Προσδοκίες σταθεροποίησης των σχέσεων ΗΠΑ – Κίνας

ΟΥΑΣΙΓΚΤΟΝ. Για την ερχόμενη Τετάρτη είναι προγραμματισμένη η συνάντηση του προέδρου Τζο Μπάιντεν με τον Κινέζο ηγέτη Σι Τζινπίνγκ στην περιοχή του Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνιας, σύμφωνα με χθεσινές δηλώσεις Αμερικανού αξιωματούχου, θέτοντας τις βάσεις για τη βελτίωση των σχέσεων των δύο υπερδυνάμεων.

Παρότι οι συνομιλίες των δύο ανδρών στο περιθώριο της διεθνούς συνόδου των κρατών-μελών του συμφώνου Οικονομικής Συνεργασίας Ασίας – Ειρηνικού (APEC) δεν αναμένεται να οδηγήσουν σε αποκατάσταση των τεταμένων σχέσεων μεταξύ Ουάσιγκτον και Πεκίνου, Αμερικανοί αξιωματούχοι εκτιμούν ότι το γεγονός και μόνο ότι η συνάντηση προγραμματίσθηκε αποτελεί ευοίωνο σημάδι για μελλοντική αποκλιμάκωση της σινοαμερικανικής έντασης.

Ο Λευκός Οίκος ελπίζει οι δύο ηγέτες να αναπτύξουν πλαίσιο επίλυσης διαφορών, με στόχο τη διάλυση παρεξηγήσεων και την αποφυγή εκπλήξεων. Πηγές της αμερικανικής προεδρίας ανέφεραν στο δίκτυο CNN ότι η ομάδα του Μπάιντεν προσέρχεται στη συνάντηση με ρεαλιστικές προσδοκίες. Αντιμέτωπος με κρίσεις στην ανατολική Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή, ο Αμερικανός πρόεδρος είναι πρόθυμος να προλάβει την ανάφλεξη μιας ακόμη πηγής έντασης κατά τη διάρκεια της θητείας του. Η αποκατάσταση της σταθερότητας στις σχέσεις Ουάσιγκτον – Πεκίνου υπήρξε άλλωστε μεταξύ των προτεραιοτήτων της εξωτερικής πολιτικής Μπάιντεν.

Μεγάλη ατζέντα

Ο κατάλογος θεμάτων προς συζήτηση είναι μακρύς. Περιλαμβάνει την αποκατάσταση των επαφών μεταξύ αμυντικών επιτελών των δύο χωρών, ένας από τους κυριότερους στόχους του Μπάιντεν, ο οποίος σχεδιάζει να πιέσει τον Κινέζο ομόλογό του πάνω στο θέμα. Οι συρράξεις σε Μέση Ανατολή και Ουκρανία θα βρεθούν και αυτές μεταξύ των θεμάτων συζήτησης, όπως και τομείς πιθανής συνεργασίας για θέματα όπως η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και η καταπολέμηση της διακίνησης ναρκωτικών. Τις βαθιές μεταξύ τους διαφωνίες αναμένεται να εκθέσουν οι δύο πλευρές στα θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την ενίσχυση της κινεζικής στρατιωτικής παρουσίας στη θάλασσα της Νότιας Κίνας και γύρω από την Ταϊβάν. Η συνάντηση, στο περιθώριο της πολύβουης συνόδου των ηγετών των κρατών του Ειρηνικού στην Καλιφόρνια, βρισκόταν εδώ και μήνες στο στάδιο της διαπραγμάτευσης, απαιτώντας εντατικές προετοιμασίες και από τις δύο πλευρές. Η ανακοίνωση από μέρους της κινεζικής αντιπροσωπείας ότι ο πρόεδρος Σι θα είχε συνάντηση με τον Μπάιντεν αναμενόταν αργά χθες το βράδυ.

Παρά τη δεδομένη προσωπική συμπάθεια που συνδέει τον Σι και τον Μπάιντεν, οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών διάγουν τη χειρότερή τους περίοδο εδώ και δεκαετίες. Το κύριο και δυσεπίλυτο σημείο τριβής αποτελεί η Ταϊβάν, η αυτοδιοικούμενη νήσος που το Πεκίνο θεωρεί μέρος της Κίνας.

