«Παρίσι ή Κοπεγχάγη;» αναρωτιούνταν χθες το απόγευμα ευρωπαϊκά μέσα ενημέρωσης αναφορικά με το αποτέλεσμα που θα φέρει η φετινή COP28. Η πρώτη πιθανότητα αναφέρεται στη μεγαλειώδη διάσκεψη του Παρισιού το 2015, όταν οι ηγέτες του πλανήτη δεσμεύτηκαν σε κλίμα ευφορίας να συνεργαστούν για τη σταθεροποίηση της αύξησης της θερμοκρασίας στους δύο βαθμούς Κελσίου, ενώ η δεύτερη στην άκαρπη αντίστοιχη προσπάθεια που έγινε το 2009 στην πρωτεύουσα της Δανίας και η οποία λίγο έλειψε να καταρρεύσει εντελώς ύστερα από έντονες διαφωνίες.
Αν και το τελικό κείμενο της φετινής Παγκόσμιας Διάσκεψης του ΟΗΕ για το Κλίμα στο Ντουμπάι δεν είχε δημοσιευθεί έως αργά χθες το βράδυ, υπήρχε η αισιοδοξία πως ίσως τελικά βρεθεί έστω μια συμβιβαστική λύση ανάμεσα στα κράτη που ζητούσαν την υιοθέτηση μιας πιο σκληρής γλώσσας ενάντια στην εξόρυξη καυσίμων και σε εκείνα που την αρνούνταν. Με μια αίσθηση πικρίας λόγω της αποτυχίας να επιτευχθεί κάποια συμφωνία για τον περιορισμό (τουλάχιστον) της εξόρυξης ορυκτών καυσίμων έμεινε μεγάλο μέρος της διεθνούς κοινότητας βλέποντας το αρχικό σχέδιο απόφασης της COP28.
«Τελευταία ευκαιρία»
Πριν ακόμη από την έναρξη των διαβουλεύσεων στις 30 Νοεμβρίου, πολλοί είχαν αποκαλέσει τη διάσκεψη μια «τελευταία ευκαιρία» ώστε να επιτευχθεί ο περιορισμός της ανόδου της παγκόσμιας θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό Κελσίου σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή. Ωστόσο, το κείμενο που παρουσίασε χθες τα ξημερώματα (ώρα Ελλάδος) ο πρόεδρος της διάσκεψης, αλλά και επικεφαλής της Εταιρείας Πετρελαίου του Αμπου Ντάμπι, σουλτάνος Αχμετ αλ Τζαμπέρ, δεν φάνηκε να ικανοποιεί, καθώς –παρά τις διάφορες σημαντικές διακηρύξεις– απέφευγε τη σκληρή γλώσσα για περιορισμό στην παγκόσμια εξόρυξη καυσίμων.
Η κομβικής σημασίας παράλειψη έκανε πολλούς στον δυτικό κόσμο να αγανακτήσουν, μιλώντας για «λόμπινγκ» των εταιρειών πετρελαίου και για χρησιμοποίηση της διάσκεψης με σκοπό την προώθηση ίδιων συμφερόντων. Ο Guardian, μάλιστα, έκανε λόγο για χειραγώγηση της COP28 από τις μεγάλες πετρελαϊκές του Κόλπου και αναφέρθηκε σε «φιάσκο» της φετινής διάσκεψης, ενώ κατηγόρησε τη Σαουδική Αραβία πως «κρατά όμηρο ολόκληρη τη διάσκεψη».
Χαρακτηριστική της απόγνωσης που προκάλεσε η άρνηση των (ως επί το πλείστον) πετρελαιοπαραγωγών χωρών να θέσουν επί τάπητος τη σταδιακή κατάργηση της εξόρυξης καυσίμων ήταν η αντίδραση του υπουργού Περιβάλλοντος της Σαμόα και επικεφαλής της Συμμαχίας Μικρών Νησιωτικών Εθνών, Σέντρικ Σούστερ. «Δεν θα υπογράψουμε τη θανατική μας καταδίκη. Δεν μπορούμε να βάλουμε την υπογραφή μας σε ένα κείμενο που δεν δεσμεύει αυστηρά τους συνυπογράφοντες να καταργήσουν τα ορυκτά καύσιμα», δήλωσε ο Σούστερ.
