Το βράδυ της περασμένης Τρίτης (2/1), για πρώτη φορά από την έναρξη του πολέμου στη Γάζα, η Βηρυτός ένιωσε πόσο κοντά βρίσκεται στο πεδίο των μαχών. Ολη η πόλη σείστηκε από την επίθεση με drone που στόχευσε τον Σάλεχ αλ Αρούρι, υπαρχηγό του πολιτικού σκέλους της Χαμάς, και άλλους στενούς του συνεργάτες. Μπορεί το Ισραήλ να μην αναλαμβάνει την ευθύνη, ωστόσο ουδείς αμφιβάλλει για την ταυτότητα της επίθεσης.
Προτού συμπληρωθούν είκοσι τέσσερις ώρες από την επίθεση στη Βηρυτό, δύο εκρηκτικοί μηχανισμοί στοίχισαν τη ζωή σε πάνω από εκατό Ιρανούς πολίτες, που είχαν συγκεντρωθεί στην εκδήλωση μνήμης της δολοφονίας του Κασέμ Σουλεϊμανί, διοικητή της Δύναμης Αλ-Κοντς, του στρατιωτικού σχηματισμού των Φρουρών της Επανάστασης με περιοχή ευθύνης τη Συρία, όταν αμερικανικό drone τον εντόπισε στις 3/1/2020 στη Βαγδάτη. Και για αυτήν την επίθεση, η κυβέρνηση της Τεχεράνης αποδίδει ευθύνες στις Ηνωμένες Πολιτείες, που «υποστηρίζει το σιωνιστικό καθεστώς».
Οι δύο αυτές αλλεπάλληλες εξελίξεις είναι δυνατόν να ανοίξουν ένα νέο κεφάλαιο στην πολεμική περιπέτεια που άρχισε στις 7 Οκτωβρίου 2023, μεταφέροντας το κέντρο βάρους της στο ακήρυχτο, πλην όμως καθ’ όλα ενεργό, μέτωπο Ισραήλ – Νοτίου Λιβάνου. Ωστόσο, την απαρχή αυτού του κεφαλαίου καλούνται να την αποφασίσουν από κοινού τόσο η Χεζμπολάχ, όσο και οι ένοπλοι σχηματισμοί της Χαμάς και της Ισλαμικής Τζιχάντ, που δραστηριοποιούνται στον Λίβανο.
Θα ήταν λάθος να θεωρηθεί ότι συμπίπτουν απόλυτα οι επιδιώξεις αφενός της λιβανικής – σιιτικής Χεζμπολάχ και αφετέρου των παλαιστινιακών σουνιτικών οργανώσεων Χαμάς και Ισλαμικής Τζιχάντ, που δραστηριοποιούνται στον Νότιο Λίβανο. Στις 3/11/2023, κατά την πρώτη δημόσια τοποθέτησή του μετά την έναρξη του πολέμου, ο Χασάν Νασράλα ήταν ξεκάθαρος: Η Χεζμπολάχ θα συμπαρασταθεί στη Χαμάς «με σκοπό να λήξει ο πόλεμος στη Γάζα», επισημαίνοντας ότι στόχος της οργάνωσής του είναι «η διεξαγωγή ενός πολέμου φθοράς, που θα δυσκολέψει το Ισραήλ να ολοκληρώσει τα φονικά του σχέδια». Με άλλα λόγια, εμμέσως ο Νασράλα υπονόησε ότι, όταν ο πόλεμος στη Γάζα λήξει, αντιστοίχως θα λήξει και ο πόλεμος φθοράς που διεξάγει η οργάνωσή του στο βόρειο Ισραήλ.
Για να μετατοπιστεί το κέντρο βάρους του πολέμου στο (καθ’ όλα ενεργό) μέτωπο της λιβανοϊσραηλινής μεθορίου, θα πρέπει να το συναποφασίσουν η Χεζμπολάχ και οι παλαιστινιακές ένοπλες ομάδες που δρουν στην περιοχή.
