Για τη Γερμανία –μια χώρα που γνωρίζει καλά πώς οι εξτρεμιστές μπορούν να καταλάβουν μια κυβέρνηση– η αυξανόμενη δημοτικότητα της ακροδεξιάς έχει επιβάλει ένα αμήχανο ερώτημα. Πόσο μακριά πρέπει να φτάσει μια δημοκρατία για να περιορίσει ένα κόμμα που πολλοί πιστεύουν ότι είναι αποφασισμένο να την υπονομεύσει;
Πρόκειται για ένα δίλημμα με το οποίο πολιτικοί και νομικοί εμπειρογνώμονες παλεύουν σε όλη τη χώρα, καθώς η υποστήριξη της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD), ενός ακροδεξιού κόμματος, η υποστήριξη του οποίου ξεπερνά πλέον και τα τρία κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού, αυξάνεται κατακόρυφα.
Το AfD δεν είναι μόνο το πιο δημοφιλές κόμμα σε τρία κρατίδια που διεξάγουν εκλογές εφέτος, αλλά συγκεντρώνει δημοσκοπικά ποσοστά σε εθνικό επίπεδο που αγγίζουν το 20%.
Οι Γερμανοί πολιτικοί ανησυχούν όλο και περισσότερο ότι κάποια μέρα το κόμμα θα μπορούσε να ασκήσει επιρροή στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Η δημοτικότητά του έχει αυξηθεί παρά το γεγονός ότι οι εγχώριες μυστικές υπηρεσίες ανακοίνωσαν ότι ερευνούν το κόμμα ως ύποπτη απειλή για τη δημοκρατία.
Οι Γερμανοί έχουν ήδη παρακολουθήσει την άνοδο των ακροδεξιών στην Πολωνία και την Ουγγαρία, οι οποίοι χρησιμοποίησαν τη δύναμή τους για να στοιβάξουν τα δικαστήρια με πειθήνιους δικαστές και να φιμώσουν τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης.
Η ιστορία κρέμεται επίσης βαριά πάνω από τη Γερμανία – οι Ναζί χρησιμοποίησαν τις εκλογές για να καταλάβουν τους μοχλούς του κράτους και να διαμορφώσουν ένα αυταρχικό σύστημα.
Σήμερα, οι Γερμανοί νομοθέτες ξαναγράφουν καταστατικά και πιέζουν για συνταγματικές τροποποιήσεις, ώστε να διασφαλίσουν ότι τα δικαστήρια και τα πολιτειακά κοινοβούλια θα μπορούν να παρέχουν ελέγχους έναντι ενός μελλοντικού, ισχυρότερου AfD. Ορισμένοι έχουν ξεκινήσει ακόμη και εκστρατεία για την πλήρη απαγόρευση του AfD.
Κάθε θεραπεία όμως κρύβει τους δικούς της κινδύνους, αφήνοντας τους Γερμανούς πολιτικούς να κινούνται μεταξύ της διασφάλισης της δημοκρατίας και της πιθανότητας να παράσχουν άθελά τους στο AfD εργαλεία τα οποία θα μπορούσε κάποια στιγμή να εκμεταλλευτεί για να την παραγκωνίσει.
«Δεν ισχύει ότι αν έχεις δημοκρατία, την έχεις για πάντα», δήλωσε ο Στεφάν Τομάε, βουλευτής του Ελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος. «Ως εκ τούτου, θα πρέπει να την προστατεύσουμε περισσότερο».
Για χρόνια, τα κυρίαρχα κόμματα της Γερμανίας προσπαθούσαν να απομονώσουν και να εξοστρακίσουν το AfD, αποφεύγοντας την πολιτική συνεργασία.
Παρά τις αναφορές για την ολοένα και πιο αντιδημοκρατική κλίση του AfD, αναγνωρίζουν ότι οι προσπάθειες αυτές απέτυχαν στο να περιορίσουν τη δημοτικότητα του ακροδεξιού κόμματος, που ανεβαίνει διαρκώς με καύσιμο τις γερμανικές ανησυχίες για τη μετανάστευση και τη στασιμότητα της οικονομίας.
Οι μυστικές υπηρεσίες της Γερμανίας λένε ότι 10.000 από τα 28.500 μέλη του κόμματος είναι εξτρεμιστές. Αρκετά παραρτήματα του AfD έχουν ήδη χαρακτηριστεί ως εξτρεμιστικά, όπως και η νεολαία του.
Ορισμένα μέλη του AfD έχουν εμπλακεί σε ποινικές κατηγορίες, συμπεριλαμβανομένης μιας αποτυχημένης συνωμοσίας το 2022 για τη βίαιη ανατροπή της κυβέρνησης: Η αστυνομία λέει ότι το σχέδιο βοηθήθηκε από έναν πρώην βουλευτή του AfD, ο οποίος επέτρεψε στους συνωμότες να εισέλθουν στο Κοινοβούλιο για να ανιχνεύσουν διαδρομές και να εντοπίσουν στόχους.
