Κάθε χώρα της «συλλογικής Δύσης» απειλείται από τον ρωσικό πόλεμο της πληροφορίας ισχυρίζεται ο ιστορικός και αναλυτής Ιαν Γκάρνερ. Μιλώντας στην «Κ», περιγράφει πώς η Μόσχα καλλιεργεί την πόλωση σε ΗΠΑ και Ευρώπη χρησιμοποιώντας μεθοδικά τα social media ως εργαλείο πολέμου. Εξηγεί, δε, γιατί η Ρωσία του Πούτιν βλέπει παντού εχθρούς. Συγγραφέας του βιβλίου «Generation Z: Στην καρδιά της ρωσικής φασιστικής νεολαίας», ο Γκάρνερ θεωρεί «μεγάλο λάθος» να υποθέτει κανείς ότι οι νέοι της Ρωσίας θα είναι πιο φιλελεύθεροι και δημοκρατικοί, τονίζοντας ότι ο ρωσικός κρατικός μηχανισμός ανατρέφει μια γενιά μιλιταριστική, έτοιμη να αντεπεξέλθει στον ιδεολογικό, πρωτίστως, πόλεμο τον οποίο έχει κηρύξει το Κρεμλίνο.
– Πώς «δουλεύει» η ρωσική προπαγάνδα και πόσο απειλεί πραγματικά τις επικείμενες εκλογές στις ΗΠΑ;
– Η ρωσική κυβέρνηση αντιλαμβάνεται την προπαγάνδα ως ένα εργαλείο πολέμου μαζί με τα παραδοσιακά εργαλεία, όπως είναι τα όπλα και οι στρατιώτες. Χρησιμοποιεί, δηλαδή, την προπαγάνδα για να επιτεθεί στους εχθρούς της. Η κυβέρνηση στη Ρωσία έχει κάνει απολύτως σαφές ότι εχθρός Νο 1 είναι η συλλογική Δύση, όπως την αποκαλεί. Ηγέτης αυτής της συλλογικής Δύσης είναι η Αμερική. Ετσι, οι Ρώσοι μπλοκάρουν διαρκώς τους Αμερικανούς με κάθε είδους προπαγάνδα, ιδιαίτερα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τα social media είναι το τέλειο όχημα γι’ αυτόν τον σκοπό, καθώς μπορούν να διανέμουν προπαγάνδα σε τεράστιες ποσότητες και πολύ γρήγορα. Και είναι πολύ δύσκολο για τους απλούς χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης να καταλάβουν από πού προέρχεται αυτή η προπαγάνδα. Συνήθης τακτική των Ρώσων είναι να βρίσκουν ένα δύσκολο θέμα, που είναι ήδη αμφιλεγόμενο στις ΗΠΑ, όπως έκαναν με τη χρήση της μάσκας ή την ασφάλεια των εμβολίων, κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Στη συνέχεια, διογκώνουν την προπαγανδιστική πληροφορία και στις δύο πλευρές της συζήτησης, εντείνοντας την πόλωση, και ωθούν τους χρήστες να εμπιστεύονται μόνο τους ανθρώπους που βρίσκονται μέσα στις δικές τους ομάδες που αναπτύσσονται στα social media. Ως εκ τούτου, όλο και περισσότεροι άνθρωποι βλέπουν ως εχθρούς όσους βρίσκονται έξω από τη δική τους κοινότητα. Αρχικά οι συγκρούσεις είναι φραστικές και στη συνέχεια γίνονται και σωματικές, με αποκορύφωμα ακόμη και πυροβολισμούς και δολοφονίες, δημιουργώντας μια κατάσταση την οποία έχει συνδιαμορφώσει η ρωσική προπαγάνδα και λαμβάνει διαστάσεις χιονοστιβάδας ως ένα αυτοσυντηρούμενο, διαιωνιζόμενο φαινόμενο. Αυτό σημαίνει, στην πραγματικότητα, ότι η Ρωσία δεν χρειάζεται να επιτεθεί στις ΗΠΑ για να τις πλήξει. Χωρίς καμία αμφιβολία, θα εκμεταλλευθεί ανελέητα το εργαλείο της προπαγάνδας και στις επερχόμενες προεδρικές εκλογές, σε μια φάση κατά την οποία η αμερικανική πολιτική είναι ήδη βαθιά πολωμένη μεταξύ Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικανών.
