Η Εσθονία είναι μια χώρα που εμφανίζει αξιοσημείωτες ομοιότητες, αλλά και ευδιάκριτες διαφορές με την Ελλάδα. Από τη μια νιώθει την ανάσα ενός δύσκολου γείτονα και ξοδεύει πάνω από 3% του ΑΕΠ για την άμυνα. Από την άλλη έχει καθιερώσει ψηφιακές ταυτότητες από το 2000 και οι πολίτες της ανταγωνίζονται ποιος θα υποβάλει πιο γρήγορα τη φορολογική δήλωση. Η «Κ» συνάντησε την πρωθυπουργό της Εσθονίας Κάγια Κάλας στο κέντρο της Αθήνας, λίγο πριν βραβευθεί σε ειδική εκδήλωση για τις φιλελληνικές της αξίες. Μίλησε μαζί της για γεωπολιτική, αλλά και μεταρρυθμίσεις.
– Ποια είναι η δική σας ματιά στα γεγονότα που διαδραματίζονται στη Μέση Ανατολή; Ανησυχείτε για το ενδεχόμενο κλιμάκωσης στην περιοχή;
– Σε κανέναν δεν αξίζει όσα βίωσαν οι άνθρωποι στο Ισραήλ το προηγούμενο Σάββατο. Βομβαρδισμοί, δολοφονίες αμάχων, ομηρίες. Στηρίζουμε το δικαίωμα του Ισραήλ να αμυνθεί. Είναι πραγματικά ανησυχητικές οι εξελίξεις στην περιοχή.
– Πιο κοντά στη γειτονιά σας υπάρχουν τελευταία κάποια σημάδια –από την Πολωνία και τη Σλοβακία για παράδειγμα– τα οποία ορισμένοι μεταφράζουν ως ενδείξεις πιθανής κόπωσης της Ευρώπης στη στήριξη της Ουκρανίας. Ποια είναι η γνώμη σας;
– Από την πρώτη ημέρα του πολέμου υπήρχαν προβλέψεις περί διαίρεσης και κόπωσης της Ευρώπης. Oμως αυτό δεν έχει συμβεί. Ασφαλώς στις δημοκρατίες υπάρχουν εσωτερικές προκλήσεις τις οποίες οφείλουμε να διαχειριζόμαστε. Ομως στεκόμαστε στο πλευρό της Ουκρανίας. Είναι σημαντικό για την ασφάλεια της Ευρώπης να μη χάσει αυτόν τον πόλεμο.
Η Ρωσία δεν πρέπει να κερδίσει αυτόν τον πόλεμο. Μας ενώνουν πολλά με την Ελλάδα, οι χώρες μας ζουν σε απαιτητικές γειτονιές.
– Η Ευρώπη είναι η μια πλευρά του νομίσματος. Η άλλη αφορά ασφαλώς τον ρόλο των ΗΠΑ. Διακρίνετε κάποιο ρίσκο ενόψει των προεδρικών εκλογών του 2024; Υπό την έννοια ότι οι Ρεπουμπλικανοί έχουν διαφορετική προσέγγιση από τους Δημοκρατικούς.
– Ο πρόεδρος Ζελένσκι μάς είπε πρόσφατα ότι δεν ανησυχεί για ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Εύχομαι αυτό να μην αλλάξει. Εχω κάνει επαφές και με τα δύο κόμματα στις ΗΠΑ. Τα στελέχη τους έχουν επιβεβαιώσει την υποστήριξη των ΗΠΑ στην Ουκρανία. Ασφαλώς, ανάλογα με τις επιλογές της εκάστοτε δημοκρατίας θα πρέπει να συνεργαζόμαστε καλά με την εκάστοτε εκλεγμένη ηγεσία. Μέχρι τώρα, πάντως, υπάρχει διατλαντική ενότητα στο θέμα της Ουκρανίας και εύχομαι να παραμείνει έτσι.
– Στο μεταξύ, η Εσθονία έχει υποδεχθεί πρόσφυγες από την Ουκρανία. Πώς έχει πάει αυτό;
– Πράγματι. Εχει πάει σχετικά καλά. Eχουμε υποδεχθεί πρόσφυγες από την Ουκρανία οι οποίοι αντιστοιχούν σε κάτι περισσότερο από 3% του πληθυσμού μας. Αναμέναμε περισσότερες προκλήσεις. Είχαμε και κάποιες αντιδράσεις από άλλα κόμματα στη χώρα μας. Ομως στην πράξη τα πράγματα έχουν εξελιχθεί σχετικά καλά. Είναι ενδεικτικό ότι το 53% των συγκεκριμένων ανθρώπων που βρίσκονται σε παραγωγική ηλικία έχουν πιάσει δουλειά και πληρώνουν φόρους στην Εσθονία.