Αίσθηση πικρίας σε μεγάλο μέρος της διεθνούς κοινότητας για την ασυμφωνία στον περιορισμό των εξορύξεων.
Η παράγραφος 39, που αναφέρεται στα ορυκτά καύσιμα και στο μέλλον τους, κάνει μεν λόγο για την ανάγκη να περιοριστεί σε παγκόσμιο επίπεδο η παραγωγή και η κατανάλωσή τους, όμως χρησιμοποιεί μια ιδιαίτερα «ασαφή» γλώσσα στην περιγραφή της λύσης του προβλήματος. Το κύριο ζητούμενο πολλών εκ των συμμετεχόντων στη διάσκεψη, δηλαδή η παύση ή έστω ο δραστικός περιορισμός της εξόρυξης καυσίμων, λείπει εντελώς από το σχέδιο. Αντ’ αυτού, η παράγραφος 39 απαριθμεί μια σειρά από δράσεις που οι χώρες «θα μπορούσαν» να αναλάβουν προκειμένου να βελτιώσουν το οικολογικό τους αποτύπωμα.
Η καταδίκη του σχεδίου δεν ήρθε μόνο από πολιτικούς. Η Μαρία Νέιρα, διευθύντρια δημόσιας υγείας και περιβάλλοντος στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, δήλωσε: «Η κλιματική αλλαγή έχει χαρακτηριστεί ως η δυνητικά μεγαλύτερη πρόκληση για την υγεία τον 21ο αιώνα. Χρειαζόμαστε επειγόντως όλους τους ηγέτες στην CΟΡ28 να ζητήσουν τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων και να διαφυλάξουν την υγεία πληθυσμών αλλά και των μελλοντικών γενεών από την κλιματική κρίση». Αμέτρητες ακόμη οργανώσεις της διεθνούς κοινότητας καταδίκασαν το σχέδιο ως ανεπαρκές από τα πρώτα κιόλας λεπτά της δημοσιοποίησής του.
Σε μια αισιόδοξη νότα, το σχέδιο περιείχε σημαντικές προβλέψεις για τον ταχύ τριπλασιασμό της δυναμικότητας των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έως το 2030, καθώς και τον περιορισμό στην αδειοδότηση νέων σταθμών παραγωγής ενέργειας από λιγνίτη. Επιπλέον, συμφωνήθηκε η επιτάχυνση της μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από τις οδικές μεταφορές μέσω ανάπτυξης υποδομών και ενίσχυσης της παραγωγής οχημάτων μηδενικών εκπομπών.
Στη σύνοδο με τζετ
Στο μεταξύ, ένα τέταρτο των δισεκατομμυριούχων που είχαν εγγραφεί φέτος ως σύνεδροι έφτιαξαν την περιουσία τους από εξαιρετικά ρυπογόνες βιομηχανίες, όπως πετροχημικά, εξορύξεις και παραγωγή μοσχαρίσιου κρέατος, σύμφωνα με ανάλυση που φιλοξένησε η εφημερίδα Guardian. Τα ευρήματα προέκυψαν από τους 34 δισεκατομμυριούχους που έλαβαν μέρος στις εργασίες και εγείρουν ερωτήματα για την επιρροή των υπερπλούσιων αυτών συνέδρων, που από τη μία εκπέμπουν τόνους ρύπων κι από την άλλη διατείνονται ότι θέλουν να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή. Ολοι μαζί έχουν περιουσία ύψους σχεδόν μισού τρισ. ευρώ.
Ο μεγάλος αριθμός δισεκατομμυριούχων, οι οποίοι, σημειωτέον, έφθασαν στο Ντουμπάι με τα ιδιωτικά τζετ τους, καθιστά τη σύνοδο το δεύτερο μεγαλύτερο σημείο συγκέντρωσης πλούτου μετά το Νταβός. Οι άνθρωποι αυτοί είχαν τη δυνατότητα να διαμορφώσουν ενδεχομένως κυβερνητικές πολιτικές, επηρεάζοντας διεθνείς ηγέτες, ανώτατους πολιτικούς αξιωματούχους και γραφειοκράτες, ενώ κατάφεραν να συνάψουν συμφωνίες με τους ιδιοκτήτες άλλων επιχειρήσεων.
Ως χώρα διεξαγωγής της COP29 ορίστηκε το Αζερμπαϊτζάν, ενώ την COP30 θα φιλοξενήσει η Βραζιλία.
