Η πρόσφατη επίσκεψη του πρωθυπουργού της Αρμενίας Νικόλ Πασινιάν στην Αθήνα και η συνακόλουθη επίσκεψη του Ελληνα υπουργού Εθνικής Αμυνας Νίκου Δένδια στο Ερεβάν έρχονται ως απόρροια της τόνωσης των διμερών σχέσεων.
Σε αποκλειστική συνέντευξη στην «Κ», ο Αρμένιος πρωθυπουργός ευχαρίστησε τον ελληνικό λαό για την έμπρακτη υποστήριξή του κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ενώ εξήρε τη σημασία της διεύρυνσης της στρατιωτικοτεχνικής συνεργασίας. Επίσης, ο κ. Πασινιάν παρουσίασε το αρμενικό σχέδιο εμπορικής διασύνδεσης Κασπίας και Μαύρης Θάλασσας με τη Μεσόγειο και τον Περσικό Κόλπο, υπό τον τίτλο «Σταυροδρόμι της Ειρήνης», ενώ δήλωσε την πρόθεση της Αρμενίας να άρει τους συνοριακούς περιορισμούς με την Τουρκία και να εδραιώσει τη συνεργασία της χώρας του με την Ευρωπαϊκή Ενωση.
– Κατά τη συνάντησή σας με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, παρουσιάσατε το σχέδιο «Σταυροδρόμι της Ειρήνης» για τη δημιουργία ενός εμπορικού κόμβου που θα εκτείνεται από την Αρμενία και θα διέρχεται δυτικά μέσω της Τουρκίας προς τη Μεσόγειο Θάλασσα και την Ελλάδα. Πώς το προτεινόμενο σχέδιό σας θα προωθήσει την περιφερειακή σταθερότητα και ασφάλεια από τον Καύκασο έως τη Μεσόγειο;
– Η συμβολή στην εδραίωση διαρκούς ειρήνης και σταθερότητας στον Νότιο Καύκασο αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα για τη Δημοκρατία της Αρμενίας. Στο πλαίσιο της επιδιωκόμενης μεταβολής, η Αρμενία τονίζει την ανάγκη άρσης του αποκλεισμού των υποδομών στην περιοχή. Το σχέδιο «Σταυροδρόμι της Ειρήνης» περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τη σημαντική αύξηση των δυνατοτήτων μεταφοράς εμπορευμάτων, αυτοκινήτων, αγωγών μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας και καλωδίων Διαδικτύου μεταξύ της Μαύρης Θάλασσας από τη μία πλευρά και του Περσικού Κόλπου και του Κόλπου του Ομάν από την άλλη, διερχόμενων μέσω των εδαφών της Αρμενίας. Επίσης, το σχέδιο αυτό προβλέπει τη δημιουργία μιας σιδηροδρομικής σύνδεσης μεταξύ των προαναφερόμενων τελικών προορισμών, η οποία είναι δυνατή εφόσον εξομαλυνθούν οι σχέσεις Αρμενίας – Αζερμπαϊτζάν. Υπενθυμίζεται ότι η βέλτιστη διαδρομή του σιδηροδρόμου που από τη Γεωργία εισέρχεται στην Αρμενία και συνεχίζει στην Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν διέρχεται από το Ναχιτσεβάν του Αζερμπαϊτζάν, η οποία υπήρχε την εποχή της Σοβιετικής Ενωσης. Αυτή είναι η πτέρυγα Βορρά – Νότου στο «Σταυροδρόμι της Ειρήνης».
Ακόμη, υπάρχει η ανατολική – δυτική πτέρυγα, που μπορεί να συνδέσει την Κασπία Θάλασσα με τη Μεσόγειο Θάλασσα, καθώς και τα τουρκικά λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας μέσω του εδάφους της Αρμενίας. Για αυτό είναι απαραίτητο οι αυτοκινητόδρομοι, οι σιδηρόδρομοι, οι αγωγοί, οι γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας και τα καλώδια να εισέλθουν στην Τουρκία από το Αζερμπαϊτζάν μέσω της Αρμενίας. Και εμείς είμαστε έτοιμοι να δώσουμε τέτοιες λύσεις.