– Η Εσθονία θεωρείται ένα επιτυχημένο παράδειγμα ψηφιακού μετασχηματισμού στην Ευρώπη, κάτι που δεν είναι αυτονόητο για μια πρώην χώρα της Σοβιετικής Eνωσης. Πώς το κατάφερε η χώρα σας;
– Οταν αποκτήσαμε την ελευθερία μας, αλλάξαμε εντελώς τη νοοτροπία μας. Στο παρελθόν ήταν εντάξει να κλέβεις από την κυβέρνηση, καθώς στην πραγματικότητα έκλεβες από το καθεστώς. Ομως, μετά την ανεξαρτησία μας δεν ήταν εντάξει να κλέβεις από το κράτος. Η διαφθορά έπαψε να δικαιολογείται στη συνείδηση των Εσθονών. Σκεφτήκαμε λοιπόν πώς θα κάνουμε καλύτερες τις κρατικές υπηρεσίες. Εκεί «κούμπωσε» η ψηφιακή μεταρρύθμιση. Το πρώτο πράγμα που κάναμε, το 2000, ήταν η εισαγωγή ψηφιακών ταυτοτήτων, για τη δυνατότητα ψηφιακής πιστοποίησης των ατομικών στοιχείων. Προκειμένου να εμπλέξουμε αποτελεσματικά τους πολίτες στο εγχείρημα, προσφέραμε φορολογικό κίνητρο. Για την ακρίβεια, είπαμε στον κόσμο: όποιος καταχωρίζει τη φορολογική του δήλωση online, με την ψηφιακή του ταυτότητα, θα εισπράττει νωρίτερα την επιστροφή φόρου. Αυτή τη στιγμή το 99% των Εσθονών τηρεί τη διαδικασία. Ισως είμαστε η μοναδική χώρα στον κόσμο όπου οι πολίτες ανταγωνίζονται ποιος θα υποβάλει πιο γρήγορα τη φορολογική δήλωση. Ολα τα στοιχεία είναι προσυμπληρωμένα, ακριβώς επειδή το κράτος έχει ήδη διαθέσιμες όλες τις πληροφορίες που αφορούν τον εκάστοτε πολίτη.
– Eχει ενδιαφέρον αυτό που περιγράφετε, καθώς στην Ελλάδα αυτή την περίοδο διατυπώνονται ορισμένες ενστάσεις στην αναβάθμιση των ταυτοτήτων, από ανθρώπους οι οποίοι εγείρουν ζήτημα προσωπικών δεδομένων. Στην Εσθονία υπήρξαν ποτέ παρόμοιες ή άλλες αντιστάσεις στον εκσυγχρονισμό του συστήματος;
– Βασικά, στην Εσθονία έχουμε εφαρμόσει ένα σύστημα με το οποίο μπορείς να βλέπεις ποιος έχει κοιτάξει τα δεδομένα σου. Είναι παράνομο να κοιτάζει κάποιος μη αρμόδιος τα προσωπικά δεδομένα του πολίτη και στον ψηφιακό κόσμο υπάρχουν «αποτυπώματα» όταν κάποιος προβαίνει σε αντίστοιχες ενέργειες. Δεν έχουμε συναντήσει τέτοια φαινόμενα, ακριβώς επειδή όλοι γνωρίζουν πώς δουλεύει ο μηχανισμός. Για παράδειγμα, αν επισκεφθείς έναν γιατρό και μετά κοιτάξεις στο σύστημα τον προσωπικό λογαριασμό σου και διαπιστώσεις ότι κοίταξαν τα δεδομένα σου δύο γιατροί ή κάποιος άλλος, τότε έχεις το δικαίωμα και τη δυνατότητα να ζητήσεις εξηγήσεις. Αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι ότι σε άλλες χώρες οι πολίτες εμπιστεύονται τα δεδομένα τους σε ιδιωτικές εταιρείες και είναι αντιθέτως επιφυλακτικοί με το κράτος. Στην Εσθονία ισχύει ακριβώς το αντίθετο.
Στο πλαίσιο της επίσκεψής σας στην Αθήνα βραβευθήκατε από την ‘Εταιρεία για τον Ελληνισμό και τον Φιλελληνισμό’ και το ‘Μουσείο Φιλελληνισμού’. Τι συμβολίζει για εσάς η συγκεκριμένη πρωτοβουλία;
Είναι μεγάλη τιμή για την Εσθονία και για εμένα προσωπικά. Παρότι βρισκόμαστε γεωγραφικά στα δύο άκρα της Ευρώπης, μοιραζόμαστε πολλά κοινά. Είμαστε δύο ναυτικά, ευρωπαϊκά κράτη με μεγάλους γείτονες. Και οι δυο μας χρειάζεται να ξοδεύουμε πολλά χρήματα για την εθνική μας άμυνα. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία στην πραγματικότητα συμβολίζει την ιδέα της συνεργασίας και της αλληλεγγύης. Να αξιοποιείς τις διαφορετικές δυνάμεις σου και να βοηθάει ο ένας τον άλλον. Όπως ο λόρδος Βύρωνας συνέβαλε βοηθώντας την Ελλάδα να ανακτήσει την ελευθερία της.