Υστατη προσπάθεια για συμβιβαστική λύση μεταξύ των κρατών
Αγωνιώδεις προσπάθειες για εξεύρεση συμβιβαστικής λύσης μετά τη δημοσιοποίηση αμφιλεγόμενου σχεδίου απόφασης από την προεδρία της συνόδου COP28 καταβάλλονταν μέχρι αργά χθες το βράδυ. Η γεφύρωση των διαφωνιών μεταξύ κρατών μοιάζει ιδιαίτερα δύσκολη, καθώς οι σύνεδροι χωρίστηκαν σε στρατόπεδα με αντιδιαμετρικά αντίθετες θέσεις.
Κατά της σκληρής γλώσσας
• Σαουδική Αραβία (εκπροσωπώντας 22 πετρελαιοπαραγωγά αραβικά κράτη): Το προσχέδιο απόφασης αποτελεί καλή βάση εργασίας. Η επιστήμη δεν προβλέπει ότι η ολική απαγόρευση των ορυκτών καυσίμων θα είναι αναγκαία μέχρι το 2050 για έναν κόσμο θερμότερο κατά 1,5 βαθμούς Κελσίου. Τα επιστημονικά δεδομένα δείχνουν ότι οι εκπομπές αερίων υποχωρούν γρήγορα και συστηματικά.
• Κατάρ: Το σχέδιο απόφασης παραβιάζει το κυριαρχικό δικαίωμα για βιώσιμη ανάπτυξη. Η πραγματική ανάγκη είναι ο περιορισμός των εκπομπών καυσαερίων και όχι η εξάλειψη των πηγών εκπομπών, δηλαδή τα ορυκτά καύσιμα.
• Βολιβία (εκ μέρους της ομάδας αναπτυσσόμενων κρατών LMDC, που περιλαμβάνουν πετρελαιοπαραγωγούς χώρες): Υπάρχουν τεράστια ζητήματα με το κείμενο για τον περιορισμό των ορυκτών καυσίμων. Η σύνοδος δεν μπορεί να ορίσει την πολιτική ανεξάρτητων κρατών, ενώ η συμμετοχή στη Συμφωνία του Παρισιού είναι εθελοντική. Το Ιράν προέβη κι αυτό στην επισήμανση αυτή.
Υπέρ αυστηρής ρητορικής
• Ευρωπαϊκή Ενωση: Το κείμενο αυτό –και κάθε ένα σαν κι αυτό– είναι απαράδεκτο. Δεν είναι αρκετό να επιλέγουμε μεταξύ των μεθόδων περιορισμού των ορυκτών καυσίμων. Η Γερμανία ήταν μεταξύ των κρατών που ζήτησαν το κείμενο να ζητάει μείωση 43% στα ορυκτά καύσιμα μέχρι το 2030, 60% μέχρι το 2035 και μηδενικές εκπομπές ρύπων το 2050. Η πρόταση αυτή ακυρώνεται από την αναιμική γλώσσα του σχεδίου, που καλεί τα κράτη να «επιλέξουν αν επιθυμούν» τον περιορισμό της καύσης ορυκτών καυσίμων.
• Σαμόα (εκπροσωπώντας τα μικρά νησιωτικά έθνη): Οι αναφορές στο σχέδιο απόφασης για «περιορισμό» των ορυκτών καυσίμων και όχι για κατάργησή τους είναι εντελώς ανεπαρκείς και πέφτουν πολύ έξω από τον στόχο της διατήρησης της ανόδου της θερμοκρασίας του πλανήτη στον 1,5 βαθμό Κελσίου. Πρόκειται για θέμα επιβίωσης για μικρά νησιωτικά κράτη, όπως το Τουβάλου. Ο εκπρόσωπος της Δομινικανής Δημοκρατίας είπε ότι η σύνοδος του Ντουμπάι θα μείνει στην ιστορία ως η σύνοδος που σκότωσε τον στόχο των 1,5 βαθμών Κελσίου.
• Κολομβία (εκ μέρους των κρατών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής): Το κείμενο αναγνωρίζει μεν τον επείγοντα χαρακτήρα της κλιματικής κρίσης, υστερεί όμως σε πρωτοβουλίες ενόψει 2030. Η έλλειψη χρηματοδότησης για την ενεργειακή μετάβαση είναι κι αυτή πολύ ανησυχητική.