– Είναι παρόμοιος ο κίνδυνος της ρωσικής παρέμβασης στην Ευρώπη; Η Ελλάδα, για παράδειγμα, είναι χώρα η οποία έχει στηρίξει στρατιωτικά την Ουκρανία. Θα λέγατε ότι έχει λόγους να ανησυχεί;
– Σε όρους προπαγάνδας και επιρροής στην ενημέρωση, ήδη γνωρίζουμε ότι η Ρωσία χρησιμοποιεί ακριβώς την ίδια τακτική και στην Ευρώπη. Η γαλλική κυβέρνηση, μάλιστα, έχει επιτελέσει τεράστιο έργο αποκαλύπτοντας εισβολές από διάφορες προπαγανδιστικές πληροφοριακές επιχειρήσεις τον τελευταίο καιρό. Για παράδειγμα, υπήρξαν αποκαλύψεις για μια επιχείρηση μεγάλης κλίμακας από τη Μόσχα, στην οποία αναφέρθηκε και η Washington Post. Ουσιαστικά, το Κρεμλίνο στόχευε να περάσει το μήνυμα ότι η Ουκρανία είναι διεφθαρμένη, γεμάτη εσωτερικές διαμάχες και αλληλοεπιθέσεις, αντί να είναι σε θέση να πολεμήσει πραγματικά εναντίον της Ρωσίας. Απώτερος στόχος ήταν να προκαλέσει το ερώτημα: «Γιατί να μπει κανείς στον κόπο να υποστηρίξει την Ουκρανία;». Είναι μόνο ένα παράδειγμα για το πώς μια επίθεση στα ευρωπαϊκά social media δύναται να καλλιεργήσει ένα κλίμα απογοήτευσης γύρω από την Ουκρανία, ασκώντας πίεση στις πολιτικές ηγεσίες να σταματήσουν να την υποστηρίζουν, με εύλογο αντίκτυπο στο πεδίο της μάχης – όταν το Κίεβο δεν έχει τα χρήματα, τα στρατεύματα και την τεχνογνωσία για να προστατευθεί από τη Ρωσία. Η Ελλάδα, συγκεκριμένα, δεν έχει λόγο να ξεχωρίζει λιγότερο ή περισσότερο από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Η ρωσική τακτική είναι ιδιαίτερα απρόβλεπτη και απολύτως αυθαίρετη. Πρακτικά, κάθε χώρα θα πρέπει να είναι προετοιμασμένη προκειμένου να αντιμετωπίσει κάποια απότομη αύξηση στο επίπεδο του πληροφοριακού πολέμου που στοχεύει εναντίον της.
– Ο ίδιος έχετε θέσει το ερώτημα στον εαυτό σας: «Τι οδηγεί την εμμονή της Ρωσίας με τον πόλεμο;». Εχετε βρει την απάντηση; Φαντάζομαι ότι, σε κάθε περίπτωση, ο ισχυρισμός της Ρωσίας θα ήταν πως δεν της αρέσει να πολεμάει, αλλά αμύνεται.
