Ερευνα – Ανάλυση: καθ. Γιάννης Μανιάτης
Με τη συνεργασία των μεταπτυχιακών φοιτητών/τριών: Ι. Βούλγαρη , Α. Μανώλη, Λ. Κωσταπαππά
Ολοκληρώθηκαν στο Ντουμπάι των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων οι εργασίες της Παγκόσμιας Διάσκεψης για το Κλίμα COP28. Το κείμενο της απόφασης των εργασιών, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ενωση, «σηματοδοτεί την αρχή της εποχής μετά τα ορυκτά καύσιμα», αφού περιλαμβάνει την περίτεχνη φράση «μετάβαση προς απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα», αντί για «σταδιακή κατάργηση» των ορυκτών καυσίμων, που ήθελαν πολλές χώρες. Γίνεται σαφής αναφορά σε δίκαιη, τακτική και ισότιμη ενεργειακή μετάβαση μακριά από ορυκτά καύσιμα, χωρίς όμως ακόμη να έχει επιλυθεί το βασικό πρόβλημα όλων των COP, δηλαδή η ανυπαρξία ουσιαστικού μηχανισμού εφαρμογής των αποφάσεων. Η πρόβλεψη για τριπλασιασμό ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών και διπλασιασμό της εξοικονόμησης ενέργειας έως το 2030, οι δράσεις για μείωση των εκπομπών μεθανίου, η δήλωση άνω των 100 χωρών για τις αρνητικές επιπτώσεις του τρόπου παραγωγής και της σπατάλης τροφίμων καθώς και των αποψιλώσεων δασών και αλλαγών χρήσεων γης, η ενεργοποίηση του Ταμείου Απωλειών και Ζημιών για τις αναπτυσσόμενες χώρες με την προίκα των 100 δισ. δολαρίων ανά έτος καταγράφονται επίσης στα σημαντικά θετικά σημεία του κειμένου συμπερασμάτων της COP28.
Η σχέση κατσαρόλας και αποψίλωσης
Σήμερα, το 1/3 του παγκόσμιου πληθυσμού, περίπου 2,3 δισ. άνθρωποι, εξακολουθεί να μην έχει πρόσβαση σε πηγές καθαρού μαγειρέματος, με συνέπεια 3,7 εκατ. πρόωρους θανάτους/έτος, λόγω κακής ποιότητας του αέρα σε εσωτερικούς χώρους. Αν αυτό αλλάξει, θα μειωθούν κατά 2,5 εκατ./έτος, έως το 2030. Αποτέλεσμα είναι το τεράστιο οικονομικό κόστος λόγω των ωρών που απαιτούνται για συλλογή καυσόξυλων. Αυτά τα νοικοκυριά ξοδεύουν κατά μέσον όρο 5 ώρες/ημέρα συλλέγοντας καύσιμα για μαγείρεμα. Επιπλέον, αυτές οι μέθοδοι μαγειρέματος συμβάλλουν στην αποψίλωση των δασών, που αντιστοιχούν στο μέγεθος της Ιρλανδίας/έτος.
Μείωση εκπομπών αερίων και χάσμα
Στην COP28, 130 χώρες υπέγραψαν δέσμευση να τριπλασιάσουν την παγκόσμια χωρητικότητα ΑΠΕ και να διπλασιάσουν την ενεργειακή απόδοση/έτος έως το 2030. Αυτές αντιπροσωπεύουν το 40% των παγκόσμιων εκπομπών CO2 από ορυκτά καύσιμα, το 37% της παγκόσμιας ενεργειακής ζήτησης και το 56% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Η τήρηση των δεσμεύσεων από όλες αυτές τις χώρες θα είχε ως αποτέλεσμα οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου από ενέργεια το 2030 να μειωθούν κατά 4 γιγατόνους (Gt) ισοδύναμου CO2. Αυτή η μείωση αντιπροσωπεύει μόνο το 30% του χάσματος εκπομπών για το σενάριο μηδενικών εκπομπών το 2050.
