεξάγουν σκληρές εκστρατείες για να επηρεάσουν τους ψηφοφόρους σε ολόκληρη τη χώρα.
Για να περάσει η ψηφοφορία απαιτείται άλλωστε διπλή πλειοψηφία – δηλαδή πάνω από το 50% των ψηφοφόρων σε ολόκληρη τη χώρα και τουλάχιστον το 50% στην πλειοψηφία των πολιτειών – τουλάχιστον τέσσερις από τις έξι.
Πέντε δημοψηφίσματα απέτυχαν στο παρελθόν, γιατί παρόλο που τα υποστήριξαν οι περισσότεροι Αυστραλοί, δεν κατάφεραν να κερδίσουν την πλειοψηφία σε τουλάχιστον τέσσερις από τις έξι πολιτείες.
Σε κάθε περίπτωση, η προσέλευση των ψηφοφόρων αναμένεται να είναι υψηλή επειδή η ψηφοφορία είναι υποχρεωτική.
«Φωνή» στους αυτόχθονες
Το δημοψήφισμα θεωρείται κομβική στιγμή στη σύγχρονη πολιτική ιστορία της Αυστραλίας, όχι μόνο επειδή η συνταγματική αλλαγή είναι σπάνια και μη αναστρέψιμη, αλλά επειδή έχει φωτίσει ζητήματα που απασχολούν τη χώρα εδώ και αιώνες.
Εφόσον εγκριθεί το δημοψήφισμα, θα κατοχυρώσει συνταγματικά τη σύσταση σώματος, αποτελούμενου από μέλη των αυτοχθόνων πληθυσμών, που θα έχει συμβουλευτικό ρόλο στην κυβέρνηση σχετικά με νόμους που το αφορούν.
Οι υποστηρικτές τονίζουν ότι η ψηφοφορία αποτελεί ευκαιρία για τη χώρα να θεραπεύσει τις πληγές της, να αντιμετωπίσει τις αδικίες και να ακούσει επιτέλους τους ανθρώπους των Πρώτων Εθνών έπειτα από γενιές διώξεων, ρατσισμού και παραμέλησης των αυτοχθόνων.
Άλλοι, αντίθετα, ισχυρίζονται ότι πρόκειται για συμβολική κίνηση που, στην καλύτερη περίπτωση, δεν θα έχει κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα, ενώ απειλεί να διχάσει τη χώρα, προσφέροντας, όπως λένε, σε μερίδα του πληθυσμού ιδιαίτερη θέση πάνω από άλλους στο σύνταγμα.
Το τοπίο περιπλέκεται περισσότερο, καθώς ποσοστό ψηφοφόρων στο στρατόπεδο του «ναι» θεωρούν πως «ένα σημάδι σε ένα ψηφοδέλτιο είναι πολύ λίγο απέναντι στις ρατσιστικές επιθέσεις των ψηφοφόρων του ‘όχι’».
Οι ίδιο τονίζουν ταυτόχρονα πως οι αυτόχθονες δικαιούνται πολλά περισσότερα από «φωνή».
Σε αυτή την τάση των ψηφοφόρων του «ναι» περιλαμβάνονται και αυτόχθονες, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι το «ναι» τελικά θα απομακρύνει τους Αυστραλούς από κάθε ουσιαστική δράση και πρωτοβουλια κατά του ρατσισμού.
Κυνήγι ψήφων
Τα δύο «στρατόπεδα» έχουν ξεκινήσει ήδη τη μάχη της ψήφου, στοχεύοντας να επηρεάσουν όσο το δυνατόν περισσότερους αναποφάσιστους, οι οποίοι ενδέχεται να μην κινηθούν στις κάλπες με βάση τη «γραμμή» των πολιτικών κομμάτων που παραδοσιακά υποστηρίζουν στις εθνικές εκλογές.