Πιο πρόσφατα, αρκετά μέλη του AfD, συμπεριλαμβανομένου ενός βοηθού του συν-επικεφαλής του κόμματος, συμμετείχαν σε μια συνάντηση όπου ένας ακροδεξιός ακτιβιστής φέρεται να συζήτησε το όραμά του για την «επαναμετανάστευση», ή τις μαζικές απελάσεις μεταναστών, συμπεριλαμβανομένων ακόμα και των πολιτογραφημένων πολιτών.
Ο βοηθός απολύθηκε αργότερα και οι ηγέτες του AfD αρνήθηκαν ότι θέλουν να απελάσουν Γερμανούς πολίτες. Ομως η είδηση της συνάντησης, που αναφέρθηκε από το γερμανικό ερευνητικό μέσο Correctiv τον Ιανουάριο, πυροδότησε εβδομάδες διαδηλώσεων κατά του AfD σε ολόκληρη τη χώρα.
Οι διαμαρτυρίες, με τη σειρά τους, ενέτειναν τη συζήτηση για το πώς θα προστατευθεί η γερμανική δημοκρατία.
Ο εχθρός του εχθρού μου
Ηδη, ο αντίκτυπος του AfD στην κυβέρνηση γίνεται αισθητός σε επίπεδο κρατιδίων.
Στο γερμανικό κρατίδιο της Εσσης, το AfD έγινε το μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης στο κρατικό κοινοβούλιο μετά τις εκλογές του περασμένου έτους. Αυτό έδωσε στο κόμμα το δικαίωμα να κατέχει θέσεις σε σημαντικές επιτροπές, μεταξύ των οποίων και στο όργανο που επιβλέπει τις εγχώριες υπηρεσίες πληροφοριών.
Με άλλα λόγια, τα μέλη ενός κόμματος που σήμερα αποτελεί αντικείμενο επιχειρήσεων παρακολούθησης θα έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με το ποιος και τι παρακολουθείται.
Τα αντίπαλα κόμματα στην Εσση ενώθηκαν για να περάσουν ένα «πακέτο δημοκρατίας», ξαναγράφοντας αρκετούς κοινοβουλευτικούς κανόνες, συμπεριλαμβανομένου ενός που ουσιαστικά απέκλειε το AfD από την επιτροπή πληροφοριών.
Τώρα τα μέλη της επιτροπής επιλέγονται αποκλειστικά από τον κυβερνητικό συνασπισμό, μια κίνηση που κινδυνεύει να αποδυναμώσει την εποπτεία της πλειοψηφίας από την αντιπολίτευση.
Στο ανατολικό κρατίδιο της Θουριγγίας, οι βουλευτές της πλειοψηφίας ήθελαν επίσης να αποκλείσουν το AfD από την επιτροπή πληροφοριών και αρχικά συμφώνησαν να παραμερίσουν τις διαφορές τους και να ψηφίσουν ο ένας τους υποψηφίους του άλλου.
Το σχέδιο απέτυχε όταν οι Χριστιανοδημοκράτες, το μεγαλύτερο κεντροδεξιό κόμμα της χώρας, αρνήθηκαν τελικά να δεχθούν τον υποψήφιο των Πρασίνων. Η επιτροπή εξακολουθεί να διοικείται από μέλη του πρώην κοινοβουλίου – συμπεριλαμβανομένου ενός βουλευτή που αποσύρθηκε.
Στη Βαυαρία, το AfD ήρθε δεύτερο στις εκλογές του Οκτωβρίου, γεγονός που του έδωσε το δικαίωμα να διορίσει δύο επίτιμους δικαστές στο συνταγματικό δικαστήριο του κρατιδίου.
Ενας από τους δικαστές που πρότεινε το κόμμα είχε φωτογραφηθεί με ακροδεξιούς και αντιεμβολιαστές που προσπάθησαν να εισβάλουν στο γερμανικό κοινοβούλιο κατά τη διάρκεια διαμαρτυρίας το 2020. (Αργότερα δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι προσπαθούσε απλώς να πάρει μια γεύση από τη διαμαρτυρία).
Δεδομένου ότι οι υποψήφιοι δικαστές εκλέγονται από το κοινοβούλιο ως μέρος ενός συνολικού καταλόγου, οι βουλευτές της Βαυαρίας βρέθηκαν αντιμέτωποι είτε με το να αποδεχθούν όλους τους υποψηφίους, συμπεριλαμβανομένων των υποψηφίων του AfD, είτε να τους μπλοκάρουν όλους και να παρεμποδίσουν τη λειτουργία του ανώτατου δικαστηρίου του κρατιδίου.
Τα αριστερά κόμματα αποφάσισαν να μπλοκάρουν.
