Τη σωστή ισορροπία μεταξύ της δημόσιας στήριξης και της παρασκηνιακής πίεσης στο Ισραήλ και των μηνυμάτων αποτροπής της κλιμάκωσης προς πάσα κατεύθυνση επιτυγχάνει μέχρι στιγμής στη νέα κρίση στο Μεσανατολικό η αμερικανική κυβέρνηση, σύμφωνα με τον Χαλ Μπραντς. Ο Μπραντς, καθηγητής στην έδρα Henry Kissinger στο School of Advanced International Studies του Πανεπιστημίου Johns Hopkins, σημειώνει πάντως ότι η Ουάσιγκτον «μάλλον είχε υπερεκτιμήσει τις προοπτικές νηνεμίας που μπορούσε να εξασφαλίσει στη Μέση Ανατολή – και ειδικά το βαθμό αποκλιμάκωσης με το Ιράν». Προειδοποιεί, επίσης, για τη δημιουργία ενός φαύλου κύκλου όπου η γεωπολιτική αναταραχή σε ολοένα και περισσότερα σημεία δοκιμάζει τις δυνατότητες διαχείρισης των ΗΠΑ και γεννά τις προϋποθέσεις για νέα θερμά επεισόδια.
Το διακύβευμα της επίσκεψης του Τζο Μπάιντεν στο Ισραήλ ήταν ήδη ιδιαίτερα υψηλό ήδη πριν τον βομβαρδισμό του νοσοκομείου στη Γάζα την Τρίτη. Πόσο δύσκολη είναι η αποστολή που ανέλαβε;
Η χρονική συγκυρία της επίσκεψης ήταν τέτοια που να καθιστά πιθανό ότι ο Μπάιντεν θα προσγειωνόταν στην περιοχή ακριβώς τη στιγμή που ο πόλεμος θα εντεινόταν ή που θα συνέβαινε κάποιο φρικτό γεγονός. Η τραγωδία αυτή κορυφώνει το διακύβευμα της επίσκεψης. Ο Μπάιντεν πρέπει να συνδυάσει τη σθεναρή υποστήριξη που κατά τη γνώμη μου ορθώς παρέχει στο Ισραήλ με κάποιο βαθμό προόδου σε μέτρα που θα αμβλύνουν τις κακουχίες που βιώνει ο άμαχος πληθυσμός στη Γάζα και θα περιορίσουν τις απώλειες των αμάχων. Η στρατηγική του Μπάιντεν είναι να παρέχει ολόψυχη στήριξη στο Ισραήλ δημοσίως με την προσδοκία ότι αυτό θα του επιτρέψει να επηρεάσει παρασκηνιακά την ισραηλινή απάντηση στην επίθεση της Χαμάς, ώστε να αποτραπεί η εκ νέου κατοχή της Γάζας, να φτάσει ανθρωπιστική βοήθεια στην περιοχή και να μπορέσουν να φύγουν πολίτες με διπλή υπηκοότητα και άλλα άτομα.
Πόσο καλά έχει διαχειριστεί η κυβέρνηση Μπάιντεν την κρίση μέχρι στιγμής; Είχε υπάρξει ένας εφησυχασμός προηγουμένως από την πλευρά της Ουάσιγκτον σχετικά με την κατάσταση στη Μέση Ανατολή;
Νομίζω τα έχει πάει καλά – έχει στηρίξει το Ισραήλ και έχει κινηθεί για να αποτρέψει την περαιτέρω κλιμάκωση της σύγκρουσης και για να περιορίσει τις αρνητικές διπλωματικές επιπτώσεις. Ωστόσο είναι ακριβές ότι μάλλον είχε υπερεκτιμήσει τις προοπτικές νηνεμίας που μπορούσε να εξασφαλίσει στη Μέση Ανατολή – και ειδικά το βαθμό αποκλιμάκωσης με το Ιράν.
Ποια είναι η στρατηγική του Ισραήλ στη Γάζα; Τι ελπίζει να πετύχει με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά της Χαμάς;
Θεωρώ ότι το Ισραήλ δεν έχει απαντήσει ακόμα σε αυτό το ερώτημα. Το Ισραήλ μπορεί να προκαλέσει σημαντική φθορά στις στρατιωτικές δυνατότητες της Χαμάς στη Γάζα, μπορεί να σκοτώσει ή να αιχμαλωτίσει πολλούς από τους ηγέτες της, μπορεί να προσπαθήσει – και όλες οι ενδείξεις υποδεικνύουν ότι θα προσπαθήσει – να την πλήξει στο βαθμό που η οργάνωση θα χάσει τον πολιτικό έλεγχο της Γάζας. Αν πετύχει όμως αυτό το στόχο, το ερώτημα είναι τι έρχεται μετά. Δεν νομίζω ότι έχει δώσει κανείς μία πειστική απάντηση επ’ αυτού. Ιδανικά, θα εδραιώσει εκ νέου την παρουσία της η Παλαιστινιακή Αρχή, με τη στήριξη αραβικών κρατών που δεν στηρίζουν τη Χαμάς. Η πρόκληση είναι ότι όποιος παλαιστινιακός πολιτικός σχηματισμός αναλάβει στον απόηχο μίας συντριπτικής ισραηλινής στρατιωτικής εισβολής θα έχει σοβαρό πρόβλημα νομιμοποίησης. Και όσο πιο σφοδρή και παρατεταμένη είναι αυτή η εισβολή, τόσο δυσκολότερο θα είναι για τα αραβικά κράτη να υποστηρίξουν μία λύση αυτής της μορφής.
