Πολιτικός ελιγμός με αφορμή την ψήφιση ενός νόμου κλονίζει τη μεταπολεμική δημοκρατική τάξη της Γερμανίας.
Κεντροδεξιοί βουλευτές στο ανατολικό κρατίδιο της Θουριγγίας είχαν υποσχεθεί να μειώσουν τον τοπικό φόρο ακίνητης περιουσίας κατά ένα μικρό ποσό και το πέτυχαν με την υποστήριξη των ακροδεξιών συναδέλφων τους, μελών της Εναλλακτικής για τη Γερμανία ή AfD.
Η κίνηση ήρθε σε ρήξη με μακροχρόνια παράδοση βάσει της οποίας τα κυρίαρχα κόμματα έχουν δεσμευτεί να διατηρήσουν το τείχος «προστασίας» που τους διαχωρίζει από το AfD, κόμμα που πολλοί θεωρούν ως τρομερή απειλή για τη Δημοκρατία στη χώρα με την κληρονομιά του ναζισμού.
Σύμφωνα με την εν λόγω πολιτική παράδοση, ακόμη και τυχόν αποδοχή υποστήριξης από την ακροδεξιά ισοδυναμεί με νομιμοποίησή της ή την καθιστά κοινωνικά αποδεκτή.
Και έτσι, το γεγονός ότι βουλευτές της συντηρητικής Χριστιανοδημοκρατικής Ενωσης ή CDU πέρασαν τη μείωση φόρου με ψήφους του AfD, στα τέλη Σεπτεμβρίου, προκάλεσε ισχυρές πολιτικές δονήσεις.
Το αντικείμενο της ψηφοφορίας
Το CDU ένωσε τις δυνάμεις του με το AfD και με τους νεοφιλελεύθερους Ελεύθερους Δημοκράτες (FDP) για να μειώσει τον φόρο για την αγορά ακινήτων στη Θουριγγία από 6,5% σε 5%.
Μαζί, τα τρία κόμματα κατάφεραν να περάσουν τη νομοθεσία παρακάμπτοντας την κυβέρνηση μειοψηφίας της Αριστεράς, Σοσιαλδημοκρατών και Πρασίνων, οι οποίοι μαζί έχουν μόνο 42 από τις 90 έδρες του Κοινοβουλίου.
Το νομοσχέδιο πέρασε με 46 ψήφους υπέρ και 42 κατά. Σε εθνικό επίπεδο, το CDU έχει δηλώσει ότι δεν έχει πρόθεση να συνεργαστεί με το AfD, ορισμένα μέλη του οποίου ερευνώνται από τις γερμανικές Αρχές για εξτρεμιστικές τάσεις.
«Εσπασε το ταμπού»
«Για εμένα, ένα ταμπού έχει σπάσει», δήλωσε μετά την ψηφοφορία η Κάτριν Γκέρινγκ-Εκαρτ, ηγέτιδα των Πρασίνων με καταγωγή από τη Θουριγγία.
«Δεν είναι ότι απλώς έπεσε το τείχος προστασίας, υπάρχει πλέον ανοιχτή συνεργασία», όπως ανέφερε. Αλλοι έκαναν λόγο για «συμφωνία του CDU με τον διάβολο».
Για τα κυρίαρχα κόμματα, και ειδικότερα για το CDU, το ζήτημα του πώς θα διαχειριστούν την αυξανόμενη παρουσία ακροδεξιών στα όργανα των Κοινοβουλίων και των τοπικών συμβουλίων γίνεται πιο πιεστικό.
Το πρόβλημα είναι πιο έντονο στα κρατίδια της πρώην Ανατολικής Γερμανίας, όπου το AfD προηγείται στις δημοσκοπήσεις με περίπου 28%.
Το επόμενο έτος, τα ανατολικά κρατίδια της Θουριγγίας, της Σαξονίας και του Βρανδεμβούργου θα διεξαγάγουν κοινοβουλευτικές εκλογές. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το AfD προηγείται και στις τρεις περιοχές.
Ενδέχεται μάλιστα να επεκτείνει την παρουσία του στα Κοινοβούλια της Βαυαρίας και της Εσσης στις εκλογές της Κυριακής. Στην Εσση, το AfD είναι κοντά στο να ξεπεράσει το κεντροαριστερό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα του Γερμανού καγκελάριου Ολαφ Σολτς, σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις.
