Για πολλούς από εμάς, το multitasking (ταυτόχρονη εκτέλεση πολλών εργασιών) έχει γίνει τρόπος ζωής. Πόσο συχνά στέλνετε μηνύματα ενώ έχετε κολλήσει στην κίνηση; Ή ακούτε podcast ενώ κάνετε δουλειές; Ή ρίχνετε μια ματιά στα εισερχόμενά σας ενώ διαβάζετε τα νέα; «Πέφτουμε στην παγίδα του multitasking χωρίς καν να το συνειδητοποιούμε», λέει η Νικόλ Μπάιερς, νευροψυχολόγος στο Κάλγκαρι της Αλμπέρτα, η οποία ειδικεύεται στη θεραπεία ατόμων με επαγγελματική εξουθένωση.
Υπάρχουν εξηγήσεις για αυτή τη συλλογική μας συνήθεια, προσθέτει. Οι περισσότεροι από εμάς προσπαθούμε να αποφύγουμε την πλήξη, εξηγεί η Μπάιερς, και με το multitasking το πετυχαίνουμε σίγουρα.
Υπάρχει επίσης μεγάλη πίεση να το κάνουμε. «Πόσο συχνά βλέπουμε αγγελίες εργασίας που ζητούν από τον υποψήφιο να είναι «άριστος multitasker;», παρατηρεί. «Στον κόσμο σήμερα –όπου πολλοί από εμάς περνάμε το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας μπροστά σε οθόνες– ο εγκέφαλός μας αναγκάζεται να κάνει multitasking».
Γεγονός είναι όμως ότι δεν είμαστε καλοί σε αυτό, και δεν μας κάνει και καλό. Υπάρχουν ωστόσο τρόποι να το προσεγγίσουμε πιο αποτελεσματικά.
Πώς αντιδρά ο εγκέφαλος
Πρώτον, ο όρος «multitasking» είναι συνήθως παραπλανητικός. Σύμφωνα με τους ειδικούς, δεν γίνεται να κάνουμε δύο πράγματα ταυτόχρονα – εκτός αν το ένα δεν απαιτεί πολλή σκέψη (όπως να περπατάμε ενώ τα λέμε με έναν φίλο).
«Συνήθως, όταν οι άνθρωποι νομίζουν ότι κάνουν multitasking, στην πραγματικότητα μετατοπίζουν την προσοχή τους από τη μια εργασία στην άλλη», σημειώνει η Γκλόρια Μαρκ, καθηγήτρια πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Ιρβάιν και συγγραφέας του βιβλίου «Attention Span: A Groundbreaking Way to Restore Balance, Happiness and Productivity» (Διάρκεια συγκέντρωσης: ένας πρωτοποριακός τρόπος αποκατάστασης της ισορροπίας, της ευτυ-χίας και της παραγωγικότητας).
Ας δούμε τι συμβαίνει όταν ασχολείστε με μία μόνο εργασία, όπως το μαγείρεμα. Από τη στιγμή που αποφασίζετε τι θα φτιάξετε, διάφορες περιοχές του εγκεφάλου σας, που αποτελούν το σύστημα γνωστικού ελέγχου, συνεργάζονται για να το πραγματοποιήσουν, εξηγεί ο Αντονι Βάγκνερ, καθηγητής ψυχολογίας και αναπληρωτής διευθυντής του Ινστιτούτου Νευροεπιστημών Wu Tsai στο Στάνφορντ.
Το multitasking μπορεί να αυξήσει τους χτύπους της καρδιάς, να ανεβάσει την αρτηριακή πίεση, να προκαλέσει άγχος και να περιορίσει τη διάθεση ή την αντίληψη για ό,τι αναλάβαμε να κάνουμε.
Το σύστημα αυτό περιλαμβάνει περιοχές του εγκεφάλου σας που συμμετέχουν στην εκτελεστική λειτουργία ή την ικανότητα σχεδιασμού και εκτέλεσης στόχων. Μαζί δημιουργούν ένα νοητό μοντέλο της εκάστοτε εργασίας και των όσων χρειάζεστε για να την ολοκληρώσετε. Ο εγκέφαλός σας το κάνει αυτό, λέει ο Βάγκνερ, αντλώντας τόσο από εξωτερικές όσο και από εσωτερικές πληροφορίες, όπως ποια υλικά έχετε στο ψυγείο ή τι θυμάστε από τη συνταγή.
Η Μαρκ συγκρίνει αυτή τη διαδικασία με το να σχεδιάζετε σε έναν νοητό πίνακα. Ομως, αν τηλεφωνήσει μια φίλη σας για να γκρινιάξει για τη μέρα της, ο πίνακας σβήνεται. «Κάθε φορά που στρέφετε την προσοχή σας σε μια νέα εργασία, ο εγκέφαλός σας χρειάζεται να αναπροσανατολιστεί», εξηγεί.
Αν γνωρίζετε απέξω τη συνταγή σας και η συνομιλία είναι ευχάριστη, η εναλλαγή μπορεί να είναι απλή. Ομως, όσο περισσότερη προσπάθεια απαιτεί κάθε εργασία, τόσο περισσότερο ο εγκέφαλός σας πρέπει να ταξινομήσει τις ανταγωνιστικές πληροφορίες και να διαχωρίσει τους στόχους.