Οπότε, για τη λειτουργία όλων αυτών των υποδομών έχουμε υιοθετήσει τις κοινά αποδεκτές αρχές στο σχέδιο «Σταυροδρόμι της Ειρήνης», οι οποίες είναι: α) όλες οι υποδομές βρίσκονται υπό την κυριαρχία και τη δικαιοδοσία των χωρών από τις οποίες διέρχονται, β) κάθε χώρα εφαρμόζει συνοριακό και τελωνειακό έλεγχο στην επικράτειά της μέσω των κρατικών θεσμών της, καθώς επίσης λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα για την ασφάλειά της, γ) οι καθορισμένες υποδομές μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο για διεθνείς όσο και για εγχώριες μεταφορές, δ) τέλος, όλες οι χώρες χρησιμοποιούν η μια τις υποδομές της άλλης με βάση την αρχή της ισότητας και της αμοιβαιότητας.
– Ο πρόσφατος πόλεμος στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ ανέδειξε την αναγκαιότητα της διεθνούς συνεργασίας και των αμυντικών συμπράξεων, ενώ η Ελλάδα στάθηκε στο πλευρό του αρμενικού λαού παρέχοντας ανθρωπιστική βοήθεια. Με τους περιφερειακούς κινδύνους και τις απειλές να αυξάνονται, τι σηματοδοτεί το αμυντικό μνημόνιο που υπογράψατε με τον Ελληνα ομόλογό σας;
– Από τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας της Δημοκρατίας της Αρμενίας, ο αρμενικός λαός είχε πάντα την υποστήριξη της Ελλάδας. Δράττομαι της ευκαιρίας, για άλλη μια φορά, να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στον ελληνικό λαό και στην ελληνική κυβέρνηση που είναι δίπλα μας και μας στηρίζουν σε δύσκολες στιγμές.
Η συνεργασία στον αμυντικό τομέα έχει μακρά παράδοση. Τον Δεκέμβριο του περασμένου έτους (2023) υπεγράφη η συμφωνία στρατιωτικοτεχνικής συνεργασίας μεταξύ των δύο κυβερνήσεων, η οποία συνεπάγεται ανταλλαγή εμπειριών, γνώσεων και ανάπτυξη κοινών έργων. Πολλοί Αρμένιοι δόκιμοι έχουν την ευκαιρία να σπουδάσουν σε ελληνικά εκπαιδευτικά ιδρύματα: αυτά είναι μόνο μερικά σημεία συνεργασίας σε αυτόν τον τομέα, ενώ σήμερα πραγματοποιούνται τακτικές στρατιωτικές ασκήσεις. Παρά την εξαιρετική συνεργασία στον αμυντικό τομέα, υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες περαιτέρω ανάπτυξής της. Στο άμεσο μέλλον ελπίζουμε ότι η συνεργασία προς αυτή την κατεύθυνση θα διευρυνθεί.
Πρέπει να αναφέρω ότι η συνεργασία της Αρμενίας με τους εταίρους της στον τομέα της άμυνας δεν στρέφεται εναντίον καμίας χώρας. Η ανάπτυξη των αμυντικών δυνατοτήτων της Αρμενίας στοχεύει στην προστασία της ανεξαρτησίας, της κυριαρχίας, της εδαφικής της ακεραιότητας και της φύλαξης των συνόρων της.
– Η πρόσφατη υπογραφή της «διακήρυξης περί σχέσεων φιλίας και καλής γειτονίας» μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας μείωσε την ένταση μεταξύ των δύο χωρών. Ως ανατολικός γείτονας της Τουρκίας, έχετε παρατηρήσει τον περιορισμό των περιφερειακών εντάσεων και των «εμπρηστικών» δηλώσεων;
– Η Τουρκία είναι ένας περιφερειακός παράγοντας και είναι φυσικό να περιμένουμε ότι θα πρέπει να έχει μια ισορροπημένη θέση για τις διάφορες εξελίξεις στην περιοχή. Δεν δίνεται λιγότερη προσοχή στην επίσημη ρητορική της Τουρκίας, η οποία μπορεί τόσο να προωθήσει όσο και να θέσει σε κίνδυνο τις διαδικασίες. Από την άλλη, η Αρμενία αναμένει ότι η ρητορική της Τουρκίας δεν θα έχει ως στόχο την αύξηση της περιφερειακής έντασης, αλλά θα συμβάλει στην προώθηση του διαλόγου και της συνεργασίας στην περιοχή.