Η γεφύρωση των διαφωνιών μοιάζει ιδιαίτερα δύσκολη, καθώς οι σύνεδροι χωρίστηκαν σε στρατόπεδα με αντιδιαμετρικά αντίθετες θέσεις.
• Μπανγκλαντές (εκ μέρους των 46 λιγότερο ανεπτυγμένων κρατών): Ο στόχος των 1,5 βαθμών Κελσίου, που αποκαλείτο πολικός αστέρας της συνόδου από τον πρόεδρό της, σουλτάνο Αλ Τζαμπέρ, είναι ουσιαστικά απών από το κείμενο, καθώς λείπουν τα μέτρα που θα τον καθιστούσαν εφικτό.
• Αυστραλία (εκ μέρους της ομάδας κρατών της «Ομπρέλας», που περιλαμβάνουν εκτός της Αυστραλίας, τις ΗΠΑ, τη Βρετανία και τη Νορβηγία): Παρότι η ομάδα περιλαμβάνει ορισμένους από τους μεγαλύτερους καταναλωτές και παραγωγούς ορυκτών καυσίμων, τα μέλη της δηλώνουν ότι είναι πρόθυμα να προχωρήσουν σε ενεργειακή μετάβαση μακριά από τα ορυκτά καύσιμα. Το σχέδιο απόφασης δεν στέλνει σαφές μήνυμα στον κόσμο.
• ΗΠΑ: Το κείμενο δεν θα βοηθήσει στην τήρηση του στόχου των 1,5 βαθμών Κελσίου. Πολλά κράτη έχουν καλέσει σε σταδιακή εγκατάλειψη των ορυκτών καυσίμων μέχρι το 2050, με μια πρώτη δραστική μείωση να πρέπει να πραγματοποιηθεί αυτή τη δεκαετία. Αν δεν κάνουμε όσα οφείλουμε μέχρι το 2030, οι συνέπειες θα είναι δεινές για την ανθρωπότητα.
• Νορβηγία: Παρότι η χώρα είναι μεγάλος εξαγωγέας πετρελαίου και φυσικού αερίου, στηρίζει τη σταδιακή εγκατάλειψη των ορυκτών καυσίμων. Η δέσμευση και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα πραγματοποιείται εδώ και 30 χρόνια στη Νορβηγία, αλλά δεν αποτελεί πανάκεια και θα πρέπει να αφορά μόνο ιδιαίτερα ρυπογόνους τομείς, όπως η χαλυβουργία και η βιομηχανία τσιμέντου.
Ουδέτερη στάση
• Κούβα (εκ μέρους της ομάδας «G77+Κίνα» με συνολικά 135 μέλη): Το κείμενο δεν αναγνωρίζει ότι τα πλούσια κράτη του κόσμου πρέπει να είναι αυτά που θα αναλάβουν πρώτα πρωτοβουλίες για την κλιματική αλλαγή και μετά να βοηθήσουν τα φτωχότερα κράτη.
• Κίνα: Οι ανεπτυγμένες χώρες χρειάστηκαν 150 χρόνια για να φθάσουν στο απόγειό τους και για τον λόγο αυτό ο ορισμός του 2025 ως σημείο αναφοράς και σταθμός των παγκόσμιων εκπομπών καυσαερίων δεν είναι σωστός και αδικεί τον αναπτυσσόμενο κόσμο και την πορεία του προς την ευημερία.
• Ινδία: Το κείμενο αποφεύγει να αναφερθεί στην ιστορία των συσσωρευμένων εκπομπών καυσαερίων. Πρόσφατη επιστημονική μελέτη έδειξε ότι η Βρετανία στην αποικιακή της ακμή συνέβαλε τα μέγιστα στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Η ανάλυση των δεδομένων δείχνει ότι οι εκπομπές καυσαερίων της βρετανικής αυτοκρατορίας ευθύνονται για σημαντικό ποσοστό της σύγχρονης μόλυνσης.
• Πακιστάν: Η εκπόνηση σχεδίου χρηματοδότησης είναι καθοριστική για την επιτυχία του κλιματικού εγχειρήματος. Η μετάβαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι έτοιμη εδώ και χρόνια, το μόνο που λείπει είναι τα δισ. δολάρια που απαιτούνται για την πραγματοποίησή της.