Για πρώτη φορά μετά την προεκλογική εκστρατεία του έγκλειστου σοσιαλιστή υποψηφίου Γιουτζίν Ντεμπς το 1920, οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν το φάσμα των εκλογών με έναν από τους υποψηφίους να είναι υπόδικος ή ακόμη και να έχει καταδικασθεί για κακούργημα.
Τι συμβαίνει εάν ένας υποψήφιος πρόεδρος καταδικασθεί για ποινικό αδίκημα;
Ο Τραμπ μπορεί να κατέβει στις εκλογές εάν καταδικασθεί. Το αμερικανικό σύνταγμα δεν προβλέπει τον αποκλεισμό υποψηφίου για το ποινικό μητρώο του, ορίζοντας μόνο ότι ο υποψήφιος πρέπει να είναι τουλάχιστον 35 ετών, να έχει γεννηθεί στις ΗΠΑ και να έχει ζήσει εκεί για τουλάχιστον 14 χρόνια.
Το 2019, ομοσπονδιακό δικαστήριο ακύρωσε νόμο της Καλιφόρνιας, ο οποίος απαιτούσε από τους υποψηφίους σε προκριματικές εκλογές της πολιτείας να δημοσιεύουν τις φορολογικές δηλώσεις τους. Ο δικαστής αποφάνθηκε ότι ο νόμος ήταν αντισυνταγματικός καθώς περιόριζε την πρόσβαση πολιτών στις δημοκρατικές διαδικασίες.
Τι συμβαίνει με το άρθρο 14;
Πολλοί επικριτές του Τραμπ και ορισμένοι νομομαθείς υποστήριξαν σε πρόσφατο άρθρο τους ότι ο Τραμπ θα έπρεπε να αποκλεισθεί βάσει του άρθρου 14 του συντάγματος. Αυτό το άρθρο αποκλείει από τις εκλογές όποιον έχει «εμπλακεί σε εξέγερση ή στάση», αφού ορκίσθηκε να τηρεί το σύνταγμα. Μόνο το Κογκρέσο θα μπορούσε, όμως, να χαρακτηρίσει τις πράξεις του Τραμπ εξέγερση, κάτι που αποκλείεται από τη σημερινή σύνθεση του οργάνου.
Μπορεί να ψηφίσει;
Το αμερικανικό σύνταγμα δεν προβλέπει τον αποκλεισμό υποψηφίου για το ποινικό μητρώο του, με εξαίρεση την εμπλοκή σε «εξέγερση ή στάση» (άρθρο 14).
Μάλλον όχι. Ο Τραμπ είναι εγγεγραμμένος στους εκλογικούς καταλόγους της Φλόριντα, η οποία στερεί αυτόματα τα πολιτικά δικαιώματα όσων καταδικάζονται για κακουργήματα. Οι περισσότεροι καταδικασθέντες στην πολιτεία ανακτούν το δικαίωμα ψήφου αφού εκτίσουν το σύνολο της ποινής τους και πληρώσουν όλα τα πρόστιμα και τα δικαστικά έξοδα. Είναι, ωστόσο, αμφίβολο εάν ο Τραμπ θα έχει εκτίσει όποια ποινή του επιβληθεί πριν από την ημέρα των προεδρικών εκλογών.
Θα μπορούσε επίσης να ζητήσει χάρη από τον κυβερνήτη της Φλόριντα Ρον ντε Σάντις και δύο υπουργούς της πολιτείας, όπως προβλέπει το πολιτειακό σύνταγμα. Καθώς ο Τραμπ διαθέτει κύρια κατοικία και στη Νέα Υόρκη, ο τέως πρόεδρος θα μπορούσε να ζητήσει μεταδημότευση προκειμένου να εκμεταλλευθεί την πιο ανεκτική νομοθεσία της γενέτειράς του απέναντι στους καταδικασθέντες που ζητούν αποκατάσταση των πολιτικών δικαιωμάτων τους.
Εάν ο Τραμπ φυλακισθεί θα βρεθεί στη μοναδική θέση να μπορεί να εκλεγεί, ενώ το δικαίωμά του να ψηφίσει θα έχει αρθεί, όπως σε όλους τους φυλακισμένους.
Τι θα γίνει εάν ο Τραμπ εκλεγεί μέσα από τη φυλακή;
Ουδείς γνωρίζει. «Βρισκόμαστε πολύ μακριά από κάθε προηγούμενη εμπειρία. Μπορούμε μόνο να μαντεύουμε», λέει ο Ερβιν Τσεμερίνσκι, καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ, στην Καλιφόρνια.
Νομικά ο Τραμπ θα μπορεί να ορκισθεί πρόεδρος ακόμη και εάν βρίσκεται στη φυλακή. «Δεν πιστεύω ότι οι συντάκτες του συντάγματος είχαν φανταστεί ότι θα αντιμετώπιζαν τέτοιο δίλημμα», λέει η καθηγητής Τζέσικα Λέβινσον του Πανεπιστημίου Λογιόλα. Η εκλογή ενός φυλακισμένου προέδρου θα δημιουργούσε νομική κρίση, την οποία μόνο τα δικαστήρια θα μπορούσαν να λύσουν. Θεωρητικά ο Τραμπ θα μπορούσε να καθαιρεθεί σύμφωνα με το άρθρο 25, που προβλέπει την ανάληψη της εξουσίας από τον αντιπρόεδρο σε περίπτωση αδυναμίας του προέδρου να εκπληρώσει τα καθήκοντά του. Αυτό, όμως, θα απαιτούσε τη σύμφωνη γνώμη του αντιπροέδρου, ο οποίος θα έχει εκλεγεί στο πλευρό του Τραμπ, και του υπουργικού συμβουλίου, διορισμένου επίσης από τον πρόεδρο.
Τι θα συμβεί εάν εκλεγεί ενόσω είναι υπόδικος;
Κανείς δεν ξέρει. Στις δύο ομοσπονδιακές υποθέσεις (Νέα Υόρκη και Τζόρτζια) ο διορισμένος πλέον από τον Τραμπ υπουργός Δικαιοσύνης θα μπορούσε να αποσύρει τη δίωξη. Από τη μεριά του το υπουργείο Δικαιοσύνης έχει ως κανόνα του από το 1973 να μην ασκεί διώξεις σε εν ενεργεία προέδρους.