Oταν πριν από μερικά χρόνια δολοφονήθηκε ο Σαουδάραβας δημοσιογράφος Τζαμάλ Κασόγκι με εντολή του πρίγκιπα διαδόχου της Σαουδικής Αραβίας Μπιν Σαλμάν, στη σύνοδο του G20 που έγινε λίγους μήνες αργότερα, οι περισσότεροι εκ των ηγετών απέφυγαν να τον χαιρετήσουν και να φωτογραφηθούν μαζί του, με μοναδική εξαίρεση τον Βλαντιμίρ Πούτιν.
Ο θάνατος ή, καλύτερα, η δολοφονία του Ναβάλνι στη ρωσική φυλακή του Αρκτικού Κύκλου, προκάλεσε ένα κύμα συμπόνιας και συμπαράστασης σε πολλές χώρες της Δύσης, όπου πραγματοποιήθηκαν συγκεντρώσεις και διαμαρτυρίες έξω από τις ρωσικές πρεσβείες, ενώ η υπόθεση απασχόλησε τον Τύπο με ρεπορτάζ, αναλύσεις και σχόλια επικριτικά για το νεοαυταρχικό καθεστώς της Ρωσίας.
Αντιθέτως, οι κυβερνήσεις πολλών χωρών της Ασίας, της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής όχι μόνο δεν καταδίκασαν τη δολοφονία ενός πολιτικού, μα προτίμησαν είτε τη σιωπή είτε την καταστολή των λίγων πολιτών που θέλησαν να διαμαρτυρηθούν, όπως συνέβη στην Κωνσταντινούπολη, στην Τασκένδη και αλλού.
Εξίσου ενδιαφέρουσα είναι και η παρατήρηση αναφορικά με τη στάση που κράτησαν οι κυβερνήσεις των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών, τις οποίες το Κρεμλίνο αποκαλεί υπεροπτικά ως «εγγύς εξωτερικό», θέλοντας έτσι να τους υπενθυμίζει διαρκώς την εξάρτηση –πραγματική ή φανταστική– που έχουν οι χώρες αυτές από την αναγεννημένη «σοβιετική πατρίδα».
Στη Γεωργία και στην Αρμενία, δύο χώρες της Υπερκαυκασίας, πραγματοποιήθηκαν μεγάλες διαμαρτυρίες, πράγμα που εξηγείται από το γεγονός πως οι δύο αυτές χώρες έχουν από καιρό προσεγγίσει τον δυτικό κόσμο και πολιτισμό, όχι μόνο σε γεωπολιτικό επίπεδο μα και σε πολιτισμικό.
H δολοφονία μετατρέπεται σε παράδειγμα πολιτικής βίας, σε σύμβολο των προσπαθειών που καταβάλλουν διάφορες πλευρές να αλλάξουν την παγκόσμια τάξη προς όφελος των νεοαυταρχικών καθεστώτων.
Απεναντίας, στο Αζερμπαϊτζάν, αλλά και στις χώρες της Κεντρικής Ασίας (Καζακστάν, Ουζμπεκιστάν, Κιργιζία, Τουρκμενιστάν), οι τοπικές κυβερνήσεις, προϊόντα μιας μακράς παράδοσης ανατολικής δεσποτείας, δεν άφησαν κανένα περιθώριο για εκδηλώσεις διαμαρτυρίας και αλληλεγγύης.
Η δολοφονία του Ναβάλνι ξεφεύγει πλέον από τα στενάχωρα όρια του ρωσικού νεοαυταρχικού καθεστώτος και μετατρέπεται σε ένα ορόσημο και όριο, ανάμεσα στους διάφορους πολιτισμούς της εποχής μας. Από τη μία πλευρά, υπάρχει ο δυτικός πολιτισμός και η αυθύπαρκτη αξία της ανθρώπινης ζωής με όλα εκείνα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το συγκεκριμένο κοινωνικό συμβόλαιο και, από την άλλη πλευρά, μια σειρά ετερόκλητων κρατών, οι κυβερνήσεις των οποίων είτε είναι νεοαυταρχικές και δικτατορικές είτε ρέπουν προς αυτού του είδους τη διακυβέρνηση, συνήθως με το πρόσχημα του νεο-αντιαποικιακού αγώνα κατά της Δύσης.
Oπως στη Ρωσία, έτσι και σε αυτές τις χώρες, το σύστημα προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκλαμβάνεται ως ξένο και εχθρικό, ως εργαλείο της δυτικής προπαγάνδας για τη διαφθορά των ηθών.
Στο πολιτικό σύστημα όπου οι απόλυτες αξίες δεν είναι παρά η επιστροφή στην εθνική κυριαρχία και η απόρριψη της νεοαποικιακής παγκοσμιοποίησης, ένα από τα πρώτα θύματα είναι η Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ. Το 1948, η σταλινική ΕΣΣΔ την υπέγραψε τυπικά, δίχως να έχει την παραμικρή πρόθεση να την εφαρμόσει. Αντίστοιχα σήμερα, το καθεστώς του Κρεμλίνου κάνει ένα βήμα παρακάτω, θεωρώντας την υπεροχή έναντι των διεθνών συνθηκών όχι απλά του εθνικού δικαίου, αλλά των ιδιαίτερων ρωσικών εννοιών και αντιλήψεων. Eτσι, εύκολα μπορεί κανείς να ερμηνεύσει τη δολοφονία του Ναβάλνι, την εξόντωση πέρυσι του Γεβγκένι Πριγκόζιν ή την επιδεικτική δολοφονία του Μπορίς Νεμτσόφ πριν από μερικά χρόνια, μπροστά στα τείχη του Κρεμλίνου. Ουσιαστικά, έχουμε μια ξεκάθαρη πολιτική αντιπαράθεση στην πραγματική ή υποτιθέμενη επιρροή της Δύσης. Οχι μόνον αρνείται τις διεθνείς συνθήκες, αλλά και τις ίδιες τις αρχές του κράτους δικαίου. Το ίδιο, όμως, δεν ισχύει και με το δίκαιο της σαρίας στις μουσουλμανικές χώρες, όπου οι θρησκευτικές αντιλήψεις και πεποιθήσεις είναι υπεράνω του δικαίου;
Υπό το πρίσμα των ανωτέρω συλλογισμών, η δολοφονία του Ναβάλνι παύει να είναι ένα εσωτερικό πρόβλημα της ρωσικής πολιτικής ζωής και μετατρέπεται σε παράδειγμα – μοντέλο πολιτικής βίας, σε σύμβολο των προσπαθειών που καταβάλλουν διάφορες πλευρές να αλλάξουν την παγκόσμια τάξη προς όφελος των ελίτ των νεοαυταρχικών καθεστώτων. Οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκλαμβάνονται από αυτές τις ελίτ όχι ως εμπόδιο για την προσωπική τους εξουσία, αλλά ως σύμμαχοι του εχθρού, τους οποίους είναι ευκολότερο να εξοντώσουν απ’ ό,τι τους δυτικούς προστάτες τους.
*Ο κ. Δημήτρης Τριανταφυλλίδης είναι δημοσιογράφος, συγγραφέας και μεταφραστής.