– Η απάντηση βρίσκεται στην Ιστορία, όπως ο Πούτιν την προωθεί εδώ και 24 χρόνια. Η συγκεκριμένη ανάγνωση της Ιστορίας υποδεικνύει ότι το ρωσικό έθνος έχει οριστεί από τις μάχες του ενάντια στους δυτικούς εισβολείς, οι οποίοι προσπάθησαν όχι απλώς να κατακτήσουν τη Ρωσία, αλλά να την καταστρέψουν ολοκληρωτικά ως έθνος και ύπαρξη. Σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο εντάσσονται συνθήκες όπως ο πόλεμος του 1812, όταν ο Ναπολέων σχεδόν κατέκτησε τη Ρωσία. Αλλά οι Ρώσοι σώθηκαν και, σύμφωνα με το ίδιο αφήγημα, έσωσαν τον κόσμο. Εξ ου και ο μύθος που έχει καλλιεργηθεί τόσο έντονα στη ρωσική κοινωνία, από τη λαϊκή κουλτούρα μέχρι την εκπαίδευση και την υψηλή πολιτική, με βάση τον ρόλο της Ρωσίας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η κυβέρνηση του Πούτιν έχει προωθήσει μεθοδικά την προσέγγιση πως 25 εκατ. Σοβιετικοί πολίτες πέθαναν για να σώσουν τον κόσμο, με αποτέλεσμα η Ρωσία να αποτελεί τη μεγαλύτερη και μοναδική αντιφασιστική χώρα στον κόσμο. Επομένως, όποιος αντιτίθεται στη Ρωσία είναι εξ ορισμού φασίστας και πρέπει να εξοντωθεί. Είναι εντελώς παράλογο, αλλά είναι προϊόν του ιστορικού μύθου τον οποίο το ρωσικό κράτος χρησιμοποιεί προς όφελός του για να δικαιολογήσει τους πολέμους που κηρύττει στο παρόν.
– Το τελευταίο βιβλίο σας αναφέρεται στη φασιστική νεολαία που αναπτύσσεται στους κόλπους της ρωσικής κοινωνίας. Τι θα ξεχωρίζατε και τι θα παρατηρούσατε ευρύτερα για τη στάση της ρωσικής κοινωνίας;
– Θα έλεγα ότι είναι μεγάλο λάθος να υποθέτουμε ότι οι νέοι Ρώσοι θα γίνουν πιο φιλελεύθεροι και πιο δημοκρατικοί, επειδή είθισται οι νέες γενιές να είναι πιο προοδευτικές και εξευρωπαϊσμένες από τις προηγούμενες. Στη Ρωσία, το κράτος χρησιμοποιεί κάθε εργαλείο που έχει διαθέσιμο τόσο για την ενθάρρυνση όσο και για την τιμωρία. Για να πείσει, δηλαδή, τα παιδιά να υιοθετήσουν ένα όραμα που επικεντρώνεται στον πόλεμο ως στοιχείο που βρίσκεται στην καρδιά της εθνικής ταυτότητας: «Ο μόνος τρόπος για να σωθεί η Ρωσία από τις εξωτερικές αλλά και από τις εσωτερικές απειλές είναι να τις πολεμήσεις και να τις αφανίσεις». Η βάση της δικαιολογίας είναι ίδια από τη μία για τον πόλεμο στην Ουκρανία, από την άλλη για τις ομοφοβικές εκστρατείες στο εσωτερικό. Ο κρατικός μηχανισμός της Ρωσίας εισάγει μαθήματα προπαγάνδας στα σχολεία και δημιουργεί παραστρατιωτικές ομάδες νέων που έχουν σχεδιαστεί για να εκπαιδεύουν τα παιδιά όχι μόνο για το πώς να πολεμούν, αλλά και για το γιατί να πολεμούν, ως στρατιώτες ενός πνευματικού πολέμου. Κεντρικό ρόλο διαδραματίζουν εδώ οι ψηφιακές εφαρμογές που χρησιμοποιεί η ρωσική κυβέρνηση για να έχει συνεχή πρόσβαση στο μυαλό των νέων, μέσω του εθισμού στα smartphones. Καθιστά έτσι ελκυστικό το πολεμικό αυτό όραμα μέσα από παιχνίδια, ψυχαγωγικά βίντεο, μιμίδια και influencers. Πετυχαίνει έτσι να ανατρέφει μια γενιά μιλιταριστική, έτοιμη να πολεμήσει στον ιδεολογικό πόλεμο, που είναι εξίσου καταστροφικός με τον πραγματικό πόλεμο.