Με αίσθηση ανακούφισης σχολιάστηκε στο Ισραήλ η προσωρινή διάταξη του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, στο πλαίσιο εκδίκασης της προσφυγής που κατέθεσε η Νότιος Αφρική, κατηγορώντας την ισραηλινή πλευρά για πράξεις γενοκτονίας στη Λωρίδα της Γάζας. Παρότι είναι γνωστό ότι η οριστική απόφαση αναμένεται να εκδοθεί μετά την πάροδο ετών, μία προσωρινή διάταξη που θα απαιτούσε άμεση κατάπαυση του πυρός –αν και θα στερείτο εκτελεστότητας– θα μπορούσε να προκαλέσει αλυσιδωτές διπλωματικές ζυμώσεις, καταλήγοντας ακόμη και σε απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας που θα μπορούσε να επιβάλει κατάπαυση πυρός. Υπ’ αυτήν την έννοια, μία τέτοια προσωρινή διάταξη του Διεθνούς Δικαστηρίου θα αξιοποιείτο από κάθε ξένη κυβέρνηση που, για τους δικούς της λόγους, θα επέλεγε να τηρήσει επικριτική στάση έναντι του Ισραήλ. Γίνεται, λοιπόν, εύκολα αντιληπτό πόσο σημαντικό θέμα ήταν για το Ισραήλ με ποιες ακριβώς λέξεις θα διατύπωναν οι διεθνείς δικαστές την προσωρινή τους διάταξη.
Εδώ και πολλές δεκαετίες, ισχύει στο Ισραήλ η πεποίθηση πως «ό,τι και να γίνει, πάντα θα υπάρχει το σωσίβιο ενός αμερικανικού βέτο». Ωστόσο, στο Ισραήλ του 2024 τίποτα δεν είναι αυτονόητο. Οι διαφορές απόψεων μεταξύ των διακυβερνήσεων Νετανιάχου και Μπάιντεν, τόσο πριν όσο και μετά τον πόλεμο, δύσκολα κρύβονται πια. Οσο μάλιστα εντείνεται η αμερικανική προεκλογική εκστρατεία, δεν είναι σίγουρο ότι η διακυβέρνηση Μπάιντεν θα είναι πάντα πρόθυμη να ασκήσει ακόμη ένα βέτο υπέρ του Ισραήλ.
Τέλος, αυτή καθαυτή η ημερομηνία ανακοίνωσης της προσωρινής διάταξης του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης συνέπιπτε με την παραμονή της Διεθνούς Ημέρας Μνήμης των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος (27 Ιανουαρίου). Μια δικανική κρίση που θα κατέληγε ότι το εβραϊκό κράτος διαπράττει γενοκτονία, θα αποτελούσε ένα άνευ προηγουμένου ηθικό ράπισμα για την ισραηλινή κυβέρνηση. Αντιστοίχως, όμως, μια τέτοια εξέλιξη θα αποδεικνυόταν στη συνέχεια άκρως επικίνδυνη για το σύνολο της διεθνούς κοινότητας, καθότι εύκολα θα μπορούσε κανείς να καταλήξει επαγωγικά στην ηθική αιτιολόγηση της άρτια σχεδιασμένης ομαδικής σφαγής της Χαμάς.
Ολοι οι παραπάνω προβληματισμοί ενόψει της ανακοίνωσης της προσωρινής διάταξης, παρότι είχαν προσεκτικά υποβαθμισθεί από τα ισραηλινά ΜΜΕ, απασχόλησαν έντονα την ισραηλινή διπλωματία, η οποία κινήθηκε εντατικά και μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Ωστόσο, η ισραηλινή νευρικότητα διαφάνηκε μέσω δημοσιογραφικών διαρροών, που κατηγορούσαν ευθέως τόσο την Παλαιστινιακή Αρχή όσο και την Ιορδανία ότι εμπλούτισαν με στοιχεία την επιχειρηματολογία της Νοτίου Αφρικής – γεγονός που οι κυβερνήσεις σε Ραμάλα και Αμμάν δεν αρνήθηκαν.
Εντέλει η διατύπωση της προσωρινής διάταξης του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης φρόντισε να μην παρασυρθεί στο ενδεχόμενο να προεικάσει το περιεχόμενο της οριστικής απόφασής του περί του εάν τελικά το Ισραήλ προβαίνει πράγματι σε πράξεις γενοκτονίας ή όχι. Αλλωστε, νομικά μιλώντας, μια τέτοια παραδοχή κατά το παρόν δικονομικό στάδιο θα αναιρούσε την καθαυτή έννοια της προσωρινότητας της διάταξης. Ορθώς αρκέστηκε να ζητήσει από το Ισραήλ να υποβάλει εντός 30 ημερών λεπτομερή αναφορά με τα αντεπιχειρήματά του, προκειμένου να διαβιβαστεί στην προσφεύγουσα Νότιο Αφρική, προκειμένου να ανταπαντήσει. Ορθώς κλήθηκε το Ισραήλ να μην προβεί σε ενέργειες που θα καθιστούσαν αδύνατη τη διαπίστωση των καταγγελλομένων.
Τα ισραηλινά κρατικά μέσα αναγνώρισαν τα εύσημα στον δικαστή Ααρον Μπαράκ, τέως πρόεδρο του Ανωτάτου Δικαστηρίου της χώρας, ο οποίος συμμετείχε και αυτός στη σύνθεση του Διεθνούς Δικαστηρίου. Παρότι ο Μπαράκ είναι γνωστό ότι ιδεολογικά δεν διάκειται φιλικά έναντι του κυβερνητικού συνασπισμού και του Νετανιάχου, στην εισήγησή του τόνισε ότι «σε περίπτωση απαίτησης άμεσης κατάπαυσης του πυρός και ενόσω δεν έχει διαλευκανθεί κατά πόσον ευσταθεί η κατηγορία περί γενοκτονίας, ουσιαστικά θα αφαιρείτο από το Ισραήλ το δικαίωμα να προστατεύσει τους πολίτες του, όπως οφείλει να πράττει κάθε κράτος». Η επισήμανσή του, μάλιστα, ότι η συγκεκριμένη κατηγορία κατά της χώρας του τον προσβάλλει προσωπικά, καθότι ο ίδιος είναι επιζών του Ολοκαυτώματος, έκανε ιδιαίτερη αίσθηση στην ισραηλινή κοινή γνώμη, η οποία από τις 7 Οκτωβρίου 2023 και εντεύθεν προσλαμβάνει τις φιλοπαλαιστινιακές διαδηλώσεις που πραγματοποιούνται στο εξωτερικό, και ειδικότερα στη Δύση, ως διαδηλώσεις συμπαράστασης υπέρ της τρομοκρατίας της Χαμάς.
* Ο κ. Γαβριήλ Χαρίτος διδάσκει Ιστορία των Πολιτικών Σχέσεων Ελλάδας – Ισραήλ – Κύπρου στο Πανεπιστήμιο Μπεν Γκουριόν και στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Είναι ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ.
