ΣΤΟΚΧΟΛΜΗ. Για την καθοριστική τους συμβολή στην ανάπτυξη των εμβολίων αγγελιαφόρου RNA (mRNA) τιμήθηκαν με το βραβείο Νομπέλ Ιατρικής η Ουγγαρέζα καθηγήτρια Καταλίν Κάρικο και ο Αμερικανός συνάδελφός της στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια Ντρου Ουάισμαν.
Η επιτροπή του βραβείου διέψευσε τα προγνωστικά και τις συνήθειές της, που θέλουν για το βραβείο Ιατρικής να επιλέγονται ηλικιωμένοι άνδρες, απομακρυσμένοι δεκαετίες από το επιστημονικό τους επίτευγμα. Αυτή τη φορά η επιτροπή της Στοκχόλμης τίμησε δύο εξηντάρηδες (νεοσσοί για τα μέτρα της Ακαδημίας), εν ενεργεία καθηγητές Ιατρικής, τρία χρόνια μετά την επαναστατική ανακάλυψή τους.
Στα τρία αυτά χρόνια, όμως, τα εμβόλια αγγελιαφόρου RNA των εταιρειών Pfizer/BioNTech και Moderna ανέτρεψαν τα δεδομένα στον κόσμο της πρωτογενούς έρευνας και της Ιατρικής. Στην παγκόσμια κούρσα για εμβολιασμό κατά της COVID-19, οι νεοεμφανιζόμενοι αυτοί επιστήμονες νίκησαν κάθε προηγούμενη εμβολιαστική τεχνολογία (ανενεργών ή εξασθενημένων ιών, πρωτεϊνικής ανασύστασης και ιογενούς φορέα). Μέσα σε χρονικό διάστημα δέκα μηνών τα εργαστήρια τελειοποίησαν ασφαλή και αποτελεσματικά εμβόλια.
Τα εμβόλια αυτά, με αποτελεσματικότητα 95% απέναντι στην αρχική μετάλλαξη, εμφάνισαν καλύτερα αποτελέσματα από εκείνα όλων των ανταγωνιστών τους. Στα κράτη της Δύσης, κυρίως στη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη, η συντριπτική πλειονότητα των εμβολιασμών πραγματοποιήθηκε με εμβόλια mRNA. Οι δύο ιατροί είχαν ήδη εξασφαλίσει πληθώρα βραβείων για το έργο τους, όπως το περιζήτητο μεταξύ του ιατρικού κόσμου βραβείο Breakthrough, το βραβείο Πριγκίπισσα της Αστούριας, το βραβείο της Γαλλικής Ακαδημίας Επιστημών και το βραβείο Λάσκερ.
Ο δρ Ουάισμαν υπογράμμισε, ωστόσο, μιλώντας στους Times της Νέας Υόρκης: «Ο κόσμος πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι το έργο μας δεν αφορούσε ένα μοναδικό πείραμά μας και ότι το εμβόλιο δεν δημιουργήθηκε σε δέκα μήνες. Τροποποιήσαμε το αγγελιαφόρο RNA και εξασφαλίσαμε έτσι όλες αυτές τις κρατικές τιμές. Τα εμβόλια βασίστηκαν, όμως, σε είκοσι χρόνια εργασιών της “Κάτι” και εμού και στο έργο εκατοντάδων ή ακόμη και χιλιάδων άλλων επιστημόνων». Με τα λόγια του αυτά ο δρ Ουάισμαν προσπάθησε να διορθώσει την αδικία που υφίστανται οι Αμερικανοί Ρόμπερτ Μαλόουν και Φίλιπ Φέλνερ, που απέδειξαν πρώτοι το 1990 ότι μείγμα mRNA και λίπους μπορούσε να εισχωρήσει στα κύτταρα και να παραγάγει πρωτεΐνες. Ή ακόμη οι Γάλλοι Φρεντερίκ Μαρτινόν και Πιερ Μελιέν, οι οποίοι απέδειξαν το 1993 ότι το mRNA εγκλωβισμένο σε σφαιρίδια λιπιδίων μπορούσε να προκαλέσει ανοσολογική αντίδραση.
Η σουηδική ακαδημία τίμησε καθηγήτρια από την Ουγγαρία και Αμερικανό συνάδελφό της από το Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια.