Επενδύσεις που απαιτούνται ανά τομέα
Ο μηδενισμός εκπομπών έως το 2050 απαιτεί επένδυση 3,5 τρισ./έτος παγκοσμίως. Από αυτά, τα 2,4 τρισ. αφορούν ηλεκτρική ενέργεια (70% της ετήσιας επένδυσης). Ακολουθούν τα κτίρια (500 δισ. δολ./έτος, 15%), οι μεταφορές (240 δισ. δολ., 7%), η αφαίρεση άνθρακα (130 δισ. δολ., 4%), το καθαρό υδρογόνο (80 δισ. δολ., 2%) και η βιομηχανία (70 δισ. δολ., 2%). Το 2022, η παγκόσμια επένδυση σε καθαρή ενέργεια ανήλθε σε 1,1 τρισ. δολ./έτος (μόλις 1/3 του απαιτούμενου ετήσιου μέσου όρου). Οι επενδύσεις πρέπει να διπλασιαστούν στα 2 τρισ. δολ./έτος έως το 2025 και να κορυφωθούν στα 4,2 τρισ. έως το 2040.
Κινεζική κυριαρχία στην καθαρή ενέργεια
Η ενεργειακή μετάβαση ενέχει κινδύνους για την ενεργειακή ασφάλεια πολλών περιοχών του πλανήτη, ιδιαίτερα της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Ενα σύνολο κινδύνων σχετίζεται με τις αλυσίδες εφοδιασμού τόσο για τεχνολογίες καθαρής ενέργειας όσο και κρίσιμα ορυκτά. Οι αλυσίδες εφοδιασμού και για τα δύο είναι εξαιρετικά συγκεντρωμένες γεωγραφικά. Η Κίνα είναι ο απόλυτος κυρίαρχος στον τομέα της καθαρής ενέργειας (6 από τα 8 πεδία – φωτοβολταϊκά, αιολικά, μπαταρίες, ηλεκτρολύτες, λίθιο, κοβάλτιο), με την Ευρωπαϊκή Ενωση να έχει σχετική πρωτοπορία μόνο στις αντλίες θερμότητας.
Δύσκολα «μαθηματικά» ενόψει
Το χάσμα στις ΑΠΕ για την επίτευξη των καθαρών μηδενικών στόχων φαίνεται μεγάλο. Εως το 2030 χρειάζεται εξαπλασιασμός της αιολικής δυναμικότητας, δεκατετραπλασιασμός της ηλιακής, δεκατετραπλασιασμός στις μπαταρίες (που βρίσκονται ακόμη σε στάδιο ανωριμότητας). Οι ανώριμες κλιματικές τεχνολογίες θα πρέπει να αναπτυχθούν με ακόμη μεγαλύτερο ρυθμό. Η προσφορά πράσινου υδρογόνου, το οποίο παράγεται με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, θα πρέπει να αυξηθεί κατά 200 φορές, όπως και η δέσμευση, χρήση και αποθήκευση άνθρακα (CCUS), που πρέπει να αυξηθεί κατά τουλάχιστον 100 φορές.
Συνθήκες πλήρους ανεπάρκειας
Το τεράστιο σημερινό πρόβλημα στη διείσδυση των ΑΠΕ είναι η ανεπάρκεια των δικτύων μεταφοράς. Οι επενδύσεις στις ΑΠΕ έχουν σχεδόν διπλασιαστεί από το 2014, αλλά οι επενδύσεις στα δίκτυα παραμένουν στο ίδιο επίπεδο των 300 δισ. δολ. ανά έτος, δημιουργώντας συνθήκες πλήρους ανεπάρκειας σε όλες σχεδόν τις χώρες. Με βάση τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, χρειάζεται να διπλασιαστεί το μέγεθος του υπάρχοντος δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας. Απαιτείται να προστεθούν ή να αντικατασταθούν 81 εκατομμύρια χιλιόμετρα γραμμών μεταφοράς έως το 2040, με ετήσια επένδυση σε ηλεκτρικά δίκτυα άνω των 600 δισ. δολ. ανά έτος έως το 2030.