Οι εξελίξεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας αποδεικνύουν για άλλη μια φορά ότι είναι δυνατόν να ξεπεραστούν οι διαφορές και να διαμορφωθεί μια αμοιβαία επωφελής ατζέντα συνεργασίας μεταξύ των γειτόνων.
Οπως γνωρίζετε, η Αρμενία και η Τουρκία έχουν ξεκινήσει τη διαδικασία εξομάλυνσης των σχέσεων, η οποία έχει ως στόχο τη δημιουργία διπλωματικών σχέσεων μεταξύ των χωρών και το πλήρες άνοιγμα των συνόρων. Στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας, επετεύχθη συμφωνία για το άνοιγμα των χερσαίων συνόρων Αρμενίας – Τουρκίας για πολίτες τρίτων χωρών και άτομα με διπλωματικά διαβατήρια. Οπότε, πιστεύουμε πραγματικά ότι η εφαρμογή αυτής της συμφωνίας θα έχει θετικό αντίκτυπο και στην περιφερειακή δυναμική.
Οφείλω να αναφέρω ότι οι εξελίξεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας αποδεικνύουν για άλλη μια φορά ότι είναι δυνατόν να ξεπεραστούν οι διαφορές και να διαμορφωθεί μια αμοιβαία επωφελής ατζέντα συνεργασίας μεταξύ των γειτόνων.
– Πρόσφατα η Αρμενία «πάγωσε» τη συμμετοχή της στον ρωσικό Οργανισμό της Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (ΟΣΣΑ), ενώ η «χλιαρή» στάση της Ρωσίας στην αζερική επίθεση έχει προκαλέσει ανησυχίες στους πολίτες σας. Δεδομένων αυτών των γεγονότων, είστε πρόθυμος να υιοθετήσετε έναν πιο δυτικό προσανατολισμό;
– Ο Οργανισμός της Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (ΟΣΣΑ), κατά την εκτίμησή μας, δεν έχει εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του στον τομέα της ασφάλειας προς τη Δημοκρατία της Αρμενίας, συγκεκριμένα την περίοδο 2021-2022. Το πρακτικό αποτέλεσμα (της εν λόγω πολιτικής του ΟΣΣΑ) είναι ότι έχουμε ουσιαστικά «παγώσει» τη συμμετοχή μας στον οργανισμό. Από τον Σεπτέμβριο του 2023 δεν έχουμε μόνιμο αντιπρόσωπο στον ΟΣΣΑ, ενώ δεν συμμετέχουμε στις διαπραγματεύσεις του σε υψηλό και υψηλότατο επίπεδο. Ομως, δεν μπλοκάρουμε τις αποφάσεις του ΟΣΣΑ, αλλά ούτε συμμετέχουμε σε αυτές.
Περνώντας στο δεύτερο μέρος της ερώτησης, μπορώ να σημειώσω ότι η Αρμενία είναι ανοιχτή στη δημιουργία και ανάπτυξη αμοιβαία επωφελών σχέσεων με όλους τους εταίρους και έχει ξεκάθαρη θέση για την εδραίωση σταθερής και διαρκούς ειρήνης στην περιοχή. Για τον σκοπό αυτό, διαφοροποιούμε τις σχέσεις μας σε θέματα ασφάλειας.