«Δεν υπάρχει κανένας τρόπος να παρακάμψουμε το γεγονός ότι οι εχθροί της δημοκρατίας δεν μπορούν να βρίσκονται σε όργανα που υποτίθεται πως προστατεύουν ή διαμορφώνουν τη δημοκρατία», δήλωσε στους New York Times ο επικεφαλής των κοινοβουλευτικών Πρασίνων της Βαυαρίας, Γιούργκεν Μίστολ.
Οι συντηρητικοί της πλειοψηφίας της Βαυαρίας προώθησαν τη λίστα, υποσχόμενοι αντ’ αυτού να συνεργαστούν με τους κεντροαριστερούς αντιπάλους τους για να τροποποιήσουν το σύστημα αργότερα. Οι δύο δικαστές του AfD ήδη έχουν θέση στο δικαστήριο.
Απρόβλεπτες συνέπειες
Οι προσπάθειες να αποτραπεί η άνοδος του AfD εντείνονται τώρα σε εθνικό επίπεδο, αλλά οι προσπάθειες αυτές μπορεί να έχουν ως ακούσιο αποτέλεσμα την αποδυνάμωση των δημοκρατικών λειτουργιών στη Γερμανία.
Ορισμένα μέτρα που συζητούνται θα έδιναν μεγαλύτερη ευχέρεια στις υπηρεσίες επιβολής του νόμου και στις εγχώριες μυστικές υπηρεσίες, κάτι που ποτέ δεν ήταν εύκολο βήμα σε μια χώρα που βίωσε τόσο τον φασισμό όσο και τον κομμουνισμό τον περασμένο αιώνα.
Το υπουργείο Εσωτερικών πρότεινε ένα σχέδιο 13 σημείων που θα επέτρεπε, μεταξύ άλλων, στις δυνάμεις ασφαλείας να ερευνούν τα οικονομικά οποιουδήποτε θεωρείται δυνάμει απειλητικός, σε αντίθεση με τα άτομα που ερευνώνται μόνο για υποκίνηση ή βία.
Ενα άλλο θα επέτρεπε την απόλυση δημοσίων υπαλλήλων με βάση υποψίες για σχέσεις με εξτρεμιστές, θέτοντας το βάρος της απόδειξης στους υπαλλήλους και όχι στο κράτος.
«Δημιουργείται μια κουλτούρα καχυποψίας», δήλωσε ο Γκότφριντ Κούριο, βουλευτής του AfD. «Θεωρούμε ότι αυτό είναι η πραγματική απειλή για τη δημοκρατία».
Ορισμένοι ομοσπονδιακοί βουλευτές ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για την προστασία της ανεξαρτησίας του Ανώτατου Δικαστηρίου. Θέλουν να κατοχυρώσουν τη διαδικασία διορισμού των δικαστών στο Σύνταγμα και απαιτούν πλειοψηφία δύο τρίτων και στα δύο σώματα του Κοινοβουλίου.
Μέχρι τώρα, ο διορισμός των δικαστών διέπεται από τον ομοσπονδιακό νόμο και απαιτείται απλή πλειοψηφία.
Αλλά αν το AfD ήλεγχε ποτέ περισσότερο από το ένα τρίτο του κοινοβουλίου, μια τέτοια αλλαγή θα του επέτρεπε στην πραγματικότητα να μπλοκάρει οποιονδήποτε δικαστικό διορισμό ήθελε.
«Είναι ένα από εκείνα τα κλασικά δύσκολα ερωτήματα στα οποία δεν υπάρχει μια καλή απάντηση», δήλωσε η Μικαέλα Χάιλμπρονερ, καθηγήτρια Δημοσίου Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Munster.
Ωστόσο, ορισμένοι Γερμανοί ζητούν ακόμη πιο δραστικά μέτρα.
Ο κυβερνητικός συνασπισμός στην πόλη της Βρέμης ανακοίνωσε ότι θα συλλέξει στοιχεία κατά του AfD για να υποστηρίξει την πανεθνική απαγόρευση του κόμματος.
Πολλοί όμως πολιτικοί, όπως ο κ. Τόμε των Ελεύθερων Δημοκρατών, ανησυχούν ότι ένα τέτοιο βήμα θα μπορούσε να γυρίσει μπούμερανγκ αφαιρώντας ουσιαστικά το δικαίωμα ψήφου από το σχεδόν ένα τέταρτο των ψηφοφόρων που εκφράζουν την υποστήριξή τους στο AfD.
«Είναι το πολιτικό μας καθήκον να εξηγήσουμε στους ανθρώπους ότι ο πραγματικός στόχος του AfD είναι να αλλάξει τα θεμέλια της δημοκρατίας», δήλωσε και πρόσθεσε: «Δεν μπορείτε να λύσετε όλα τα προβλήματα με νόμους».
Πηγή: New York Times