Eρευνα – Ανάλυση: καθ. Γιάννης Μανιάτης
Με τη συνεργασία των μεταπτυχιακών φοιτητών/τριών: Ι. Βούλγαρη, Α. Μανώλη, Τ. Ζησίμου
Με το τέλος του 2023 αναδεικνύονται από τη μια η μείωση του κόστους μπαταριών λιθίου στο 1/10 της προ δεκαετίας τιμής τους και από την άλλη το τεράστιο πρόβλημα με τα ανθρακικά εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρισμού, κυρίως σε Κίνα και Ινδία, πολλά από τα οποία λόγω μικρής ηλικίας θα λειτουργούν για αρκετές δεκαετίες ακόμη. Παράλληλα, εκτός από την αγνόηση του προβλήματος της κλιματικής κρίσης, ακόμη και στα σχολικά βιβλία των μισών σχεδόν χωρών του πλανήτη (σύμφωνα με την UNESCO), υπάρχουν πολλές χώρες που είτε επειδή βρίσκονται σε ακραία όρια φτώχειας είτε επειδή οι ίδιες παράγουν ορυκτά καύσιμα, έχουν πολλαπλασιάσει τις εκπομπές τους σε σχέση με το 1990. Εξάλλου, δεν επιτρέπεται να αγνοείται ότι το 10% των πλουσιοτέρων ανθρώπων εκπέμπει το 50% των παγκοσμίων ρύπων, με το υπόλοιπο 90% (μεσαία τάξη και φτωχότεροι) να εκπέμπει το άλλο 50%. Τέλος, διαρκώς μεγαλύτερο ενδιαφέρον στις τεχνολογίες καταπολέμησης της κλιματικής κρίσης αποκτά η δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα (CCS), που αναμένεται να εξαπλασιαστεί τα επόμενα 10 χρόνια.
Η Κίνα επιμένει στον άνθρακα
Την τελευταία εικοσαετία η παγκόσμια κατανάλωση άνθρακα αυξήθηκε κατά 70%. Η Κίνα αντιπροσωπεύει σήμερα το 50% της παγκόσμιας ζήτησης και η Ινδία ακολουθεί με 14%. Το 2023 η μεγαλύτερη αύξηση εμφανίστηκε στην Ινδονησία (+11%), στην Ινδία (+8%) και την Κίνα (+4,9%). Οι μεγαλύτερες μειώσεις παρατηρούνται σε Ευρωπαϊκή Ενωση και Ηνωμένες Πολιτείες. Από το 2024 αναμένεται να υπάρχει μικρή πτώση στη συνολική ζήτηση άνθρακα, ως αποτέλεσμα της ακόμη μεγαλύτερης μείωσης, κυρίως από Ευρωπαϊκή Ενωση και Ηνωμένες Πολιτείες.
Εργοστάσια με μεγάλο προσδόκιμο «ζωής»
Με τις αναπτυσσόμενες οικονομίες να απαιτούν όλο και περισσότερη ενέργεια, η χρήση άνθρακα τείνει να αυξηθεί. Η Κίνα φιλοξενεί τα περισσότερα εργοστάσια άνθρακα στον κόσμο για παραγωγή ηλεκτρισμού και σχεδόν το 90% αυτών είναι ηλικίας κάτω των 20 ετών. Το ίδιο συμβαίνει και με το 80% των εργοστασίων της Ινδίας, που σημαίνει ότι μπορούν να λειτουργούν για δεκαετίες πριν αποσυρθούν. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, όπου η συντριπτική πλειονότητα των σταθμών παραγωγής ενέργειας από άνθρακα είναι ηλικίας άνω των 30 και 40 ετών.
Η ζημιά από τις εκπομπές του 1%
Το πλουσιότερο 1% του κόσμου είναι υπεύθυνο για το 15% των παγκόσμιων εκπομπών CO2. Το 9%, αμέσως υψηλότερο, ευθύνεται για το 34% των εκπομπών. Δηλαδή, το 10% των πλουσιοτέρων εκπέμπει το 49% των παγκοσμίων αερίων. Αντίθετα, η μεσαία τάξη (40% των ανθρώπων) και το φτωχότερο 50%, αθροιστικά ευθύνονται για το 51% των εκπομπών. Δεδομένου ότι οι πολύ πλούσιοι του 1% είναι 80.000.000, ενώ το χαμηλότερο 50% αφορά 3.900.000.000 ανθρώπους, γίνεται αντιληπτή η τεράστια διαφορά στις εκπομπές. Το 2019 οι εκπομπές του 1% ουσιαστικά ακύρωσαν την εξοικονόμηση άνθρακα 1.000.000 χερσαίων ανεμογεννητριών.
Αλματώδεις αυξήσεις αντί για μείωση
Η παγκόσμια προσπάθεια μείωσης εκπομπών έχει ονοματεπώνυμο. Υπάρχουν χώρες, που παρά τις εμφανείς επιπτώσεις των κλιματικών καταστροφών, αντί για μείωση έχουν πολλαπλασιάσει τις εκπομπές τους σε σχέση με το 1990. Στις φτωχές, το δίλημμα «ένα καλύτερο σήμερα από ένα καταστροφικότερο αύριο» έχει ξεκάθαρα αποτελέσματα. Δεν υπάρχει όμως η ίδια αιτιολογία για τις πλουσιότερες. Ετσι, ενώ Πορτογαλία, Νορβηγία, Ισπανία και Καναδάς εκπέμπουν το ίδιο με το 1990, Βιετνάμ (+1.400%), Μπανγκλαντές (+800%), αλλά και Κατάρ (+750%), Ινδονησία (+400%), Κίνα (+360%) και Ινδία (+350%) έχουν ξεπεράσει κατά πολύ τις εκπομπές τους από τότε.
Ολο και φθηνότερες οι μπαταρίες
Την τελευταία δεκαετία η τιμή των μπαταριών μειώθηκε στο 1/10 της αρχικής τους τιμής, ενώ οι μέσες τιμές μπαταριών μειώθηκαν στα 139 δολ./kWh φέτος (σε σχέση με τα 161 δολ./kWh πέρυσι), πτώση -14%. Αυτή είναι η μεγαλύτερη πτώση που παρατηρήθηκε από το 2018. Η πτώση στις τιμές των μπαταριών αποδίδεται κυρίως στο χαμηλότερο κόστος πρώτων υλών και τις τιμές των βασικών υλικών τους (κυρίως λιθίου) και κατά δεύτερον λόγω μεγαλύτερης προσφοράς και μειωμένης ζήτησης. Μόνο η παραγωγή μπαταριών στην Κίνα φέτος ξεπέρασε την παγκόσμια ζήτηση.
Προώθηση προηγμένων τεχνολογιών
Μέσα στην επόμενη 10ετία αναμένεται να εξαπλασιαστούν οι εγκαταστάσεις, αλλά και οι τεχνολογίες δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα, από τη σημερινή δυναμικότητα των 80 εκατ. τόνων ανά έτος, σε 508 εκατ. τόνους ανά έτος το 2030. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν τόσο ο αμερικανικός νόμος για μείωση του πληθωρισμού (IRA) όσο και η ευρωπαϊκή νομοθεσία για μηδενικές εκπομπές στις επιχειρήσεις. Ηνωμένες Πολιτείες, Καναδάς και Ευρώπη αναμένεται να πρωτοστατήσουν στις νέες εγκαταστάσεις και εφαρμογές.