Η κυβέρνηση των Εργατικών θέλει «ναι», τα άλλα μεγάλα κόμματα της Αυστραλίας – το Φιλελεύθερο Κόμμα και το Εθνικό Κόμμα, των οποίων ο συνασπισμός απορρίφθηκε τον περασμένο Μάιο έπειτα από εννέα χρόνια στην εξουσία – υποστηρίζουν το «όχι».
Το πολιτικό κλίμα είναι ήδη εκρηκτικό με την Αυστραλιανή Εκλογική Επιτροπή να επιχειρεί να αντιμετωπίσει καταγγελίες για τη διαδικασία, κάνοντας λόγο για παραπληροφόρηση με μερίδα της αντιπολίτευσης να διολισθαίνει σε «εκστρατεία μίσους» κατά των αυτοχθόνων.
Το τίμημα του αποικισμού
Η συζήτηση έχει χτυπήσει στην καρδιά του πώς αντιλαμβάνεται η χώρα τους αυτόχθονες πληθυσμούς της, 235 χρόνια μετά την άφιξη των Βρετανών εποίκων.
Μία άφιξη που άλλαξε για πάντα τη μοίρα εκείνων των οποίων οι πρόγονοι κατοικούσαν στην αυστραλιανή ήπειρο για δεκάδες χιλιάδες χρόνια.
Η Αυστραλία αποτελεί εξαίρεση μεταξύ των πρώην βρετανικών αποικιών, καθώς δεν υπογράφηκε ποτέ συνθήκη με τους αυτόχθονες.
Οι Αβορίγινες της ηπειρωτικής χώρας της Αυστραλίας διαφέρουν πολιτισμικά από τους κατοίκους των νησιών του Στενού Τόρες που προέρχονται από ένα αρχιπέλαγος στα ανοιχτά της βορειοανατολικής ακτής.
Συνολικά, οι αυτόχθονες Αυστραλοί αποτελούν την πιο μειονεκτική εθνοτική ομάδα στη χώρα. Σχεδόν ένας στους τρεις ζει κάτω από το όριο της φτώχειας.
Aboriginal and Torres Strait Islander people know their communities better than anyone – and they have the solutions to the challenges their communities face.
It’s time to listen. It’s time for a Voice. #yes23 pic.twitter.com/NeffvtAnnU
— Yes23 (@yes23au) August 27, 2023
Οι εθνικές στατιστικές που ενημερώνονται κάθε χρόνο δείχνουν το διαρκές και βαρύ «τίμημα» του αποικισμού, που εξακολουθεί να ασκεί ασφυκτική πίεση στον αυτόχθονα πληθυσμό.
Οι εκατοντάδες ξεχωριστές ομάδες αποτελούν πλέον λιγότερο από το 4% του συνολικού πληθυσμού. Πρόκειται για περίπου 800.000 άτομα σε μία χώρα 26 εκατομμυρίων κατοίκων.
Είναι χαρακτηριστικό ότι οι αυτόχθονες άνδρες έχουν προσδόκιμο ζωής 71 ετών, κατά 8,6 χρόνια μειωμένο σε σχέση με άλλους άνδρες στη χώρα και οι γηγενείς γυναίκες 75 ετών, ζουν δηλαδή κατά μέσο όρο, κατά 7,8 λιγότερο σε σχέση με τις άλλες Αυστραλές.
Το αυστραλιανό «αφήγημα»
Για πολύ καιρό, οι αφηγήσεις της ιστορίας της Αυστραλίας ήταν μόνο από τη σκοπιά των αποικιστών, οι οποίοι αγνόησαν ή υποβάθμισαν τις βιαιότητες πάνω στις οποίες στηρίχθηκε η ίδρυσή της ως κράτους, τονίζει η Άννα Κλαρκ στο CNN, ιστορικός στο Αυστραλιανό Κέντρο Δημόσιας Ιστορίας, στο Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας του Σίδνεϊ.
Στα τέλη του 19ου αιώνα, θεωρήθηκε ότι οι ιθαγενείς δεν ταίριαζαν στο αφήγημα για την οικοδόμηση του έθνους της Αυστραλίας.