Τα μειονεκτήματα
Φυσικά, τα αρνητικά ποικίλλουν ανάλογα με τη δραστηριότητα και την επιδεξιότητά μας. Ομως, γενικά, «όταν υπάρχει συνεχής εναλλαγή δραστηριότητας, πληρώνουμε αυτό που ονομάζεται “κόστος εναλλαγής”», επισημαίνει ο Βάγκνερ. «Είμαστε πιο αργοί και λιγότερο ακριβείς απ’ ό,τι θα ήμασταν αν εστιάζαμε σε μία μόνο εργασία».
Και δεν υπάρχει αντίκτυπος μόνο στην ταχύτητα και την ακρίβεια. Το multitasking είναι πιο απαιτητικό γνωστικά, ακόμη και όταν κάνουμε πράγματα που θεωρούμε ευχάριστα ή εύκολα. Με το multitasking επιβαρύνουμε τη λειτουργική μνήμη μας ή την ικανότητά μας να συγκρατούμε και να χειριζόμαστε πληροφορίες, τονίζει η Μπάιερς. «Οσο υπερφορτώνουμε αυτό το σύστημα και όσο περισσότερα προσπαθούμε να κρατήσουμε στο μυαλό μας ταυτόχρονα, τόσο μεγαλύτερη νοητική κόπωση προκαλείται», συνεχίζει. Επίσης, κάποιες μελέτες έχουν δείξει ότι το multitasking μπορεί να αυξήσει τους χτύπους της καρδιάς, να ανεβάσει την αρτηριακή πίεση, να προκαλέσει άγχος, να μειώσει τη διάθεση και να επηρεάσει αρνητικά την αντίληψή μας για την εργασία που έχουμε αναλάβει.
Εστιάστε σε ένα πράγμα
Η Μαρκ προτείνει να ξεκινήσετε παρατηρώντας τον εαυτό σας κατά τη διάρκεια της ημέρας, σημειώνοντας πότε και πώς εναλλάσσετε εργασίες χωρίς να το συνειδητοποιείτε. Από εκεί και πέρα, η συμβουλή είναι απλή αλλά απαιτητική: θα πρέπει να εξασκηθείτε στο monotasking, να κάνετε δηλαδή μόνο ένα πράγμα κάθε φορά, για να επανεκπαιδεύσετε σταδιακά τη συγκέντρωσή σας.
Αν δυσκολεύεστε, ξεκινήστε με μικρά βήματα. Μπορείτε να επικεντρωθείτε σε μία μόνο εργασία για πέντε λεπτά; Ή για 10 λεπτά; «Οσον αφορά τον εγκέφαλό μας, η καλύτερη στρατηγική είναι πάντα η αργή και σταθερή προσέγγιση», λέει η Μπάιερς.
Πότε να συνεχίσετε
Η ζωή σας πιθανότατα περιλαμβάνει κάποιο βαθμό εναλλαγής εργασιών, όμως υπάρχουν τρόποι να γίνεται πιο συνειδητά.
Επικεντρωθείτε στα δυνατά σας σημεία. Ορισμένες δραστηριότητες «επιβαρύνουν τα συστήματά μας και καταναλώνουν διαφορετικές ποσότητες νοητικής ενέργειας», υπογραμμίζει η Μπάιερς. Ετσι, αν μια εργασία είναι αγχωτική ή απαιτεί μεγάλη πνευματική προσπάθεια όταν εκτελείται μόνη της, το multitasking πιθανότατα δεν θα οδηγήσει σε καλύτερα αποτελέσματα. Για παράδειγμα, μπορεί να είστε καλοί στο να πλέκετε παρακολουθώντας τηλεόραση, όμως ένας αρχάριος μάλλον χρειάζεται πλήρη συγκέντρωση για να μην του φύγουν πόντοι.
Βρείτε το κατάλληλο σημείο διακοπής. Το πότε και πώς εναλλάσσουμε εργασίες έχει επίσης σημασία. Αντί να εναλλάσσετε εργασίες με το παραμικρό, η Μαρκ προτείνει να το κάνετε σε αυτό που αποκαλεί «σημεία διακοπής», στιγμές στη ροή της εργασίας σας όπου «η επαναφορά σε αυτή θα είναι άνετη και δεν θα απαιτεί επανάληψη βημάτων». Καθώς διαβάζετε αυτό το άρθρο, δοκιμάστε να φτάσετε μέχρι το τέλος χωρίς να ελέγξετε τις ειδοποιήσεις σας. Αν αυτό δεν είναι εφικτό, βάλτε τουλάχιστον στόχο να φτάσετε στο τέλος αυτής της παραγράφου.
Χρησιμοποιήστε το multitasking όταν πραγματικά βοηθάει. O συνδυασμός δραστηριοτήτων, ειδικά τις ευχάριστες με τις λιγότερο αγαπημένες, μπορεί να προσφέρει στον εγκέφαλό σας περισσότερη θετική ενίσχυση από το monotasking. Αν, για παράδειγμα, είναι πιο πιθανό να πλύνετε τα πιάτα με την τηλεόραση ανοιχτή, μάλλον αξίζει να μοιράσετε λίγο την προσοχή σας. «Στον εγκέφαλό μας μπορεί να μην αρέσουν οι αλλαγές», λέει η Μπάιερς. «Ομως του αρέσουν πολύ οι ανταμοιβές».