Χωρίς να το επιθυμεί πραγματικά, η Δύση εισέρχεται σε έναν πόλεμο χαμηλής έντασης που δεν μπορεί να νικήσει. Οσο τα αεροπορικά πλήγματα δεν φέρνουν τα επιθυμητά αποτελέσματα, τόσο θα αυξάνεται η αυτοπεποίθηση των Χούθι στην Υεμένη. Ταυτόχρονα, δεν υπάρχει καμία διάθεση στις ΗΠΑ και την Ευρώπη για αποστολή χερσαίων δυνάμεων. Κάτι τέτοιο θα χειροτέρευε σίγουρα την κατάσταση, όπως έδειξε η εμπειρία του Ιράκ και του Αφγανιστάν.
Οι Χούθι είναι μια κινηματική οργάνωση που έχει την υποστήριξη ενός σημαντικού τμήματος της σιιτικής κοινότητας στη χώρα. Οι σιίτες είναι περίπου 11-12 εκατ. και κατοικούν κυρίως στο βόρειο, ορεινό κομμάτι της επικράτειας. Οι υπόλοιποι κάτοικοι της χώρας είναι στη συντριπτική τους πλειονότητα σουνίτες (21-22 εκατ). Από την άνοιξη του 2015 μέχρι την άνοιξη του 2022 η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ βομβάρδιζαν ανελέητα τους Χούθι για δύο λόγους. Πρώτον, για να τους αναγκάσουν να φύγουν από την πρωτεύουσα Σαναά και δεύτερον, για να περιορίσουν την επιρροή του Ιράν. Το αποτέλεσμα ήταν να προκληθεί μια τεράστια ανθρωπιστική κρίση, αλλά οι Χούθι να βγουν ενισχυμένοι από τον πόλεμο.
Σήμερα, η στρατηγική των ΗΠΑ και των στενών συμμάχων τους βασίζεται πάνω στο ξεπερασμένο δίπολο νίκη-ήττα. Ετσι όμως αγνοούν τις διαφορετικές προσλαμβάνουσες που υπάρχουν στη Μέση Ανατολή. Στα μέσα της δεκαετίας του 1970, η Adda Bozeman άσκησε κριτική στη δυτικοκεντρική θεώρηση του πολέμου. Λόγω της επικράτησης του θετικισμού, ο παράγοντας πολιτισμός συχνά παραμελείται από την ανάλυση των συγκρούσεων. Οι Χούθι γνωρίζουν την ασυμμετρία ισχύος που υπάρχει με τους τεχνολογικά υπέρτερους αντιπάλους και τη μετατρέπουν σε πλεονέκτημα. Η οργάνωση δεν έχει τίποτα να χάσει, παρά μόνο να κερδίσει. Αυτό δεν αντιλαμβάνονται πολλοί στον δυτικό κόσμο και συνεχίζουν να κάνουν προβολή του εαυτού τους σε μια ηγεσία με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο.
Ενα άλλο σημείο προβληματισμού αφορά τα αληθινά κίνητρα των Χούθι για τις επιθέσεις που κάνουν εναντίον πλοίων. Οι ίδιοι διατείνονται ότι επιδιώκουν μόνο τον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα μέσω άσκησης πίεσης προς τις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Κατ’ αρχάς το ιδεολογικό στοιχείο δεν πρέπει επ’ ουδενί να υποτιμάται, αφού ο αντισημιτισμός και ο αντιαμερικανισμός τους είναι βαθύς και ισχυρός. Παράλληλα, οι Χούθι έχουν χτίσει μια στενή σχέση με το Ιράν, τη Χεζμπολάχ και άλλες σιιτικές πολιτοφυλακές της Μέσης Ανατολής. Επομένως, το ερώτημα είναι αν λειτουργούν αυτόνομα ή βρίσκονται σε πλήρη συνεννόηση με το Ιράν και τους συμμάχους του στην περιοχή.
Οσο και να ακούγεται εξωπραγματικό, η μόνη λύση είναι μιας μορφής διαπραγμάτευση ανάμεσα στη Δύση και στους Χούθι στο κοντινό μέλλον.
Η απάντηση είναι αντιφατική: ναι και όχι. Από τη μια, οι Χούθι έχουν τη δική τους ατζέντα που σχετίζεται με το πολιτικό μέλλον της Υεμένης. Οι εσωτερικοί τους αντίπαλοι, οι σουνίτες, εξακολουθούν να υποστηρίζονται από τους Αμερικανούς και τους Σαουδάραβες. Από την άλλη, οι Χούθι δεν μπορούν να παραβλέψουν την πολιτική του Ιράν, που τους έχει υποστηρίξει όσο κανένας άλλος τα τελευταία χρόνια.
Υπό αυτές τις συνθήκες, οι επιλογές της Δύσης είναι πολύ λίγες. Ούτε μπορεί να αφήσει τα εμπορικά πλοία απροστάτευτα σε επιθέσεις ούτε μπορεί όμως να τιθασεύσει μια ένοπλη οργάνωση που έχει μαζική λαϊκή υποστήριξη. Οσο και να ακούγεται εξωπραγματικό, η μόνη λύση είναι μιας μορφής διαπραγμάτευση ανάμεσα στις δύο πλευρές στο κοντινό μέλλον. Ετσι κι αλλιώς, το ίδιο τελικά συνέβη και σε άλλες περίπου παρόμοιες περιπτώσεις. Η Ουάσιγκτον διαπραγματεύθηκε με τους Αφγανούς Ταλιμπάν, οι οποίοι είχαν διαπράξει χειρότερες επιθέσεις εναντίον των ΗΠΑ και παρείχαν καταφύγιο στην αλ Κάιντα. Στο Ιράκ, η αμερικανική κυβέρνηση ήρθε σε μια συνεννόηση με τις φιλοϊρανικές πολιτοφυλακές για να δημιουργηθεί ένα ενιαίο μέτωπο εναντίον του Ισλαμικού Κράτους.
Κάποιοι φυσικά θα υποστηρίξουν ότι έτσι θα ενθαρρύνονται μη κρατικοί δρώντες να προβαίνουν σε τρομοκρατικές πράξεις. Ωστόσο, εδώ υπάρχει μια μεγάλη παρανόηση. Αυτοί οι δρώντες έχουν αρχίσει να εξελίσσονται σε κάτι διαφορετικό: ελέγχουν έδαφος και πληθυσμό, δημιουργούν τακτικούς στρατούς με αυξημένες δυνατότητες και αρχίζουν να λειτουργούν σαν μικρά κράτη. Η έννοια της κυριαρχίας αλλάζει στην ευρύτερη περιοχή, ασχέτως το τι υποστηρίζει το διεθνές δίκαιο. Η Υεμένη, η Σομαλία, το Σουδάν, η Συρία και η Λιβύη υπάρχουν μόνο στον χάρτη. Αυτές οι χώρες έχουν κατακερματιστεί σε μικρότερες οντότητες, που δεν έχουν αναγνώριση, αλλά ασκούν κυριαρχία. Με άλλα λόγια, δεν μπορεί η Δύση να συνεχίσει να αγνοεί τη νέα κατάσταση που διαμορφώνεται σε περιφερειακό επίπεδο. Η Μέση Ανατολή δεν είναι αυτή που ξέραμε.
*Ο κ. Μάνος Καραγιάννης είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και reader in International Security στο King’s College London. Το βιβλίο του «Το Νέο Πολιτικό Ισλάμ: Ανθρώπινα Δικαιώματα, Δημοκρατία και Δικαιοσύνη» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαζήση.