Δεκαετίες αργότερα, η επικράτηση των αμερικανικών κινημάτων για τα πολιτικά δικαιώματα και τα κινήματα κατά του απαρτχάιντ άλλαξε το πολιτικό σκηνικό.
Οι απαιτήσεις από τις κοινότητες των ιθαγενών ακούστηκαν πιο δυνατά και συζητήθηκαν περισσότερο και τελικά συντάχθηκαν σε μία δήλωση η οποία επικυρώθηκε από σχεδόν 250 ηγέτες και πρεσβύτερους Αβορίγινες και κατοίκους του Στενού Τόρες.
Η δήλωση αποτελεί τη βάση του δημοψηφίσματος του Οκτωβρίου, το οποίο, σύμφωνα με την Κλαρκ, οι ιστορικοί υποστηρίζουν στη «συντριπτική τους πλειοψηφία».
Καμία ενίσχυση ψήφου
Ωστόσο, πρόσφατη δημοσκόπηση δείχνει ότι αν διενεργούνταν τώρα το δημοψήφισμα, πιθανότατα θα αποτύγχανε.
Η εκστρατεία υπέρ του «όχι» έχει αποκτήσει δυναμική, ενώ οι ψηφοφόροι, σύμφωνα με τα ευρήματα των δημοσκοπήσεων, δεν γνωρίζουν αρκετά σχετικά με το πώς θα λειτουργούσε μία ψήφος υπέρ του «ναι».
Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι τέτοιες λεπτομέρειες θα συζητηθούν στο κοινοβούλιο μετά τη συνταγματική αλλαγή.
Η τελευταία φορά που ζητήθηκε από τους Αυστραλούς να ψηφίσουν σε δημοψήφισμα για τους ιθαγενείς της χώρας ήταν το 1967 – όταν το 90% ψήφισε υπέρ του να συμπεριληφθούν οι Ιθαγενείς Αυστραλοί στις καταμετρήσεις πληθυσμού. Επιπλέον, ψήφισαν υπέρ του να θεσπίσει η κυβέρνηση νόμους που τους αφορούσαν.
Αυτή τη φορά, η Τζουν Όσκαρ, Επίτροπος Κοινωνικής Δικαιοσύνης των Αβορίγινων και των Νησιωτών του Στενού Τόρες στην Αυστραλιανή Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (AHRC), ανησυχεί ότι οι πληροφορίες δεν φτάνουν σε κατοίκους απομακρυσμένων περιοχών.
«Ακούμε πολύ ρατσιστικό και επιβλαβή λόγο σε σχέση με το δημοψήφισμα», ανέφερε η Όσκαρ, σημειώνοντας ότι το AHRC παρέχει συμβουλές για το πώς να ελαχιστοποιήσουν τη ζημιά.
Μεταξύ άλλων, συνιστάται η επικέντρωση στη γνώση, στη φωνή και τις προοπτικές των ιθαγενών και στην αποφυγή της ρατσιστικής και υποτιμητικής γλώσσας.
Η Όσκαρ εξέφρασε επίσης τη θλίψη και την απογοήτευσή της «για τις αναλήθειες» που διαδίδονται.
Και αν αποτύχει;
Ως προς το ενδεχόμενο αποτυχίας, ο Αλμπανέζε έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν θα υπάρξει δεύτερη ευκαιρία.
«Το να ψηφίσεις ‘όχι’ δεν οδηγεί πουθενά. Σημαίνει ότι δεν αλλάζει τίποτα. Το να ψηφίσουμε ‘όχι’ κλείνει την πόρτα σε αυτήν την ευκαιρία να προχωρήσουμε», τόνισε την Τετάρτη.
Απευθυνόμενος απευθείας στους Αυστραλούς είπε: «Μην κλείσετε την πόρτα σε μία ιδέα που προήλθε από τους ίδιους τους Αβορίγινες και τους κατοίκους του Στενού Τόρες και μην κλείσετε την πόρτα στην επόμενη γενιά Ιθαγενών Αυστραλών».
Με πληροφορίες από Reuters, AP, CNN