Η Xαμάς δεν είναι μόνο μια τρομοκρατική ομάδα και δεν είναι ένα παλαιστινιακό εθνικιστικό κίνημα. Είναι μια θρησκευτική οργάνωση, η οποία εκκολάφθηκε από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα με έδρα την Αίγυπτο. Η Αδελφότητα, που ιδρύθηκε το 1928, απομακρύνθηκε από την ισλαμική παράδοση και δημιούργησε μια ιδεολογία ολοκληρωτισμού για να αντισταθεί στην πλουραλιστική Δύση.
Η «κοσμοθεωρία» της, όπως έχει τεκμηριώσει ο Γάλλος πολιτικός επιστήμονας Zιλ Κεπέλ, έχει τις ίδιες ρίζες με τον γερμανικό ναζισμό και τον ιταλικό φασισμό. Η Αδελφότητα ανέπτυξε μια νέα διακήρυξη πίστης για τα μέλη της: «Ο Θεός είναι ο στόχος μας. Ο Προφήτης είναι ο πολιτικός μας ηγέτης. Το Κοράνι είναι το σύνταγμά μας. Το τζιχάντ είναι η μέθοδός μας. Το μαρτύριο είναι η φιλοδοξία μας». Κανένας μουσουλμάνος πριν από τον 20ό αιώνα δεν θα υποτιμούσε το ιερό κείμενο της πίστης του θεωρώντας το ως πολιτικό μανιφέστο.
Oταν ο Aχμέντ Γιασίν εγκατέλειψε το Πανεπιστήμιο Al-Azhar στο Κάιρο και ίδρυσε τη Χαμάς στη Γάζα το 1987, τα μέλη της ομάδας έβαλαν τα χέρια τους στο Κοράνι και διακήρυξαν: «Υπόσχομαι να είμαι καλός μουσουλμάνος υπερασπιζόμενος το Ισλάμ και τη χαμένη γη της Παλαιστίνης». Η θεολογία έχει κεντρική θέση στο καταστατικό της Χαμάς, το οποίο αναφέρει ότι «το Ισλάμ θα καταστρέψει το Ισραήλ» και ότι επειδή «η Παλαιστίνη είναι μουσουλμανική γη» είναι «καθήκον κάθε μουσουλμάνου» να την απελευθερώσει. Η Χαμάς αποκαλεί τη «γη της Παλαιστίνης» waqf, ένα ισλαμικό κληροδότημα. Αυτές οι διδασκαλίες θα ήταν ξένες για τους μουσουλμάνους που συνυπήρχαν με τους Εβραίους για 12 αιώνες.
Η Χαμάς οραματίζεται μια μελλοντική Παλαιστίνη που θα είναι «εκκαθαρισμένη» από τους Εβραίους. Το άρθρο 7 του καταστατικού της δηλώνει: «Η Ημέρα της Κρίσης δεν θα έρθει μέχρι οι μουσουλμάνοι να πολεμήσουν τους Εβραίους (σκοτώνοντάς τους), όταν ο Εβραίος θα κρυφθεί πίσω από πέτρες και δέντρα. Οι πέτρες και τα δέντρα θα λένε: “Ω μουσουλμάνοι, ω Αμπντούλα, υπάρχει ένας Εβραίος πίσω μου, ελάτε να τον σκοτώσετε”».
Οι χριστιανοί, τους οποίους η Χαμάς θεωρεί ως μέρος του τοπικού αραβικού πληθυσμού, αντιμετωπίζονται λιγότερο βίαια, αλλά δεν απολαμβάνουν απεριόριστη θρησκευτική ελευθερία.
Ο ηγέτης της Χαμάς Μαχμούντ Ζαχάρ έχει πει ότι η Παλαιστίνη είναι μόνο μια «οδοντόβουρτσα στην τσέπη μας». Η Χαμάς και η Μουσουλμανική Αδελφότητα φιλοδοξούν να δημιουργήσουν κράτος της Σαρία σε όλη την περιοχή, ένα πιο αντιδυτικό συγκρουσιακό χαλιφάτο που θα συνάδει περισσότερο με το πολιτικό μοντέλο του Ιράν παρά με αυτό των μετριοπαθών αραβικών κρατών της γειτονιάς. Αυτή η πρόθεση έχει οδηγήσει αρκετά αραβικά έθνη –τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Αίγυπτο– να απαγορεύσουν και στις δύο ομάδες να βρίσκονται εντός των συνόρων τους. Το 1979 ο Αιγύπτιος πρόεδρος Ανουάρ Σαντάτ υπέγραψε ειρηνευτική συμφωνία με το Ισραήλ. Δύο χρόνια αργότερα ισλαμιστές τον δολοφόνησαν.
Η θεολογία της Χαμάς δικαιολογεί την τρομοκρατία της. «Η λεγόμενη ειρηνευτική διαδικασία είναι μάταιη», δήλωσε το 2015 ο ηγέτης της Χαμάς Χάλεντ Μασάλ. «Δεν υπάρχει ειρήνη. Μόνο ο δρόμος του τζιχάντ, της θυσίας και του αίματος». Η Χαμάς αποκαλεί την τρομοκρατική της φράξια Ταξιαρχίες αλ-Κασάμ, από το όνομα του Σύρου κληρικού Ιζαντίν αλ-Κασάμ, ο οποίος επιτέθηκε σε Εβραίους που ζούσαν σε κιμπούτζ τη δεκαετία του 1930.
Μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001, μετριοπαθείς μουσουλμάνοι ηγέτες δήλωναν ότι «οι τρομοκράτες βρίσκονται στην κόλαση και όχι στον παράδεισο, ότι είναι δολοφόνοι και όχι μάρτυρες».
Ο σεΐχης Αμπντουλά Μπιν Μπαγιά, μια από τις αυθεντίες του σουνιτικού Ισλάμ, έχει επιχειρηματολογήσει κατά των βομβιστικών επιθέσεων αυτοκτονίας και έχει προβάλει θρησκευτικά επιχειρήματα υπέρ της ένταξης των Εβραίων και των xριστιανών στις μουσουλμανικές κοινωνίες. Μιλάει άπταιστα γαλλικά και αραβικά και αντλεί στοιχεία από τα γραπτά του Τζον Λοκ και του Ζαν-Ζακ Ρουσσώ για να εξηγήσει πώς και οι δύο εμπνεύστηκαν από την υποστήριξη της ανθρώπινης λογικής από τους πρώτους ισλαμιστές λόγιους.
Oσο οι μουσουλμάνοι απολαμβάνουν προστασία της θρησκευτικής ελευθερίας, τονίζει, δεν έχουν ανάγκη από ένα χαλιφάτο ή ένα ισλαμικό κράτος.
Αυτό δεν είναι τραβηγμένο. Καθώς ο υπουργός Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν ταξίδευε στη Μέση Ανατολή τον περασμένο μήνα, επισκέφθηκε το Abrahamic Family House στο Aμπου Ντάμπι, μια πολυθρησκευτική δομή που διαθέτει συναγωγή, τζαμί, εκκλησία, όλα σε ένα συγκρότημα. Το έργο επιδιώκει να αγκαλιάσει τους Εβραίους ως ισότιμους – όπως και τους προγόνους μας στην πίστη. Αν ύστερα από αιώνες ένα τέτοιο μοντέλο μπορεί να υπάρξει στα Εμιράτα μπορεί να υπάρξει και στην Ιερουσαλήμ.
*Εντ Χουσεΐν, καθηγητής στο Georgetown University’s School of Foreign Service.