Πόσο μεγάλη ευθύνη για αυτά που συμβαίνουν φέρει η κυβέρνηση Νετανιάχου, τόσο για το διχασμό που πυροδότησε στο Ισραήλ όσο και για το γεγονός ότι αγνόησε τον κίνδυνο της Χαμάς;
Μπορεί να επιχειρηματολογήσει κανείς βάσιμα ότι η κυβέρνηση Νετανιάχου εστίασε υπερβολικά στη Δυτική Όχθη και ενδεχομένως δεν πρόσεχε επαρκώς τι συνέβαινε στη Γάζα. Είναι επίσης βάσιμος ο ισχυρισμός ότι η μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος από την κυβέρνηση δίχασε τον πληθυσμό. Ωστόσο μία αναλυτική αξιολόγηση του γιατί οι ένοπλες δυνάμεις της χώρας αιφνιδιάστηκαν σε αυτό το βαθμό και η αντίδραση των αρχών ήταν τόσο αργή θα πρέπει να προκύψει από την έρευνα που θα διεξαχθεί μετά το τέλος των εχθροπραξιών.
Πόσο πιθανό είναι να αποτραπεί η κλιμάκωση, μέσω της Χεζμπολάχ ειδικά, όταν ξεκινήσει η χερσαία εισβολή στη Γάζα;
Όλοι οι βασικοί παίκτες – το Ισραήλ, οι ΗΠΑ, το Ιράν, η Χεζμπολάχ – έχουν κίνητρο να αποφύγουν την κλιμάκωση. Δεν είναι η προτιμητέα επιλογή για κανέναν. Αν το Ιράν ή η Χεζμπολάχ επιθυμούσαν κάτι τέτοιο, η ιδανική στιγμή ήταν όταν η Χαμάς εξαπέλυσε την επίθεσή της, με την προσοχή του Ισραήλ στραμμένη εκεί. Το Ιράν και η Χεζμπολάχ κατανοούν ότι η επέκταση του πολέμου θα έχει καταστροφικές συνέπειες για αυτούς…
Πιστεύετε ότι οι ΗΠΑ θα εμπλέκονταν σε ένα τέτοιο σενάριο;
Είναι σίγουρα πιθανό. Αν επιτεθεί η Χεζμπολάχ, το ένστικτο θα υπαγορεύσει να πληγούν στόχοι όχι μόνο της οργάνωσης, αλλά και στο Ιράν. Νομίζω ότι οι προοπτικές αποτροπής της κλιμάκωσης παραμένουν αρκετά καλές. Αλλά όσο περισσότερο διαρκεί η σύγκρουση, τόσο οι πιθανότητες κλιμάκωσης θα αυξάνονται, είτε γιατί η Χεζμπολάχ και το Ιράν θα αντιλαμβάνονται αδυναμία από την πλευρά του Ισραήλ, είτε επειδή θα θέλουν να αποτρέψουν τη συντριβή της Χαμάς.
Οι επαφές με το Ριάντ
Τι επιπτώσεις θα έχει η ανάφλεξη του Παλαιστινιακού στις διαπραγματεύσεις για την εξομάλυνση των σχέσεων Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας;
Θεωρώ ότι θα παγώσει προσωρινά τη διαδικασία – μάλιστα η κυβέρνηση της Σαουδικής ουσιαστικά το έχει ήδη ανακοινώσει αυτό. Ωστόσο τα τρέχοντα γεγονότα δεν ανατρέπουν τη λογική της εξομάλυνσης – ενδεχομένως μάλιστα να την ενισχύουν, καθώς υπενθυμίζουν και στα δύο μέρη το συμφέρον που έχουν να αναχαιτίσουν το Ιράν. Αλλά η διαδικασία θα καθυστερήσει – και όσο περισσότερο διαρκέσει ο πόλεμος, τόσο πιο περίπλοκη υπόθεση θα γίνει η εξομάλυνση.
Δεν αναδεικνύει η νέα κρίση το σφάλμα της επιδίωξης συμφωνιών με αραβικές χώρες αγνοώντας ουσιαστικά την επίλυση του Παλαιστινιακού;
Ναι, ισχύει αυτό. Οι Σαουδάραβες θα πρέπει στον επόμενο γύρο των διαπραγματεύσεων να δώσουν μεγαλύτερη έμφαση στο Παλαιστινιακό και να διεκδικήσουν περισσότερες παραχωρήσεις για τους Παλαιστίνιους. Η δυσκολία είναι ότι, βραχυπρόθεσμα τουλάχιστον, στον απόηχο της ολέθριας επίθεσης που υπέστησαν, οι Ισραηλινοί θα είναι λιγότερο πρόθυμοι για τέτοιες παραχωρήσεις.
Η αταξία μοιάζει να εξαπλώνεται στη διεθνή σκηνή. Πόσο επικίνδυνη είναι η τρέχουσα συγκυρία; Θα μπουν κι άλλοι παίκτες στον πειρασμό να εμπλακούν σε στρατιωτικές περιπέτειες;
Βραχυπρόθεσμα, ίσως όχι. Η Κίνα έχει συμφέρον να επικρατήσει ηρεμία στα Στενά της Ταϊβάν τουλάχιστον ως τις εκλογές στο νησί τον Ιανουάριο. Γενικότερα όμως, όσο εξαπλώνεται η αταξία και όσο η προσοχή των Ηνωμένων Πολιτειών είναι στραμμένη αλλού, τόσο οι «κακοί» (“malign” στο πρωτότυπο) παίκτες θα βρίσκουν ευκαιρίες να επιδιώκουν τους στόχους τους.