– Κύριε πρωθυπουργέ, η αρμενική κοινότητα στην Ελλάδα αριθμεί πάνω από 30.000 μέλη, ενώ μέλη της διαπρέπουν στις τέχνες, στον ακαδημαϊκό χώρο, ακόμη και στην πολιτική. Ποιες πρωτοβουλίες εξετάζονται για την ενίσχυση της πολιτισμικής συνεργασίας μεταξύ των δύο κρατών;
– Εχετε δίκιο. Τόσο η αρμενική κοινότητα που ζει στην Ελλάδα όσο και η ελληνική κοινότητα που ζει στην Αρμενία αποτελούν σημαντικό παράγοντα για την ενίσχυση των διμερών μας σχέσεων. Είναι σημαντικό οι υπάρχουσες ισχυρές ιστορικές σχέσεις να ενισχυθούν με τις επαφές των νέων γενεών Αρμενίων και Ελλήνων και πρέπει να λάβουμε μέτρα για να δημιουργήσουμε ευκαιρίες για αμοιβαία αναγνώριση. Από αυτή την άποψη, θα ήθελα να τονίσω τη σημασία τόσο του τουρισμού, που είναι ίσως η καλύτερη ευκαιρία για την ενίσχυση των σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων, όσο και των κοινών επιστημονικών και εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Στο άμεσο μέλλον σχεδιάζεται η υπογραφή νέου προγράμματος διμερούς συνεργασίας στον τομέα της εκπαίδευσης, το οποίο θα δώσει νέες ευκαιρίες για ανταλλαγές φοιτητών – διδασκόντων. Πρόσφατα υπεγράφη συμφωνία συνεργασίας μεταξύ της αρμενικής κυβέρνησης και του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, στο οποίο θα λειτουργεί το Κέντρο Αρμενικής Γλώσσας και Πολιτισμού. Στο άμεσο μέλλον προγραμματίζονται μια σειρά από άλλες κοινές πρωτοβουλίες στον επιστημονικό και πολιτιστικό τομέα, οι οποίες θα συμβάλουν στην ενίσχυση των διμερών πολιτιστικών σχέσεων.
Προσπαθούμε να αναπτύξουμε τη συνεργασία μας με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Προς αυτήν την κατεύθυνση είναι πολύ σημαντική σε εμάς η εμπειρία της Ελλάδας αλλά και η υποστήριξή της.
Βέβαια, προκειμένου να γίνουν πιο έντονες οι επαφές μεταξύ των ανθρώπων είναι απαραίτητο να είναι επιτυχείς οι διαπραγματεύσεις για την απελευθέρωση του καθεστώτος θεωρήσεων εισόδου με τις χώρες της Ε.Ε. Η Αρμενία είναι έτοιμη για την εφαρμογή αυτής της διαδικασίας εδώ και πολύ καιρό.
– Συνοψίζοντας, πώς οραματίζεστε τη μελλοντική εξέλιξη των διμερών σχέσεων μεταξύ Αρμενίας και Ελλάδας και ποιο είναι το μήνυμά σας προς τον ελληνικό λαό;
– Οι σχέσεις μεταξύ της Αρμενίας και της Ελλάδας βασίζονται στην κοινή ιστορία και στη μακροχρόνια φιλία, καθώς και στη δέσμευση στις κοινές αξίες. Σε αυτό το πλαίσιο, εξετάζουμε επίσης την περαιτέρω ανάπτυξη των διμερών σχέσεων. Η Αρμενία θεωρεί ότι η ανάπτυξή της μπορεί να επιτευχθεί άμεσα μέσω της βελτίωσης των δημοκρατικών θεσμών, ενώ προσπαθούμε παράλληλα να αναπτύξουμε τη συνεργασία μας με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς: πρώτα από όλα με την Ευρωπαϊκή Ενωση. Προς αυτήν την κατεύθυνση είναι πολύ σημαντική σε εμάς η εμπειρία της Ελλάδας αλλά και η υποστήριξή της. Οπότε πιστεύω ότι η εμβάθυνση των διμερών σχέσεων προς όλες τις κατευθύνσεις θα προετοιμάσει το έδαφος για την εξέλιξη της στενής συνεργασίας Αρμενίας – Ελλάδας σε ένα υψηλότερο στρατηγικό επίπεδο. Εν κατακλείδι, θα ήθελα να ευχηθώ στον φίλο ελληνικό λαό ειρήνη, ευημερία και πρόοδο.