Η –ορατή πλέον– διαμάχη ανάμεσα στον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι και τον διοικητή των ενόπλων δυνάμεων Βαλερί Ζαλούζνι δεν μοιάζει με κεραυνό εν αιθρία, μολονότι η πληροφορία ότι επίκειται «απόλυση» του αρχιστράτηγου κατόπιν εντολής της πολιτικής ηγεσίας, προκάλεσε αιφνιδιασμό διεθνώς.
Για τους γνωρίζοντες πρόσωπα, πράγματα και δυναμικές στο Κίεβο, η σχέση Ζελένσκι-Ζαλούζνι ποτέ δεν υπήρξε ανθηρή. Η φωτιά σε αυτό το φιτίλι –που κινδυνεύει να προκαλέσει έκρηξη στο ουκρανικό στράτευμα εν μέσω πολέμου–- μπορεί να εντοπιστεί λίγο πριν από την εκλογή του 45χρονου πρώην ηθοποιού και επιχειρηματία στον προεδρικό θώκο της χώρας.
Αναλυτές και δημοσιογράφοι στην Ουκρανία σημείωναν ότι ο Ζελένσκι δεν συμπάθησε ποτέ την ηγεσία του στρατού. Τα αισθήματα απέχθειας, από την άλλη πλευρά, ήταν αμοιβαία.
Ο Ζελένσκι διόρισε τον Ζαλούζνι επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων της Ουκρανίας τον Ιούλιο του 2021. Ο πόλεμος στο Ντονμπάς έμπαινε στο 7ο έτος του και ο Ζελένσκι πόνταρε στον στρατηγό. Μετά ήρθε η ρωσική εισβολή, τον Φεβρουάριο του 2022 και παρά τις ήδη συννεφιασμένες σχέσεις τους, η «συγκατοίκηση» κατέστη αναπόφευκτη και υποχρεωτική, τουλάχιστον το πρώτο διάστημα.
Σε ρεπορτάζ της Washington Post σημειώνεται ότι η τριβή στις σχέσεις των δύο ανδρών έχει οξυνθεί τους τελευταίους μήνες. Η αμερικανική εφημερίδα επικαλείται μαρτυρία –πηγής που δεν κατονομάζεται– που τονίζει ότι ο στρατηγός ανέμενε την απομάκρυνσή του από το καλοκαίρι του 2022.
Διεθνή ΜΜΕ δημοσίευσαν την πληροφορία ότι την περασμένη Δευτέρα ο Ζελένσκι ζήτησε από τον Ζαλούζνι να αποχωρήσει οικειοθελώς. Εκείνος αρνήθηκε. Η είδηση διέρρευσε και η κυβέρνηση Ζελένσκι έσπευσε να τη διαψεύσει.
Οι δημοσκοπήσεις… ανοίγουν την ψαλίδα
Ο Ζαλούζνι σύμφωνα με δημοσκοπήσεις είναι πιο δημοφιλής από τον πρόεδρο της χώρας. Αυτό τον καθιστά… πολιτικό αντίπαλο, καθώς το όνομά του ακούγεται ως πιθανή πολιτική λύση εάν (ή όταν) διεξαχθούν προεδρικές εκλογές. Το 88% των Ουκρανών δηλώνει ότι εμπιστεύεται τον Ζαλούζνι έναντι 62% που επιλέγει τον Ζελένσκι. Οι εκλογές επί του παρόντος απαγορεύονται λόγω στρατιωτικού νόμου, αλλά υπό κανονικές συνθήκες θα έπρεπε να διεξαχθούν φέτος.
Το περασμένο φθινόπωρο ο Ζαλούζνι έκανε λόγο για «αδιέξοδο» στον πόλεμο σε συνέντευξή του στον Economist. Ο Ζελένσκι απέρριψε δημόσια αυτές τις παρατηρήσεις.
Στρατιώτης που μάχεται στην Αβντίικα στο ανατολικό μέτωπο, σχολίασε στην WP ότι «η κυβέρνηση Ζελένσκι βάζει τα λάθη της στους ώμους του Ζαλούζνι». Και πρόσθεσε ότι ο Ουκρανός πρόεδρος δίνει μεγάλη βάση στη δημοφιλία του, άρα το ότι ο Ζαλούζνι απολαμβάνει μεγαλύτερης δημοτικότητας, συνιστά λόγο για να ραγίζουν περαιτέρω οι σχέσεις τους.
Μια άλλη πηγή έντασης ήταν το χάσμα ανάμεσα σε αυτό που ζήτησε ο Ζαλούζνι για τον στρατό της Ουκρανίας και σε αυτό που οι πολιτικοί ηγέτες του Κιέβου μπόρεσαν να αντλήσουν από συμμάχους και εταίρους, δήλωσε στην WP πηγή που γνωρίζει τις συνομιλίες της περασμένης Δευτέρας.
Το ότι η βοήθεια για την Ουκρανία έχει σταματήσει λόγω των εσωτερικών πολιτικών διαφορών στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Ενωση, ρίχνει περισσότερο λάδι στη φωτιά.
Υπόγειο power game
Ο εκπρόσωπος του Ζελένσκι, Σερχίι Νικιφόροφ, δεν απάντησε σε αίτημα της Washington Post για νεότερο σχόλιο – ουδείς γνωρίζει με βεβαιότητα το τι μέλλει γενέσθαι στην ηγεσία του ουκρανικού στρατού.