Από την άλλη, αξίζει να σημειωθεί ότι το στρατιωτικό σκέλος της Χαμάς στη Γάζα δεν έκρυψε τη δυσφορία του, όταν διαπίστωσε πως, ενόσω οι ισραηλινές χερσαίες επιχειρήσεις ήταν σε πλήρη εξέλιξη, η Χεζμπολάχ δεν αύξησε την ένταση των επιθέσεών της στον βαθμό που αναμενόταν. Μάλιστα, αρκετές φορές κατά τη διάρκεια του Νοεμβρίου, η Χαμάς του Νοτίου Λιβάνου άρχισε να αυτενεργεί, αναγκάζοντας τη Χεζμπολάχ να αρνείται τυχόν ανάμειξή της σε πυραυλικές επιθέσεις κατά ισραηλινών οικισμών στη βορειοδυτική Γαλιλαία, που έτειναν να φέρουν την κατάσταση στα άκρα και να προκαλέσουν μαζική προέλαση των ισραηλινών στρατευμάτων στον Λίβανο. Εάν η Χεζμπολάχ ήθελε κάτι τέτοιο, δεν θα χρειαζόταν τη Χαμάς για προάγγελό της – και μάλιστα στη δική της «ζώνη ευθύνης».
Σε καθαρά ενδολιβανικό επίπεδο, θεσμικά και πολιτικά, η Χεζμπολάχ δεσμεύεται πρωτίστως έναντι των Λιβανέζων ψηφοφόρων της, που ανέδειξαν το πολιτικό της σκέλος εταίρο της κυβέρνησης της Βηρυτού. Ειδικά μετά τη φονική έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού τον Αύγουστο του 2020, ο Νασράλα γνωρίζει πολύ καλά ότι, έως ενός σημείου νομιμοποιείται να θέτει σε προτεραιότητα την «Παλαιστινιακή Υπόθεση» έναντι του λιβανικού εθνικού συμφέροντος. Ξεκάθαρη απόδειξη γι’ αυτό αποτέλεσε η αναγκαστική συγκατάθεσή του ως προς τη συμφωνία θαλάσσιας οριοθέτησης με το Ισραήλ τον Οκτώβριο του 2022 – απόφαση για την οποίαν έλαβε εύσημα ακόμα και από την ίδια την Τεχεράνη, που εξήρε την «εθνικά υπεύθυνη στάση του» (αλλιώς, η λιβανική κοινή γνώμη θα τον κατηγορούσε ότι προκαλεί την οικονομική κατάρρευση της χώρας).
Ηδη από τις πρώτες ώρες του πολέμου, ο Λιβανέζος πρωθυπουργός Νατζίμπ Μικάτι τόνισε ότι η χώρα του «δεν έχει συμφέρον να εμπλακεί σε πόλεμο με το Ισραήλ». Εκτοτε, η ίδια επωδός επαναλαμβάνεται με κάθε ευκαιρία από όλες τις πολιτικές δυνάμεις της χώρας, ακόμα και διά στόματος του προέδρου του Κοινοβουλίου, Ναμπίχ Μπέρι, της (άλλοτε ριζοσπαστικότερης) σιιτικής παράταξης Αμάλ.
Υπ’ αυτές τις συνθήκες, η στρατιωτική ηγεσία της Χεζμπολάχ είναι «με δεμένα χέρια». Μετά τις συνήθεις λεκτικές του εξάρσεις, η ομιλία που εκφώνησε ο Νασράλα στις 3/1/24 (δηλαδή την επομένη της εκτέλεσης Αλ Αρούρι και την ημέρα της τυφλής πολύνεκρης επίθεσης στο Ιράν), κατέληξε με τη γνωστή φράση – απόδειξη της αμηχανίας του: «Η Χεζμπολάχ θα επιλέξει εκείνη τον τρόπο και τον χρόνο της εκδίκησης». «Εάν το Ισραήλ θα κηρύξει τον πόλεμο κατά του Λιβάνου, τότε η Χεζμπολάχ θα δώσει μία μάχη που δεν θα έχει όρια», δήλωνε με οργή ο Νασράλα, γνωρίζοντας ότι, πρακτικά, μία τέτοια επίσημη, πανηγυρική «δήλωση κήρυξης πολέμου» είναι πλέον περιττή.
Ο κ. Γαβριήλ Χαρίτος διδάσκει Ιστορία των Πολιτικών Σχέσεων Ελλάδας – Ισραήλ – Κύπρου στο Πανεπιστήμιο Μπεν Γκουριόν και στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Είναι ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ.