Η απειλή της Χαμάς είχε υποτιμηθεί από τους Ισραηλινούς αξιωματούχους τα τελευταία χρόνια. Σε αυτό το στρατηγικό λάθος πρωτίστως συνέβαλε η αντιπαράθεση με το Ιράν, που θεωρείται μια υπαρξιακή απειλή για την ασφάλεια του Ισραήλ. Ταυτόχρονα, η αναβάθμιση της σιιτικής οργάνωσης Χεζμπολάχ ανάγκαζε τις ισραηλινές υπηρεσίες να εστιάσουν την προσοχή τους στα σύνορα με τον Λίβανο και τη Συρία. Αλλωστε, η Χαμάς ήταν απομονωμένη στη Λωρίδα της Γάζας και διέθετε σχετικά μικρή επιρροή στη Δυτική Οχθη. Οι συμφωνίες του Αβραάμ με Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Μαρόκο και Μπαχρέιν, η μερική αποκατάσταση των σχέσεων με την Τουρκία και η προσέγγιση με τη Σαουδική Αραβία δημιούργησαν στην ισραηλινή πλευρά την ψευδαίσθηση μιας επικείμενης ειρήνης.
Η Χαμάς ξεκίνησε τον πόλεμο εναντίον του Ισραήλ για να παραμείνει ο απρόβλεπτος παίκτης στα περιφερειακά δρώμενα τον οποίο κανείς δεν θα μπορεί να αγνοεί. Μόνο που πρόκειται για έναν ασύμμετρο πόλεμο, αφού η οργάνωση γνωρίζει από πρώτο χέρι την ασυμμετρία ισχύος με τις ισραηλινές δυνάμεις. Με την αιφνιδιαστική επίθεσή της αφαίρεσε την πρωτοβουλία κινήσεων από την ισραηλινή ηγεσία, που τώρα σύρεται σε μια αιματηρή σύγκρουση.
Από εγχειρίδια στρατηγικής της Αλ Κάιντα, γνωρίζουμε ότι η έννοια του χρόνου έχει σχετικοποιηθεί για πολλά ριζοσπαστικά ισλαμιστικά κινήματα. Η στρατιωτική στρατηγική τους υπηρετεί μια πολιτική λογική που επιζητεί τη μακροχρόνια σύγκρουση με τον αντίπαλο, σε αυτήν την περίπτωση το Ισραήλ. Επομένως, δεν ενδιαφέρουν τη Χαμάς οι οργισμένες αντιδράσεις των ΗΠΑ και της Ευρώπης για τα δεινά που προκάλεσε. Ακόμη και το εξελισσόμενο δράμα των αμάχων στη Γάζα φαίνεται να συνιστά κομμάτι ενός σχεδίου που θα ανυψώσει ηθικά τη Χαμάς σαν υπερασπιστή ενός καταπιεσμένου λαού.
Καθώς θα αυξάνεται ο αριθμός των απωλειών ανάμεσα στον πληθυσμό της Γάζας, το Ισραήλ θα δέχεται μεγαλύτερη κριτική και πίεση. Η προσφυγοποίηση των Παλαιστινίων θα αναγκάσει κάποια αραβικά καθεστώτα να πάρουν θέση απέναντι στο Ισραήλ.
Η Ευρώπη θα πρέπει να διαχειριστεί τις αντιδράσεις των ευάριθμων μουσουλμανικών κοινοτήτων που νιώθουν αλληλεγγύη προς τους κατοίκους της Γάζας. Οι ΗΠΑ θα πρέπει να αποφασίσουν αν η επιστροφή τους στη Μέση Ανατολή αξίζει αρκετά για να τους απομακρύνει από άλλες εμπόλεμες ζώνες, όπως η Μαύρη Θάλασσα. Με άλλα λόγια, ο χρόνος δεν κυλάει ακριβώς υπέρ της ισραηλινής πλευράς και η παλαιστινιακή οργάνωση φαίνεται να το αντιλαμβάνεται αυτό.
Η Ιερουσαλήμ θα προσπαθήσει να καταστρέψει τη Χαμάς, αλλά το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικά αμφίβολο. Το προσπάθησε το 2008-2009 και το 2014 με μικρά αποτελέσματα.
Η Χαμάς έχει βαθιές ρίζες στην παλαιστινιακή κοινωνία, που γίνεται ολοένα και περισσότερο ευάλωτη σε ριζοσπαστικά κελεύσματα. Η ηγεσία της οργάνωσης βρίσκεται κυρίως στο εξωτερικό και οι πηγές χρηματοδότησής της δεν ελέγχονται εύκολα. Οσο και αν είναι δύσκολο να το παραδεχθεί κανείς, η Χαμάς έχει ήδη πετύχει μια συμβολική νίκη εις βάρος του Ισραήλ. Προκάλεσε ζημιά στην ισραηλινή αποτρεπτική στρατηγική, η οποία απέτυχε να σταματήσει μια επίθεση μεγάλης κλίμακας με εκατοντάδες απώλειες. Αυτή η νίκη θα τροφοδοτήσει το όραμα και την ιδεολογία των επόμενων γενιών στη Γάζα και αλλού.
Σε καθαρά στρατιωτικό επίπεδο, αρκετοί ειδικοί ομολογούν ότι η Χαμάς λειτούργησε σαν ένας μικρός τακτικός στρατός, με τις δικές της ειδικές δυνάμεις ως εμπροσθοφυλακή. Οι επικεφαλής των ολιγομελών ομάδων κρούσης της Χαμάς είχαν διοίκηση με βάση την αποστολή (mission command), δηλαδή είχαν αυτονομία δράσης σε τοπικό επίπεδο χωρίς τον συντονισμό ενός επιχειρησιακού «διοικητή». Με αυτόν τον τρόπο κατόρθωσαν κάτι που φαινόταν αδιανόητο μέχρι τώρα: την ταχεία κατάληψη εδάφους μέσα στο Ισραήλ. Υπήρχαν και άλλα στοιχεία που διαφοροποιούν αυτή την επίθεση από προηγούμενες.
Η χρήση οπλισμένων drones αιφνιδίασε τις ισραηλινές δυνάμεις και προκάλεσε την καταστροφή αρμάτων. Η διάχυση οπτικοακουστικού υλικού της Χαμάς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μόλις ξεκίνησε η επίθεση, αποσκοπούσε στην ψυχολογική καταρράκωση των Ισραηλινών. Ισως έτσι μπορούν να ερμηνευτούν και οι φρικαλεότητες που έκαναν οι ένοπλοι της οργάνωσης εναντίον πολιτών.
Υπό αυτές τις συνθήκες, είναι πολύ δύσκολο να υπάρχει αυτοσυγκράτηση και σεβασμός στο δίκαιο του πολέμου. Εδώ όμως βρίσκεται η μεγάλη παγίδα που έχει στήσει η οργάνωση στην ισραηλινή ηγεσία. Αν η επίθεση της Χαμάς ήταν η 11η Σεπτεμβρίου του Ισραήλ, τότε η νέα κυβέρνηση εθνικής ενότητας υπό τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου μπορεί να παραδειγματιστεί από τα λάθη των Αμερικανών στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ. Αυτός είναι ένας πόλεμος που το Ισραήλ μπορεί να κερδίσει, αλλά με κίνδυνο να χάσει την ειρήνη για τις επόμενες δεκαετίες.
* Ο κ. Μάνος Καραγιάννης είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και Reader in International Security στο King’s College London. Το βιβλίο του «Το νέο πολιτικό Ισλάμ: Ανθρώπινα Δικαιώματα, Δημοκρατία και Δικαιοσύνη» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.