Στη συνομιλία της Δευτέρας, σύμφωνα με πηγές, ο Ζελένσκι φέρεται να είπε στον Ζαλούζνι ότι οι Ουκρανοί έχουν κουραστεί από τον πόλεμο και ότι οι διεθνείς υποστηρικτές έχουν επιβραδύνει τη στρατιωτική βοήθεια, οπότε ένας νέος διοικητής ενδέχεται να αναζωογονούσε την κατάσταση.
Αναλυτές εκτιμούν ότι ένας νέος διοικητής πολύ δύσκολα θα καταφέρει να βελτιώσει την ήδη δύσκολη πραγματικότητα στο πεδίο της μάχης, πολλώ μάλλον αν δεν λάβει ουσιώδη ενίσχυση από ΗΠΑ και Ε.Ε.
Ενα ακόμα σημείο τριβής ανάμεσα στους δύο άνδρες είναι η περαιτέρω επιστράτευση Ουκρανών. Στο μέτωπο οι δυνάμεις εξασθενούν και οι ενισχύσεις κρίνονται κάτι παραπάνω από απαραίτητες. Εν τω μεταξύ, οι δυνάμεις της Στρατονομίας έχουν ξεχυθεί σε όλη τη χώρα και σταματούν στον δρόμο άνδρες ακόμα και μέσης ηλικίας, εξετάζοντας τα έγγραφά τους. Αν κριθούν ικανοί για μάχη και δεν μπορούν να αποδείξουν κάποιο κόλλημα, στέλνονται στο μέτωπο.
Στη συνάντηση της Δευτέρας, η –αντιδημοφιλής σε μερίδα Ουκρανών– επιστράτευση τέθηκε στο τραπέζι. Ο Ζαλούζνι πρότεινε την κινητοποίηση 500.000 στρατιωτών, αριθμό που ο Ζελένσκι δεν θεωρεί δυνατό, δεδομένων των ελλειμμάτων σε στολές, όπλα και εγκαταστάσεις εκπαίδευσης και των πιθανών προκλήσεων που σχετίζονται με τη στρατολόγηση.
Ο Ζελένσκι έχει πει δημοσίως ότι η Ουκρανία δεν διαθέτει τα κεφάλαια για να πληρώσει τόσους πολλούς νέους στρατεύσιμους. Ο Ζαλούζνι απάντησε ότι η Ουκρανία έχει ήδη έλλειψη δυνάμεων λόγω των αυξανόμενων απωλειών και ότι πρέπει να απαντήσει στους 400.000 νέους στρατιώτες που η Ρωσία σχεδιάζει να κινητοποιήσει.
Ο Αντρίι, αναπληρωτής διοικητής τάγματος, κατήγγειλε την αναμενόμενη απομάκρυνση του Ζαλούζνι, σημειώνοντας ότι ο αρχιστράτηγος έχει δίκιο να ζητεί ενισχύσεις. «Δεν είναι εδώ όσοι διαφωνούν. Δεν ξέρουν τι συμβαίνει εδώ».
Οι πιθανοί διάδοχοι
Επικρατέστεροι για τη θέση του Ζαλούζνι φέρεται να είναι ο 38χρονος υποστράτηγος Κιρίλο Μπουντάνοφ και ο58χρονος Ολεξάντρ Σίρσκι, που αμφότεροι ανήκουν στο περιβάλλον του Ζελένσκι.
Ο διορισμός Μπουντάνοφ θα σηματοδοτούσε μια κίνηση προς ασύμμετρες τακτικές –όπως τη χρήση drone για πλήγματα στη ρωσική επικράτεια– σε έναν πόλεμο όπου οι γραμμές του μετώπου έχουν δει ελάχιστες αλλαγές εδώ κι ένα χρόνο. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Μπουντάνοφ δεν έχει εμπειρία ως διοικητής του στρατού κι αυτό είναι γνωστό.
Ο συνταγματάρχης Ολεξάντρ Σίρσκι, διοικητής των χερσαίων δυνάμεων της Ουκρανίας, στον οποίο πιστώθηκε η επιτυχής άμυνα του Κιέβου τον πρώτο μήνα του πολέμου και στη συνέχεια η ενορχήστρωση μιας επιτυχημένης αντεπίθεσης στη βορειοανατολική περιοχή του Χαρκόβου, είναι ιδιαίτερα αντιπαθής και θεωρείται «διοικητής σοβιετικού τύπου». Του προσάπτουν ότι κράτησε τις δυνάμεις για πολύ καιρό στο Μπαχμούτ, όταν έπρεπε να αποσυρθούν. Οι απώλειες ήταν μεγάλες.
Η WP παρατηρεί ότι η Ουκρανία, έως τώρα, απολάμβανε μία σχετική σταθερότητα στις στρατιωτικές της τάξεις σε σύγκριση με τη Ρωσία. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν διόρισε τον στρατηγό Βαλερί Γκερασίμοφ πριν από ένα χρόνο, απολύοντας τον στρατηγό Σεργκέι Σουροβίκιν, ο οποίος ηγήθηκε μόλις τρεις μήνες.
«Το καθεστώς του Κιέβου έχει πολλά προβλήματα και όλα πήγαν στραβά, αυτό είναι σίγουρο», είπε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ όταν ρωτήθηκε για την πιθανή απόλυση Ζαλούζνι. «Προφανώς, η αποτυχημένη αντεπίθεση και τα προβλήματα στο μέτωπο αυξάνουν τις διαφωνίες μεταξύ των μελών του καθεστώτος», πρόσθεσε.
Με πληροφορίες: Washington Post, FT, Guardian