Αναπάντεχο πρόωρο δώρο Χριστουγέννων έλαβαν οι αστρονόμοι, χάρη στο διαστημικό τηλεσκόπιο Τζέιμς Ουέμπ. Αξιοποιώντας δεδομένα του τηλεσκοπίου, η NASA δημοσίευσε τον περασμένο μήνα εικόνα του σμήνους γαλαξιών Χριστουγεννιάτικο Δέντρο, μια απαστράπτουσα συλλογή γαλαξιών σε απόσταση 4,3 δισ. ετών φωτός από τη Γη. Την περασμένη εβδομάδα η ομάδα του Ουέμπ παρουσίασε εικόνα του άστρου «Κασσιόπεια Α», απομεινάρια ήλιου που εξερράγη πριν από μόλις 340 χρόνια. Την παρουσίαση έκανε η Πρώτη Κυρία, Τζιλ Μπάιντεν, εντάσσοντας την εντυπωσιακή φωτογραφία στο ημερολόγιο Χριστουγέννων του Λευκού Οίκου. Το σμήνος γαλαξιών Χριστουγεννιάτικο Δέντρο δεν πήρε τυχαία το όνομά του, καθώς 14 από τα άστρα του μοιάζουν να αναβοσβήνουν, όπως τα φωτάκια χριστουγεννιάτικου δέντρου. «Η καταγραφή άστρου σε τόσο μακρινό γαλαξία είναι μεγάλη υπόθεση, σχεδόν θαύμα», λέει ο αστρονόμος του Πανεπιστημίου του Μιζούρι, Χαοζίνγκ Γιαν.
Δεν είναι η πρώτη φορά που επιστήμονες παρατηρούν μακρινό άστρο, αν και αυτό θεωρείτο κάποτε σπάνιο γεγονός. Ολα άλλαξαν, όμως, με το τηλεσκόπιο Ουέμπ. «Τέτοιες παρατηρήσεις αποτελούν πλέον ρουτίνα», λέει ο Ρότζερ Ουίνχορστ, αστρονόμος του Πανεπιστημίου της Αριζόνα. Ο δρ Ουίνχορστ επισημαίνει ότι η Γη και ο Ηλιος έχουν περίπου την ίδια ηλικία –9 δισ. χρόνια– με το σμήνος γαλαξιών. Δεδομένα από τόσο μακρινά αστρικά σώματα επιτρέπουν στους επιστήμονες να συγκρίνουν τη σύσταση των αρχαίων γαλαξιακών «συνοικιών» με εκείνες που βρίσκονται πιο κοντά στον δικό μας γαλαξία και να μελετήσουν τι ρόλο παίζει το ηλιακό μας σύστημα στον «κοσμικό κύκλο ζωής», όπως λέει ο Ουίνχορστ.
Στα δύο μόλις χρόνια λειτουργίας του, το διαστημικό τηλεσκόπιο Ουέμπ έχει ήδη στο ενεργητικό του ορισμένες εντυπωσιακές παρατηρήσεις, όπως τον πίδακα νερού μήκους 10.000 χλμ. στο ηλιακό μας σύστημα και γαλαξία που δημιουργήθηκε 390 εκατ. χρόνια μετά το μπιγκ μπανγκ, πριν από 13 δισ. χρόνια.
Το τηλεσκόπιο αποτελεί θαύμα της μηχανικής. Τα γιγάντια κάτοπτρά του επιτρέπουν τη συλλογή φωτός από τα πιο αχνά διαστημικά σώματα, ενώ είναι ικανό να παράγει εικόνες μακρινών γαλαξιών, αλλά και κοντινών μας γειτόνων. Η θέση του σε τροχιά γύρω από τον Ηλιο επιτρέπει στο τηλεσκόπιο να εξασφαλίζει φωτογραφίες σε 24ωρη βάση, στέλνοντας στη Γη 57 γιγαμπάιτ δεδομένων κάθε μέρα, όσο δεκάδες χιλιάδες φωτογραφίες υψηλής ευκρίνειας των κινητών μας.
Η σημαντικότερη ικανότητα του Ουέμπ δεν είναι, όμως, η συλλογή φωτός, αλλά η ανάλυσή του. Ενα από τα οπτικά του εργαλεία διαθέτει 250.000 μικροσκοπικά φωτογραφικά κλείστρα, ικανά να συλλέγουν φως από 100 ανεξάρτητα αστρικά αντικείμενα την ίδια στιγμή.