2,2 δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε πόσιμο νερό με ασφαλή διαχείριση. 3,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες αποχέτευσης. Τα στοιχεία της παγκόσμιας έκθεσης των Ηνωμένων Εθνών για την ανάπτυξη του νερού το 2024 είναι σοκαριστικά. Οπως φαίνεται, η συνεχόμενη και ραγδαία αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού, οδηγεί σε ανάλογη αύξηση των ανθρώπων που ζουν σε καθεστώς λειψυδρίας. Φαινόμενο που με τη σειρά του οδηγεί σε συνεχείς συγκρούσεις παγκοσμίως. Τα μεγαλύτερα θύματα αυτού του φαινομένου που αναμένεται να ενταθεί ακόμη περαιτέρω εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, είναι και σε αυτή την περίπτωση, οι γυναίκες και τα ανήλικα κορίτσια.
Ο μισός πληθυσμός αντιμέτωπος με λειψυδρία
Βάσει της έκθεσης, σχεδόν ο μισός παγκόσμιος πληθυσμός αντιμετωπίζει σοβαρά φαινόμενα λειψυδρίας για τουλάχιστον ένα μέρος του έτους, ενώ εκτιμάται πως οι ελλείψεις νερού μπορούν να συνδεθούν με το 10% της αύξησης της μετανάστευσης παγκοσμίως.
Σύμφωνα με την έκθεση, στις γεωργικές περιοχές, όπου ζουν περισσότεροι από τρία δισεκατομμύρια άνθρωποι, τέσσερις στους πέντε δεν έχουν τουλάχιστον βασικές υπηρεσίες πόσιμου νερού. Υπολογίζεται πως η επίτευξη της καθολικής πρόσβασης σε ασφαλές πόσιμο νερό, αποχέτευση και υγιεινή σε 140 χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, θα στοιχίσει 1,7 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Στις γεωργικές περιοχές, όπου ζουν περισσότεροι από τρία δισεκατομμύρια άνθρωποι, τέσσερις στους πέντε δεν έχουν τουλάχιστον βασικές υπηρεσίες πόσιμου νερού.
Οπως αναμενόταν, η γεωργία αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα κατανάλωσης νερού, αφού υπολογίζεται πως αντιπροσωπεύει περίπου το 70% των απολήψεων γλυκού νερού. Ακολουθεί η βιομηχανία (λίγο κάτω από 20%) και οι οικιακές και δημοτικές χρήσεις (περίπου 12%). Αλλωστε, στις χώρες χαμηλού εισοδήματος, εκτιμάται πως το 80% των θέσεων εργασίας εξαρτώνται από το νερό, εξαιτίας της κυριαρχίας της γεωργίας ως κύριου τομέα απασχόλησης. Στις χώρες υψηλού εισοδήματος αυτό το ποσοστό πέφτει στο 50%.
Είναι επίσης αξιοσημείωτο, ότι σύμφωνα με μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε 258 ποταμούς παγκοσμίως, σε περισσότερους από το ένα τέταρτο αυτών, εντοπίστηκαν συγκεντρώσεις δραστικών φαρμακευτικών συστατικών που υπερέβαιναν τα ασφαλή όρια. Οι επιπτώσεις του φαινομένου δεν έχουν ακόμη αναλυθεί, αλλά ο ΠΟΥ θεωρεί πως μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της αντοχής στα αντιβιοτικά.
Πλημμύρες και ξηρασίες
Καταστροφικά ήταν τα αποτελέσματα από τις πλημμύρες, οι οποίες την περίοδο 2002-2021 προκάλεσαν σχεδόν 100.000 θανάτους. Επίσης, επηρεάσαν επιπλέον 1,6 δισεκατομμύριο ανθρώπους και προκάλεσαν οικονομικές απώλειες ύψους περισσότερων από 800 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Αντίστοιχες ήταν οι επιπτώσεις και από τα φαινόμενα ξηρασίας, τα οποία κατά την ίδια περίοδο, επηρέασαν περισσότερους από 1,4 δισεκατομμύριο ανθρώπους, σκότωσαν περισσότερους από 21.000 και οδήγησαν σε οικονομικές απώλειες ύψους 170 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Τα καταστροφικά αυτά φαινόμενα, αναμένεται σύμφωνα με την έκθεση, να ενταθούν το προσεχές χρονικό διάστημα, εξαιτίας της συνεχιζόμενης υπερθέρμανσης του πλανήτη.
«Πιο ευάλωτες οι γυναίκες»
Σύμφωνα με την έκθεση η εξασφάλιση του νερού σε περιοχές που αντιμετωπίζουν προβλήματα λειψυδρίας πέφτει στις γυναίκες και τα ανήλικα κορίτσια, που είναι περισσότερο ευάλωτες σε περιοχές που υπάρχουν συγκρούσεις. Κι αυτό γιατί σύμφωνα με την έκθεση, στις συγκεκριμένες περιοχές, «οι ζημιές στις υποδομές ύδρευσης αυξάνουν τον χρόνο που οι γυναίκες και τα ανήλικα κορίτσια –οι πρωταρχικοί συλλέκτες νερού– εκτίθενται στην απειλή βίας, μειώνοντας επίσης τον χρόνο για εκπαίδευση, εργασία και αναψυχή».
Σε περιοχές της υποσαχάριας Αφρικής όπου υπάρχουν συγκρούσεις, οι γυναίκες περπατούσαν κατά μέσο όρο 66 λεπτά ημερησίως για να συλλέξουν νερό. Σε περιοχές χωρίς συγκρούσεις, αυτό το διάστημα μειώνεται στα 33 λεπτά.