Εμβληματική προσωπικότητα του διδύμου των ερευνητών η Καταλίν Κάρικο, που μεγάλωσε στην κομμουνιστική Ουγγαρία και έφθασε το 1985 στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ με μωρό, σύζυγο και λίγα δολάρια στην τσέπη. Η Κάρικο είχε ήδη πεισθεί για την ιατρική αξία του αγγελιαφόρου RNA και την ικανότητά του να δίνει εντολή στα κύτταρα να παράγουν πρωτεΐνες. Η ανάγνωση της δημοσίευσης των Μαλόουν και Φέλνερ το 1990 τροφοδότησε την ήδη υπάρχουσα εμμονή της Κάρικο. Σε αντίθεση με το DNA, το RNA δεν έχει την ικανότητα να ενσωματωθεί στον πυρήνα και να τροποποιήσει το γονιδίωμα, επιμένει η Κάρικο. Το νουκλεοτίδιο αυτό είναι, όμως, ιδιαίτερα ευαίσθητο, δυσχεραίνοντας το εργαστηριακό έργο των δύο ερευνητών. Την ίδια στιγμή, το Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια χάνει το ενδιαφέρον του για τη συγκεκριμένη έρευνα, υιοθετώντας την άποψη όσων ορκίζονταν στην αποτελεσματικότητα των γονιδιακών θεραπειών. Η Κάρικο χάνει την έδρα της και υφίσταται μείωση αποδοχών. Το 1998 γνωρίζει τυχαία τον συνάδελφό της Ντρου Ουάισμαν, με τους δύο να συνειδητοποιούν το κοινό πάθος τους για το mRNA. Η συνεργασία τους θα διαρκέσει 15 χρόνια, με την Κάρικο να μετακομίζει στον ιδιωτικό τομέα και την εταιρεία BioNTech το 2013, από την οποία αποχωρεί ως αντιπρόεδρος το 2022.
Ο ιδιοφυής μανδύας
Πρώτος τους στόχος η ανακάλυψη τρόπου που θα εμποδίζει την άμεση επίθεση εναντίον του mRNA από το ανοσοποιητικό σύστημα. Υστερα από πολλές δοκιμές οι δύο ερευνητές ανακαλύπτουν ότι η αντικατάσταση της ουριδίνης, μιας από τις βάσεις του κυττάρου, με την ουσία ψευδο-ουριθρίνη, είναι δυνατόν να «ξεγελαστεί» το ανοσοποιητικό σύστημα, διατηρώντας ταυτόχρονα το γενετικό μήνυμα. Η έρευνα δημοσιεύεται στη μικρή επιθεώρηση Immunity, αφού απορρίφθηκε από όλα τα σημαντικά ιατρικά έντυπα.
Μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια οι δύο νομπελίστες έδειξαν ότι εξοπλισμένο με τον «αόρατο μανδύα», το RNA παράγει δεκαπλάσιες πρωτεΐνες και αποφεύγει ακόμη και τα ένζυμα αντι-RNA, που αφθονούν στον οργανισμό.
Η σουηδική ακαδημία βράβευσε τους δύο επιστήμονες για το σύνολο του έργου τους, αλλά κυρίως για τον ιδιοφυή «μανδύα» του mRNA.
«Τα κατάφερα γιατί απολύθηκα»
Η βιοχημικός Κάταλιν Κάρικο παραχώρησε πέρυσι συνέντευξη στην εφημερίδα Le Monde, λέγοντας: «Αν δεν είχα απολυθεί τόσες φορές από τις θέσεις μου, δεν θα είχα φθάσει μέχρι εδώ. Η ιστορία μου δεν είναι αυτή μιας γυναίκας με επαγγελματικές επιτυχίες, η οποία προόδευσε στη σταδιοδρομία της, προήχθη και εξασφάλισε τις διεθνείς διακρίσεις. Για πολλά χρόνια, η επιτυχία ήταν άγνωστη έννοια. Ημουν το αρχέτυπο της μαχόμενης επιστήμονος, η οποία καταπίπτει συχνά. Τα πανεπιστημιακά ιδρύματα δεν με στήριξαν. Αντιθέτως, συνήθιζαν να με απολύουν. Χωρίς τη στάση τους αυτή, όμως, δεν θα είχα φύγει ποτέ από την Ουγγαρία, το Πανεπιστήμιο Τεμπλ της Φιλαδέλφειας, που με φιλοξένησε πρώτο στις ΗΠΑ, το Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια, και δεν θα είχα φτάσει ποτέ στην BioNTech. Συνειδητοποίησα ότι το σύστημα δεν προσφέρει την οικονομική του στήριξη παρά μόνο σε όσους βρίσκονται ήδη σε τροχιά γύρω από το κέντρο, όπου δεσπόζει η κυρίαρχη αποδεκτή θεωρία. Η πρωτότυπη και ανεξάρτητη σκέψη παράγεται στην περιφέρεια του κέντρου αυτού».
Οι αριθμοί
114 είναι τα Νομπέλ Ιατρικής που έχουν δοθεί από το 1901 έως το 2023.
226 οι βραβευθέντες με Νομπέλ Ιατρικής.
13 γυναίκες μόνο τιμήθηκαν
32 ετών ήταν το 1923 ο Φρέντερικ Μπάντινγκ, ο νεότερος βραβευθείς, ο οποίος ανακάλυψε την ινσουλίνη.
87 ετών ήταν το 1966 ο Φράνσις Ρους, ο γηραιότερος βραβευθείς, για τον ρόλο των ιών στoυς καρκινικούς όγκους.