Sonntagsfrage zur Landtagswahl in Hessen (#ltwhe) • INSA/BILD: CDU 31 % | GRÜNE 16 % | SPD 16 % | AfD 16 % | FDP 5 % | FREIE WÄHLER 5 % | DIE LINKE 4 % | Sonstige 7 %
➤ Verlauf: https://t.co/QYB3MMiiCX
🗓️Nächste Landtagswahl: 8. Oktober 2023 pic.twitter.com/NIJkenjORe— Wahlrecht.de (@Wahlrecht_de) October 4, 2023
Κανονικοποίηση και… διαμαρτυρία
Το δίλημμα που αντιμετωπίζουν τα κυρίαρχα κόμματα είναι σαφές. Η συνεργασία με το AfD σημαίνει την κανονικοποίηση ενός κόμματος που πολλοί θεωρούν ότι επιδιώκει να υπονομεύσει τη Δημοκρατία εκ των έσω.
Αλλοι υποστηρίζουν πως ο εξοστρακισμός του απλώς αποξενώνει τους ψηφοφόρους του τη στιγμή που αυξάνονται.
Το τείχος προστασίας χρησιμεύει επίσης ως ακούσιο πολιτικό δώρο στο AfD, καθώς του επιτρέπει να αυτοπροσδιορίζεται –σε μία εποχή υψηλής δυσαρέσκειας για τα κυρίαρχα κόμματα– ως σαφής επιλογή ψήφου διαμαρτυρίας στο πολιτικό κατεστημένο.
Την ίδια στιγμή, η διαμάχη για την τελευταία ψηφοφορία στη Θουριγγία δίνει πόντους στο AfD, καθώς του επιτρέπει να ισχυριστεί πως επιδιώκει να υποστηρίξει και όχι να υπονομεύσει τη Δημοκρατία.
Το «τείχος προστασίας είναι ιστορία – και η Θουριγγία είναι μόνο η αρχή», έγραψε η αρχηγός του κόμματος AfD Αλις Βάιντελ στο X, πρώην Twitter, μετά την ψηφοφορία. «Ηρθε η ώρα να ανταποκριθούμε στη δημοκρατική βούληση των πολιτών παντού στη Γερμανία».
Ιστορικοί φόβοι
Οι πολιτικοί ηγέτες της Γερμανίας γνωρίζουν πως η κατάληψη της εξουσίας από τους ναζί ξεκίνησε με δημοκρατική εκλογική επιτυχία. Και μάλιστα όλα ξεκίνησαν από τη Θουριγγία όπου, το 1930, το ναζιστικό κόμμα ανέλαβε για πρώτη φορά κυβερνητική εξουσία σε συνασπισμό με συντηρητικά κόμματα.
«Ο γερμανικός συντηρητισμός έχει ήδη προκαλέσει άνοδο του φασισμού», δήλωσε η Τζάνιν Βίσλερ, επικεφαλής του κόμματος της Αριστεράς, στο Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων μετά την ψηφοφορία.
«Τότε, επίσης, ξεκίνησε στη Θουριγγία», πρόσθεσε, τονίζοντας πως «αντί να έχει μάθει από αυτό, το CDU ακολουθεί ένα μονοπάτι που είναι τόσο επικίνδυνο όσο η φωτιά».
Οι ηγέτες του CDU στη Θουριγγία αρνούνται ότι η ψηφοφορία για τη μείωση των φόρων δείχνει πως το τείχος προστασίας καταρρέει.
Τονίζουν ότι δεν υπήρξε συνεργασία με το AfD πριν από την ψηφοφορία, αν και τα μέλη του AfD ισχυρίζονται ότι υπήρξαν συζητήσεις μεταξύ των βουλευτών των δύο πολιτικών παρατάξεων.
«Αναπόφευκτη» η συνεργασία
«Δεν μπορώ να μην πάρω σημαντικές αποφάσεις για το κράτος που παρέχουν ανακούφιση στις οικογένειες και στην οικονομία με τον φόβο μήπως οι λάθος άνθρωποι συμφωνήσουν», δήλωσε ο Μάριο Φόιτ, επικεφαλής του CDU στη Θουριγγία μετά την ψηφοφορία.
Ο Φρίντριχ Μερτς, ηγέτης του CDU, έχει στείλει ασαφή μηνύματα σχετικά με το τείχος προστασίας – ή τουλάχιστον σχετικά με το τι ακριβώς σημαίνει το τείχος προστασίας.
Ο Μερτς υποστηρίζει ότι το CDU δεν θα σχηματίσει συνασπισμό με το AfD, αλλά είναι λιγότερο σαφής ως προς το αν το CDU θα συνεργαστεί με το κόμμα με άλλο τρόπο.
Σε τηλεοπτική του συνέντευξη το καλοκαίρι, φάνηκε να υποστηρίζει ότι η συνεργασία με το AfD σε τοπικό επίπεδο είναι σχεδόν αναπόφευκτη.
