Τη θερμότερη χρονιά των τελευταίων 174 ετών κλείνει την Κυριακή η Γη. Αφόρητοι καύσωνες έπληξαν το Φοίνιξ και την Αργεντινή, πυρκαγιές δασών κατέκαψαν τεράστιες εκτάσεις στον Καναδά, πλημμύρες στη Λιβύη σκότωσαν χιλιάδες, ενώ η έκταση των πάγων στην Ανταρκτική βρέθηκε σε ιστορικά χαμηλό επίπεδο.
Οι φετινές υψηλές θερμοκρασίες δεν έσπασαν απλώς τα προηγούμενα ρεκόρ, αλλά τα κονιορτοποίησαν. Από τον Ιούνιο μέχρι τον Σεπτέμβριο ο υδράργυρος εκτινάχθηκε πάνω από τις πιο δυσοίωνες προβλέψεις. Αυτοί είναι οι λόγοι που η επιστημονική κοινότητα μελετάει τώρα με προσοχή τα φετινά δεδομένα από ωκεανούς, ηφαιστειακές εκρήξεις, ακόμη και τους ρύπους που εκπέμπουν τα εμπορικά πλοία, προκειμένου να διαπιστώσει εάν φανερώνουν κάτι νέο για το κλίμα και τι επιπτώσεις έχει η ανθρώπινη δραστηριότητα σε αυτή την τάση.
Μια εικασία –ίσως η πιο ανησυχητική– θέλει την υπερθέρμανση του πλανήτη να επιταχύνεται. Οσο ακραίες κι αν υπήρξαν, όμως, οι φετινές θερμοκρασίες, οι επιστήμονες είχαν προετοιμάσει κατάλληλα τα υπάρχοντα υπολογιστικά πρότυπα, τα οποία δείχνουν ότι οι θερμοκρασίες του 2023 ήταν μεν υψηλές, όμως χωρίς να ξεπεράσουν τις ανώτατες εκτιμήσεις των υπολογιστών.
Οι ερευνητές στρέφουν τώρα το ενδιαφέρον τους στο ενδεχόμενο κάτι το αναπάντεχο να συμβαίνει χάρη στην αλληλεπίδραση δύο κρίσιμων κλιματικών παραγόντων: η αύξηση της θερμοκρασίας που προκαλούν τα αέρια του θερμοκηπίου, όπως το διοξείδιο του άνθρακα και το μεθάνιο, και η μείωση της θερμοκρασίας που προκαλούν κάποια άλλα είδη βιομηχανικής ρύπανσης.
Για το μεγαλύτερο μέρος των τελευταίων 174 ετών ο άνθρωπος γέμιζε την ατμόσφαιρα με αέρια του θερμοκηπίου και χλωροφθοράνθρακες ή μόρια καυσαερίων από υψικαμίνους, εξατμίσεις οχημάτων και άλλες πηγές. Τα μόρια αυτά είναι βλαβερά για τους πνεύμονες όσων τα εισπνέουν, αλλά στην ατμόσφαιρα τα σωματίδια αυτά αντανακλούν την ηλιακή ακτινοβολία, αντισταθμίζοντας εν μέρει την ιδιότητα του διοξειδίου του άνθρακα να δεσμεύει θερμότητα.
Τις τελευταίες δεκαετίες, όμως, τα κράτη του πλανήτη άρχισαν να περιορίζουν τη χρήση χλωροφθορανθράκων για λόγους δημόσιας υγείας. Η απόφαση αυτή έχει από μόνη της συμβάλει στην επιτάχυνση της ανόδου των θερμοκρασιών από το 2000.
Σε πολυσυζητημένη έκθεση τον περασμένο μήνα, ο κλιματολόγος Τζέιμς Χάνσεν υποστηρίζει ότι η επιστημονική κοινότητα έχει υποτιμήσει σημαντικά τη μελλοντική αύξηση της θερμοκρασίας τις ερχόμενες δεκαετίες, εφόσον οι κυβερνήσεις συνεχίσουν να απαγορεύουν τους χλωροφθοράνθρακες, χωρίς να περιορίζουν ταυτόχρονα τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Με τις θέσεις του Χάνσεν διαφωνούν πολλοί επιστήμονες.
Επιχειρήματα όπως αυτά του Χάνσεν δεν υποστηρίζονται από τις παρατηρήσεις των τελευταίων ετών, λέει ο Ρέτο Νούτι, φυσικός ειδικευμένος στο κλίμα στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης. Τα τελευταία χρόνια επιστήμονες ανακάλυψαν ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη διαμορφώνεται όχι μόνο από τη θερμότητα που εγκλωβίζεται κοντά στη γήινη επιφάνεια, αλλά και από την ένταση και την τοποθεσία αυτής της θερμότητας στη Γη. Αυτό καθιστά αναξιόπιστη την εκτίμηση ότι η άνοδος της θερμοκρασίας θα επιταχυνθεί. «Μέχρι να τελειώσει το φετινό φαινόμενο “Ελ Νίνιο” δεν θα μπορέσουμε να προβούμε σε ασφαλείς εκτιμήσεις», λέει ο δρ Νούτι.
Εξίσου δύσκολη αποδείχθηκε και η εκτίμηση των επιπτώσεων των χλωροφθορανθράκων. Τα αέρια αυτά θεωρούνται ικανά να αυξάνουν τη φωτεινότητα των νεφών, αντανακλώντας μεγαλύτερο όγκο ηλιακής ακτινοβολίας. Τα σύννεφα, όμως, είναι απίστευτα περίπλοκα σώματα και η μελέτη τους ιδιαίτερα δύσκολη.
Το επιχείρημα του δρος Χάνσεν βασίζεται σε μελέτη των κλιματικών μεταβολών μεταξύ εποχών παγετώνων τα τελευταία 160.000 χρόνια. Η χρήση του μακρινού παρελθόντος της Γης για την εξαγωγή προβλέψεων σχετικά με το μελλοντικό κλίμα είναι επιστημονικά επισφαλής και παρακινδυνευμένη.
Οι αριθμοί
13 φορές περισσότερο ρεύμα καταναλώνουν τα αμερικανικά νοικοκυριά σήμερα σε σχέση με το 1955.
20% η συμβολή της βιομηχανίας τσιμέντου και χάλυβα και 15% της κτηνοτροφίας στην υπερθέρμανση της Γης.
77% του τροπικού δάσους χάθηκε από το 1996 μέχρι σήμερα στον εθνικό δρυμό Χασί-Παρανά του Αμαζονίου.