Οι οδηγίες ήταν απλές: Ξαπλωμένοι σε ράντζα με τα μάτια καλυμμένα, οι συμμετέχοντες καλούνταν να πάρουν βαθιές διαφραγματικές αναπνοές χωρίς παύση, στον ρυθμό της έντονης μουσικής που ακουγόταν από τα μεγάφωνα. Η άσκηση, όπως τους είπαν, μπορούσε να οδηγήσει σε μια μεταβαλλόμενη κατάσταση συνείδησης τόσο βαθιά, που οι συμμετέχοντες την περιγράφουν ενίοτε σαν να ξαναζούν την τρομακτική στιγμή της γέννησής τους. Παλαιότεροι συμμετέχοντες ισχυρίζονται ότι έχουν δει φευγαλέα προηγούμενες ζωές τους. Λίγα λεπτά μετά την έναρξη της συνεδρίας, που διήρκεσε σχεδόν τρεις ώρες, αρκετοί συμμετέχοντες έκλαιγαν. Αλλοι κουνούσαν έντονα τα άκρα τους σαν δαιμονισμένοι.
Ενας παρατηρητής θα ξαφνιαζόταν με το θέαμα. Ομως οι δεκάδες συμμετέχοντες στο πρόσφατο σεμινάριο αναπνευστικής πρακτικής στο Σαν Φρανσίσκο ήταν επαγγελματίες υγείας που ολοκλήρωναν το τελευταίο στάδιο ενός προγράμματος πιστοποίησης στην ψυχεδελική θεραπεία.
Η δυναμική αυτή πρακτική, γνωστή ως ολοτροπική αναπνοή, πραγματοποιείται στο τέλος μιας οκτάμηνης εκπαίδευσης ώστε να δώσει μια πρόγευση των θεραπευτικών δυνατοτήτων και των παγίδων των μεταβαλλόμενων καταστάσεων συνείδησης.
H δρ Τζ. Τζ. Περσέλ, φυσιοπαθητικός γιατρός από το Ορεγκον, ήταν ανάμεσα στους εκπαιδευόμενους που παρακολούθησαν τη συνεδρία, αν και ήταν δύσπιστη για το κατά πόσο δύο ώρες βαθιάς αναπνοής θα μπορούσαν να προκαλέσουν οτιδήποτε που να πλησιάζει σε ψυχεδελικό «ταξίδι» (εμπειρία κάτω από την επίδραση ψυχοδραστικών ουσιών). Ομως εντυπωσιάστηκε. «Το βάθος αυτού που βίωσα ήταν απίστευτα παρόμοιο με την ψιλοκυβίνη», λέει έκπληκτη η Περσέλ, αναφερόμενη στην ψυχοδραστική ένωση που περιέχεται στα παραισθησιογόνα μανιτάρια.
Η ζήτηση για ψυχεδελικές ουσίες ως εργαλεία θεραπείας έχει εκτοξευθεί τα τελευταία χρόνια, τροφοδοτούμενη από τις πολλά υποσχόμενες κλινικές μελέτες, τη χαλάρωση των νόμων περί ναρκωτικών και τον αυξανόμενο αριθμό διασημοτήτων που έχουν δηλώσει «ψυχοναύτες». Ο αστέρας του NFL (αμερικανικό ποδόσφαιρο) Ααρον Ρότζερς περιέγραψε τις τελετές αγιαουάσκα –τελετές ίασης με το ψυχοδραστικό αφέψημα αγιαουάσκα– ως καταλύτη για «βαθύτερη αυτοαγάπη», ενώ στη νέα της αυτοβιογραφία η ηθοποιός Τζάντα Πίνκετ Σμιθ αποδίδει σε αυτές τις τελετές το τέλος του «αυτοκτονικού ιδεασμού» της.