Η σχέση Μπάιντεν – Σι υπέφερε επίσης πρόσφατα εξαιτίας των ορίων που έθεσε η αμερικανική κυβέρνηση στις εξαγωγές τεχνολογίας αιχμής προς την Κίνα, επικαλούμενη λόγους εθνικής ασφάλειας. Οι ΗΠΑ άσκησαν πιέσεις στην Κίνα προκειμένου το Πεκίνο να αναλάβει πιο εποικοδομητικό ρόλο στον πόλεμο Ισραήλ – Χαμάς, αλλά και στον πόλεμο στην Ουκρανία, ενθαρρύνοντας το Πεκίνο να ενισχύσει την παρουσία του στη διεθνή σκηνή.

Οι στόχοι

«ΗΠΑ και Κίνα προσέρχονται στη συνάντηση χωρίς να αναμένουν σημαντική ανάκαμψη των σχέσεων. Η συζήτηση θα έχει να κάνει με τη διαχείριση και τη σταθεροποίηση της υπάρχουσας διμερούς σχέσης, τη βελτίωση της επικοινωνίας και την πρόληψη παρεξηγήσεων», λέει η Μπόνι Λιν, επικεφαλής του ινστιτούτου κινεζικής πολιτικής του CSIS.

Η σύνοδος της Τετάρτης θα είναι η δεύτερη συνάντηση μεταξύ Μπάιντεν και Σι τα τελευταία τρία χρόνια. Οι δύο άνδρες βρέθηκαν μαζί πριν από ένα χρόνο στο περιθώριο της συνόδου του G20 στο Μπαλί της Ινδονησίας. Αποχωρώντας από τη σύνοδο εκείνη, οι δύο πλευρές είχαν εκδηλώσει την προθυμία τους να συνεχίσουν τον διάλογο σε πιο τακτά χρονικά διαστήματα. Η αντιπαράθεση γύρω από το –ενδεχομένως κατασκοπευτικό– κινεζικό αερόστατο, που κατέρριψαν οι ΗΠΑ αρχές του 2023 στα ανοικτά της Βόρειας Καρολίνας, τορπίλισε τις ελπίδες προσέγγισης. Η επίσκεψη το περασμένο καλοκαίρι στην Ταϊβάν της τότε προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων, Νάνσι Πελόζι, οδήγησε σε αιφνιδιαστική διακοπή από μέρους της Κίνας του διαύλου επικοινωνίας μεταξύ των στρατιωτικών επιτελείων των δύο χωρών. Οι απόπειρες αποκατάστασης της επικοινωνίας δεν υπήρξαν επιτυχημένες, παρά τις επισκέψεις πολλών Αμερικανών αξιωματούχων έκτοτε στο Πεκίνο, συμπεριλαμβανομένων του ΥΠΕΞ Αντονι Μπλίνκεν, της ΥΠΟΙΚ Τζάνετ Γέλεν και της υπουργού Εμπορίου Τζίνα Ραϊμόντο.

Σημάδια βελτίωσης φάνηκαν, όμως, τις τελευταίες εβδομάδες, με Αμερικανούς αξιωματούχους να εμφανίζονται τώρα αισιόδοξοι ότι η σύνοδος θα επιτρέψει την αποκατάσταση της επικοινωνίας μεταξύ στρατιωτικών διοικητών. Τον περασμένο μήνα, ο Κινέζος ΥΠΕΞ Γουάνγκ Γι επισκέφθηκε την Ουάσιγκτον, όπου συναντήθηκε με τον πρόεδρο Μπάιντεν. Ενόψει της συνόδου στο Σαν Φρανσίσκο, η υπουργός Οικονομικών προσκάλεσε τον Κινέζο αντιπρόεδρο Χε Λιφένγκ, γνωστό ως «τσάρο» της κινεζικής οικονομίας, για διμερή υπουργική σύνοδο.