ΤΟΚΙΟ. Στην αποτελεσματικότητα των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης πιστώνουν πολλοί ειδικοί τον σχετικά μικρό αριθμό θυμάτων από τον σεισμό των 7,6 Ρίχτερ που έπληξε τη δυτική Ιαπωνία την Πρωτοχρονιά. Τα μηνύματα σεισμικού συναγερμού που έλαβαν οι κάτοικοι των επαρχιών γύρω από το επίκεντρο επέτρεψαν την ταχεία εκκένωση πόλεων στα παράλια, παρότι τελικά η δόνηση δεν προκάλεσε τσουνάμι.
Στο εγχειρίδιό της η υπηρεσία πολιτικής προστασίας της Ιαπωνίας εξηγεί ότι σε σεισμική δόνηση 7 Ρίχτερ «είναι αδύνατο να σταθείτε όρθιοι ή να μετακινηθείτε χωρίς να έρπετε. Ο άνθρωπος μπορεί ακόμη και να εκτιναχθεί στον αέρα. Τοίχοι από οπλισμένο σκυρόδεμα μπορεί να καταρρεύσουν και να σημειωθούν μεγάλες κατολισθήσεις εδαφών». Από το 2007 η ιαπωνική υπηρεσία ανέπτυσσε σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για σεισμούς, αναγγέλλοντας τεκτονικά περιστατικά λίγα δευτερόλεπτα πριν αυτά σημειωθούν και προβαίνοντας σε εκτιμήσεις της έντασής τους τη στιγμή του φαινομένου. Οι εκτιμήσεις αυτές βασίζονται σε δεδομένα από δίκτυο 2.000 σεισμογράφων.
Ο σεισμικός αυτός χάρτης δεν είναι απόλυτα ακριβής εξαιτίας της πολυπλοκότητας των τεκτονικών μετακινήσεων. Το σύστημα συναγερμού επιτρέπει, ωστόσο, τον περιορισμό των ανθρώπινων απωλειών και των καταστροφών σε υποδομές, με την ενεργοποίηση αυτόματων σεισμικών αντιμέτρων, όπως η διακοπή ηλεκτροδότησης του σιδηροδρομικού δικτύου και των ανελκυστήρων κτιρίων. Η υπηρεσία πολιτικής προστασίας αξιοποιεί επίσης το σύστημα για την αποστολή εκατομμυρίων μηνυμάτων sms σε πολίτες λίγα δευτερόλεπτα μετά τη δόνηση. Σε κάθε σημαντική φυσική καταστροφή τα τηλεοπτικά δίκτυα διακόπτουν το πρόγραμμά τους.
Η υπηρεσία αναγγέλλει τεκτονικά περιστατικά λίγα δευτερόλεπτα πριν σημειωθούν και προβαίνει σε εκτιμήσεις της έντασής τους τη στιγμή του φαινομένου.
Το κρατικό NHK είναι υποχρεωμένο διά νόμου να μεταδίδει πληροφορίες για τις καταστροφές και ανακοινώσεις της υπηρεσίας πολιτικής προστασίας για το μέγεθος του σεισμού, το επίκεντρο και τις προειδοποιήσεις για τσουνάμι. Μετά τον σεισμό στη Φουκουσίμα το 2011, η ιαπωνική υπηρεσία ενίσχυσε τις δυνατότητες αποστολής μηνυμάτων σε κινητά πολιτών, εντάσσοντας μεταξύ άλλων ξένες γλώσσες, όπως αγγλικά, γαλλικά και βιετναμέζικα, στα μηνύματά της. Την Πρωτοχρονιά, παρουσιαστές τηλεοπτικών εκπομπών δεν δίστασαν να καλέσουν –συχνά με φωνές και χειρονομίες– τους τηλεθεατές να εγκαταλείψουν αμέσως τις επικίνδυνες ζώνες. «Εκκενώστε! Αναζητήστε καταφύγιο σε ύψωμα», φώναζε παρουσιαστής δελτίου ειδήσεων.
Κανονισμός δόμησης
Την ίδια στιγμή, ο ιδιαίτερα αυστηρός αντισεισμικός κανονισμός για την οικοδόμηση κτιρίων περιόρισε σημαντικά τις απώλειες. Μετά τον σεισμό του 2011 η Ιαπωνία ενίσχυσε και εκσυγχρόνισε το ήδη πυκνό δίκτυο καταφυγίων και χώρων εκκένωσης για φυσικές καταστροφές. Οι υπηρεσίες αυτές θα αποδειχθούν κρίσιμες τις επόμενες –πολύ κρύες– ημέρες για τον νομό Ισικάουα, όπου οι σεισμολόγοι εκτιμούν ότι η μετασεισμική δραστηριότητα θα παραμείνει έντονη. Το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης της Ιαπωνίας αναπτύχθηκε στην παρούσα μορφή του πριν από τρία χρόνια και αποδείχθηκε αποτελεσματικό για την έγκαιρη απομάκρυνση μεγάλου αριθμού πολιτών. Εάν αυτό είχε αξιοποιηθεί στον σεισμό του 2011 που προκάλεσε το πυρηνικό δυστύχημα της Φουκουσίμα, θα είχαν σωθεί πολύ περισσότεροι κάτοικοι του νομού Σεντάι.
Νέα τεχνική πρόβλεψης σεισμών και εκτίμησης της ισχύος τους παρουσίασε το καλοκαίρι του 2022 διεθνής ομάδα ερευνητών, το έργο των οποίων δημοσιεύθηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Nature. Το σύστημα αξιοποιεί τα «ελαστοβαρικά» κύματα που ανακαλύφθηκαν το 2016 και εντοπίζονται από σεισμογράφους πριν από την ίδια τη σεισμική ταλάντωση, καθώς κινούνται με ταχύτητα 10 χλμ. το δευτερόλεπτο. Η μετακίνηση μαζών τη στιγμή της δόνησης επηρεάζει στιγμιαία το βαρυτικό πεδίο γύρω από τον αισθητήρα, τροποποίηση που καταγράφεται από τους σεισμογράφους. Αυτά τα κύματα, όμως, είναι ανεπαίσθητα και γι’ αυτόν τον λόγο ο εντοπισμός τους γίνεται χάρη σε αλγορίθμους τεχνητής νοημοσύνης, ικανούς όχι μόνο να εντοπίζουν τα ανεπαίσθητα κύματα, αλλά και να προειδοποιούν την ίδια στιγμή τις αρμόδιες αρχές.