«Είμαστε φυσικά υποχρεωμένοι να δεχτούμε δημοκρατικές εκλογές», είπε. «Και αν εκλεγεί εκεί ένας περιφερειακός διοικητής, ένας δήμαρχος που ανήκει στο AfD είναι φυσικό να αναζητάς τρόπους για να συνεχίσεις να εργάζεσαι σε αυτή την πόλη», σχολίασε.
Μετά τον σάλο που ακολούθησε, ο Μερτς διόρθωσε. «Δεν θα υπάρξει συνεργασία μεταξύ του CDU και του AfD ούτε σε δημοτικό επίπεδο», έγραψε στο X, πρώην Twitter.
Σχετικά με την ψηφοφορία στη Θουριγγία, ο Μερτς υποστήριξε την ηγεσία του CDU στο κρατίδιο. «Δεν αποφασίζουμε ανάλογα με το ποιος συμφωνεί, αλλά βάσει του τι πιστεύουμε ότι είναι σωστό να γίνει», δήλωσε στη γερμανική τηλεόραση.
«Υγειονομική ζώνη»
Δεν είναι η πρώτη φορά που η Θουριγγία βρίσκεται στο επίκεντρο διαμάχης σχετικά με το τείχος προστασίας.
Το 2020, ελάχιστα γνωστός πολιτικός στο φιλοεπιχειρηματικό Ελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα, ο Τόμας Κέμεριχ, εξελέγη πρωθυπουργός του κρατιδίου με την υποστήριξη του CDU και του AfD. Η τότε καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ χαρακτήρισε το αποτέλεσμα «ασυγχώρητο».
Μετά τον σάλο, ο Κέμεριχ παραιτήθηκε, όπως και ο τότε επικεφαλής της παράταξης CDU στο κρατίδιο. Αλλά δεδομένης της μεγάλης παρουσίας του AfD στο τοπικό κοινοβούλιο, το θέμα ήταν βέβαιο ότι θα επανερχόταν στην επιφάνεια.
Το πρόβλημα δεν είναι μόνο της Γερμανίας. Τα κυρίαρχα κόμματα βρίσκονται υπό αυξανόμενη πίεση λόγω της ανόδου της ακροδεξιάς σε ολόκληρη την Ευρώπη. Στη Γαλλία, κόμματα από όλο το πολιτικό φάσμα έχουν σχηματίσει υγειονομικό κλοιό για να κρατήσουν τη Μαρίν Λεπέν, ηγέτιδα του ακροδεξιού Εθνικού Συναγερμού, εκτός προεδρίας.
Αλλά με το κόμμα της Λεπέν να είναι πλέον κυρίαρχο στην αντιπολίτευση, ο κλοιός γίνεται όλο και πιο δύσκολο να διατηρηθεί.
Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όπου έχει στηθεί παρόμοιος κλοιός, το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα «φλερτάρει» ανοιχτά με τους Ευρωπαίους Συντηρητικούς και Μεταρρυθμιστές, έδρα του εθνικιστικού κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη της Πολωνίας και του ακροδεξιού κόμματος Αδελφοί της Ιταλίας της Ιταλίδας πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι.
Στη Θουριγγία, το διακύβευμα είναι ακόμη υψηλότερο, καθώς το τοπικό «παράρτημα» του AfD «φιλοξενεί» κάποια από τα πιο ακραία μέλη του κόμματος.
Χαρακτηρισμένος «φασίστας»
Ο ηγέτης του AfD στη Θουριγγία είναι ο Μπγιορν Χόκε, ο οποίος πρόκειται να δικαστεί για χρήση απαγορευμένης ναζιστικής ρητορικής. Το 2021, έκλεισε ομιλία με τη φράση «Ολα για τη Γερμανία!» – σύνθημα που χρησιμοποιούσαν τα ναζιστικά τάγματα εφόδου.
Ο Χόκε έχει πάρει θέση κατά της μνήμης του Ολοκαυτώματος στη Γερμανία και έχει προειδοποιήσει για το «Volkstod», τον θάνατο του Volk, μέσω «αντικατάστασης του πληθυσμού». Για τέτοιες απόψεις, τα γερμανικά δικαστήρια έχουν αποφανθεί ότι ο Χόκε θα μπορούσε δικαιολογημένα να χαρακτηρίζεται ως φασίστας ή ναζί.
Μετά την ψηφοφορία για τον φόρο ακίνητης περιουσίας στη Θουριγγία, ο Χόκε ήταν σαφώς ικανοποιημένος, υποστηρίζοντας ότι το AfD είχε βοηθήσει στη θέσπιση μιας ρεαλιστικής πολιτικής. «Είναι απλώς μια καλή μέρα για τη Θουριγγία», ανέφερε.
Με πληροφορίες από DW, Politico, NYT, Reuters