Βιβλία και σειρές
Αυτή η πολιτισμική αλλαγή επιταχύνθηκε με το βιβλίο του συγγραφέα Μάικλ Πόλαν «How to Change Your Mind», που κυκλοφόρησε το 2018 και έγινε σειρά για το Netflix με τον τίτλο «Πώς να αλλάξεις το μυαλό». Οι ψυχεδελικές ουσίες έχουν βρεθεί στο επίκεντρο πρόσφατων δημοφιλών μυθιστορημάτων και σειρών, όπως η «Nine Perfect Strangers» (Εννέα τέλειοι ξένοι) της πλατφόρμας Hulu, με τη Νικόλ Κίντμαν.
Καθώς η κοινωνική κατακραυγή για τη χρήση ψυχεδελικών ουσιών υποχωρεί, εκατοντάδες κλινικοί γιατροί αναζητούν επίσημη εκπαίδευση για να βοηθήσουν στην αναβίωση ενός τομέα της Ιατρικής που έχαιρε ένθερμης ζήτησης τις δεκαετίες του 1950 και του ’60, αλλά εγκαταλείφθηκε βιαστικά όταν ο πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον άρχισε πόλεμο κατά των ναρκωτικών.
Η μεταβαλλόμενη κατάσταση συνείδησης επιτυγχάνεται σε ειδικές συνεδρίες με βαθιές διαφραγματικές ανάσες χωρίς παύση.
Ειδικοί σε θέματα ψυχικής υγείας θεωρούν ότι οι παραδοσιακές παρεμβάσεις για τη θεραπεία της κατάθλιψης, του τραύματος και του εθισμού έχουν αποτύχει σε πολλούς ασθενείς στις ΗΠΑ. «Στην ψυχιατρική και στην ψυχολογία έχουμε φτάσει σε αδιέξοδο», λέει η Τζάνις Φελπς, διευθύντρια του Κέντρου Ψυχεδελικών Θεραπειών και Ερευνας στο Ινστιτούτο Ολιστικών Σπουδών της Καλιφόρνιας, το πρώτο πρόγραμμα αυτού του είδους σε πανεπιστήμιο.
Αρκετά πανεπιστήμια έχουν δημιουργήσει κέντρα ψυχεδελικής έρευνας, ενώ η ομοσπονδιακή κυβέρνηση έχει αρχίσει να χρηματοδοτεί μελέτες για ψυχεδελικά φάρμακα. Οι ψηφοφόροι του Ορεγκον και του Κολοράντο έχουν εγκρίνει μέτρα για τη νομιμοποίηση της θεραπευτικής χρήσης ψυχεδελικών ουσιών. Οι ερευνητές είναι μάλιστα αισιόδοξοι ότι η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) μπορεί να εγκρίνει την κλινική χρήση του MDMA, γνωστού ως «έκσταση», από φέτος κιόλας. Η ψυχεδελική θεραπεία συχνά ακροβατεί ανάμεσα στην ιατρική και στην πνευματικότητα, εγείροντας ακανθώδη ερωτήματα σχετικά με το ποιος πρέπει να καθοδηγεί αυτές τις εμπειρίες και με ποια διαπιστευτήρια. Επίσης, η ευάλωτη κατάσταση στην οποία οδηγείται ο χρήστης έχει επιτρέψει τη θηρευτική δράση καθοδηγητών, ακόμη και διαπιστευμένων ψυχοθεραπευτών. Το δίλημμα είναι: Πώς διδάσκεις μια μορφή θεραπείας που παραμένει σε μεγάλο βαθμό παράνομη;
Παρηγορητική φροντίδα
Η δρ Καρολάιν Χερντ, γιατρός παρηγορητικής φροντίδας από το Σιάτλ, εγγράφηκε στο πρόγραμμα πιστοποίησης καθώς είχε απογοητευτεί από τους περιορισμούς και τις παρενέργειες των φαρμάκων που χορηγούνται συνήθως για την ανακούφιση του πόνου και της αγωνίας των ασθενών σε τελικό στάδιο. Της κίνησαν το ενδιαφέρον κλινικές μελέτες που έδειξαν ότι οι ψυχεδελικές ουσίες μετρίασαν τον φόβο και τον τρόμο όσων αντιμετώπιζαν ζοφερές προγνώσεις, επιτρέποντάς τους να είναι περισσότερο παρόντες και να έχουν μεγαλύτερη συναισθηματική αντοχή τις τελευταίες ημέρες τους.