Είναι ενδεικτικό ότι βάσει δεδομένων που συλλέχθηκαν από έρευνα η οποία δημοσιοποιήθηκε το 2021, σε περιοχές της υποσαχάριας Αφρικής όπου υπάρχουν συγκρούσεις, οι γυναίκες περπατούσαν κατά μέσο όρο 66 λεπτά ημερησίως για να συλλέξουν νερό. Σε περιοχές χωρίς συγκρούσεις, αυτό το διάστημα μειώνεται στα 33 λεπτά.
Από την πλευρά του, ο Αλβάρο Λάριο, πρόεδρος του Διεθνούς Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης, σχολίασε ότι «όταν το νερό είναι λιγοστό, μολυσμένο ή δύσκολα προσβάσιμο, η επισιτιστική ασφάλεια μπορεί να υπονομευθεί, τα μέσα διαβίωσης να χαθούν και οι συγκρούσεις μπορούν να ακολουθήσουν».
Η γυναικεία διπλωματία
Η μειωμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες ύδρευσης και αποχέτευσης λόγω των συγκρούσεων, μπορεί να αναγκάσει τα παιδιά να εγκαταλείψουν το σχολείο, με δυσανάλογες επιπτώσεις στα κορίτσια. Αλλωστε, όπως δήλωσε η Οντρέ Αζουλέ, γενική διευθύντρια της Unesco, «αν η ανθρωπότητα διψάσει, τα θεμελιώδη ζητήματα της εκπαίδευσης, της υγείας και της βιώσιμης ανάπτυξης θα παραγκωνιστούν και θα επισκιαστούν από τον καθημερινό αγώνα για το νερό».
Πάντως, η Unesco θεωρεί πως η κατάσταση μπορεί να βελτιωθεί μέσω της γυναικείας συμμετοχής και της συμπερίληψης των γυναικών σε θέματα διπλωματίας του νερού.
Είναι ενδεικτικό ότι στην Υεμένη το νερό ενός φράγματος που χρησιμοποιούσαν τρία χωριά, αποτελούσε αντικείμενο συγκρούσεων επί δεκαετίες. Μια ένωση ρήσης νερού που διοικείται από γυναίκες της κοινότητας, ανέλαβε την επίλυση διαφορών και τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις. Η ένωση με την υποστήριξη του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ, εφάρμοσε ένα σύστημα σωληνώσεων, μέσω του οποίου το νερό κατευθύνεται σε διάφορα υπόγεια πηγάδια της περιοχής. Το νερό χρησιμοποιείται έκτοτε ειρηνικά από τις γύρω περιοχές.
Ο πόλεμος ανθρώπων και ελεφάντων
Η έλλειψη νερού δημιουργεί πολυποίκιλα προβλήματα. Ενα από αυτά είναι και ο εν εξελίξει… πόλεμος μεταξύ ανθρώπων και ελεφάντων. Σε αρκετές χώρες, η απομάκρυνση της βλάστησης και η υπερεκμετάλλευση του νερού, έχουν οδηγήσει στη μείωση της διαθέσιμης τροφής για τους ελέφαντες και τη διαθεσιμότητα των επιφανειακών υδάτων για όλους. Πρόκειται για κάτι που οδηγεί σε «επιδρομές» ελεφάντων. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο στην Ινδία, καταγράφονται ετησίως 400 θάνατοι ανθρώπων και 100 ελεφάντων εξαιτίας αυτού του «ανταγωνισμού». Αντίστοιχα νούμερα καταγράφονται σε χώρες όπως η Σρι Λάνκα και η Κένυα. Αλλες χώρες της Ασίας και της Αφρικής καταγράφουν παρόμοιες ή χειρότερες συνέπειες.
Αφρική και Ασία
Παρότι η Αφρική δέχεται το ένα τρίτο της παγκόσμιας αναπτυξιακής βοήθειας για τον τομέα των υδάτων, οι άνθρωποι που δεν έχουν πρόσβαση σε ασφαλές διαχειρίσιμο πόσιμο νερό στην περιοχή έχουν αυξηθεί από το 2015 κατά σχεδόν 100 εκατομμύρια. Πρόκειται για κάτι που επηρεάζει άμεσα τις προοπτικές ευημερίας και ειρήνης, γεγονός που σύμφωνα με την Unesco, οφείλεται μεταξύ άλλων σε αδύναμες θεσμικές ρυθμίσεις και νομικά πλαίσια και ανεπαρκείς χρηματοδοτικές ρυθμίσεις.
Ιδιαιτέρως δύσκολη είναι η κατάσταση και στην περιοχή της Ασίας και του Ειρηνικού, όπου μολονότι εκεί ζει το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού, εντοπίζεται μόλις το 36% των παγκόσμιων αποθεμάτων νερού. Ως αποτέλεσμα, ο πληθυσμός της περιοχής που ζει σε συνθήκες υψηλής ή εξαιρετικά υψηλής λειψυδρίας, έχει αυξηθεί από 1,1 δισεκατομμύρια ανθρώπους σε περισσότερα από 2,6 δισεκατομμύρια από το 1975 έως το 2010. Σαν να μην έφτανε αυτό, στην Ασία σημειώνεται σχεδόν το ένα τρίτο των καταστροφών που σχετίζονται με το κλίμα και το νερό παγκοσμίως.