Οταν φόρεσε τα καλύμματα ματιών και άρχισε να παίρνει γρήγορες βαθιές ανάσες, στο σεμινάριο του Οκτωβρίου, την πρώτη φορά που δοκίμασε την ολοτροπική αναπνοή, δεν περνούσε από το μυαλό της η δική της θνητότητα. Στα πρώτα στάδια της συνεδρίας, όπου ακούγονταν τραγούδια με γρήγορο ρυθμό, η Χερντ περιγράφει ότι «ο σκεπτόμενος εγκέφαλός της πραγματικά απενεργοποιήθηκε». Καθώς η μουσική κατέβασε ρυθμούς προς το τέλος, η Χερντ είδε τον εαυτό της ξαπλωμένο σε μια φωλιά από κλαδάκια, περιτριγυρισμένο από τα παιδιά της, τη στιγμή του θανάτου της. Το όραμα, αντί να της προκαλέσει ανησυχία, της έδωσε την αίσθηση ότι είχε καταλάβει κάτι για τον θάνατο, το οποίο δεν περιγράφεται με λόγια. «Δεν χρειάζεται να ανησυχώ για το τι υπάρχει στην άλλη πλευρά», λέει, περιγράφοντας την ενόραση. «Μπορεί να είναι τόσο απλό όσο ότι απλώς επιστρέφω στο χώμα και γίνομαι χώμα, και είμαι εντάξει με αυτό».
Λίγο μετά την έναρξη δειγματοληπτικών και ερευνητικών μελετών πάνω σε ψυχοδραστικές ουσίες όπως το LSD, από επιστήμονες στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, τη δεκαετία του 1940, ορισμένοι ψυχίατροι αντιλήφθηκαν τις δυνατότητες για θεραπευτικές εφαρμογές τους. Κορυφαίος υποστηρικτής της θεραπευτικής τους προοπτικής υπήρξε ο τσεχικής καταγωγής ψυχίατρος Στάνισλαβ Γκροφ, ο οποίος στο βιβλίο του «LSD Psychotherapy» (Ψυχοθεραπεία με LSD), που εκδόθηκε το 1980, γράφει: «Οι ψυχεδελικές ουσίες, αν χρησιμοποιηθούν υπεύθυνα, θα είναι για την ψυχιατρική ό,τι το μικροσκόπιο για τη βιολογία και την ιατρική ή το τηλεσκόπιο για την αστρονομία».
Ομως τότε, ο πόλεμος κατά των ναρκωτικών είχε πια περιορίσει τον τομέα αυτό, ωθώντας τον Γκροφ να αναπτύξει μια νέα μέθοδο βασισμένη στην αναπνοή, δανεισμένη από αρχαίες ινδικές και σαμανικές πρακτικές. Η ολοτροπική αναπνοή –όρος που σχηματίζεται από τις λέξεις «όλος» και «τρόπος» (κίνηση) και μεταφράζεται ως «κίνηση προς την ολότητα»– έγινε ένα μέσο για την πρόκληση μεταβαλλόμενων καταστάσεων συνείδησης χωρίς ναρκωτικές ουσίες.
Σε συνέντευξή του, ο 92χρονος Γκροφ είπε ότι ανακάλυψε, προς μεγάλη του έκπληξη, ότι οι συνεδρίες αναπνοής μπορεί να είναι εξίσου ισχυρές με τα ψυχεδελικά «ταξίδια». Στο λυκόφως της καριέρας του, ο Γκροφ μιλάει με ενθουσιασμό για την αναβίωση της υποβοηθούμενης με ψυχεδελικές ουσίες θεραπείας. Ομως, η αξιοποίηση των δυνατοτήτων τους θα απαιτήσει τη χορήγησή τους με ισχυρές δικλίδες ασφαλείας, τονίζει.