Το 2023 περίπου 292.000 άνθρωποι έφτασαν στην Ε.Ε. παράτυπα, χωρίς άδεια εισόδου ή διαμονής: ο υψηλότερος αριθμός που έχει καταγραφεί μετά το 2016, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης του ΟΗΕ.
Υπό την πίεση των ακροδεξιών δυνάμεων που «ανεβαίνουν» ενόψει των ευρωεκλογών με σημαία τους το μεταναστευτικό, η Ευρωπαϊκή Ενωση υιοθετεί πια περισσότερο σκληρά μέτρα σε μια προσπάθεια να κρατήσει μακριά τους αιτούντες άσυλο και τους μετανάστες, όπως αναφέρουν οι FT σε μακροσκελές άρθρο τους.
Οι ευρωπαϊκές χώρες οχυρώνουν τα σύνορά τους με φράχτες, επιταχύνουν τις διαδικασίες εξέτασης των αιτήσεων για άσυλο σε κλειστά κέντρα και αναθέτουν αυτές τις διαδικασίες σε μια σειρά από άλλες χώρες εκτός Ευρώπης, της Τυνησίας συμπεριλαμβανομένης.
Μπορούν όμως αυτά τα μέτρα να δώσουν λύσεις στο πρόβλημα; Και με ποιο κόστος;
Κάποιοι κατηγορούν την Ε.Ε. ότι κάνει τα στραβά μάτια στις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση υπέγραψε πρόσφατα τέτοιου τύπου συμφωνίες (περιορισμού της μετανάστευσης) με τη Μαυριτανία και την Αίγυπτο, ενώ είχαν προηγηθεί ανάλογες συμφωνίες και με χώρες όπως είναι η Τυνησία.
Οι Αρχές της Τυνησίας κατηγορούνται ωστόσο ότι έχουν συλλάβει και απομακρύνει βίαια τους τελευταίους μήνες χιλιάδες μετανάστες και αιτούντες άσυλο προς την Αλγερία και τη Λιβύη.
Μετανάστης από τη Νιγηρία καταγγέλλει, μιλώντας στους FT, ότι αυτός και άλλα περίπου 40 άτομα οδηγήθηκαν από την Τυνησία σε μια φυλακή κοντά στην Τρίπολη της Λιβύης από όπου για να αποφυλακιστούν χρειάστηκε να πληρώσουν περίπου 700 ευρώ ο καθένας.
Διεθνείς αξιωματούχοι επιβεβαιώνουν ότι υπάρχουν μεμονωμένες κατηγορίες για εμπορία ανθρώπων κατά των Αρχών της Τυνησίας. Το υπουργείο Εξωτερικών της Τυνησίας απορρίπτει ωστόσο κατηγορηματικά όλες αυτές τις κατηγορίες ως «αβάσιμες».
Σκληρές μεταναστευτικές πολιτικές άρχισαν να δοκιμάζονται κυρίως από τα έτη 2015-2016 και έπειτα, με φόντο τότε τον πόλεμο στη Συρία, όταν ένας πρωτοφανής αριθμός ανθρώπων ζήτησε άσυλο στην Ε.Ε. Η ξαφνική άφιξη άνω των 2 εκατομμυρίων ατόμων επιβάρυνε υπερβολικά τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου (Ιταλία, Ελλάδα) που, ως χώρες εισόδου για την πλειονότητα των παράτυπων μεταναστών, έπρεπε παράλληλα να διαχειριστούν και τις αιτήσεις ασύλου με βάση τους κανόνες του Δουβλίνου. Πλουσιότερες χώρες, όπως η Γερμανία, κατηγορούσαν τους Νότιους ότι αφήνουν τους μετανάστες να ταξιδεύουν προς τον ευρωπαϊκό Βορρά χωρίς να τους έχουν προηγουμένως καταγράψει.
Για να μειώσει την πίεση, η Ε.Ε. συνήψε το 2016 συμφωνία με την Τουρκία, η οποία δέχθηκε να αρχίσει να φιλοξενεί Σύρους πρόσφυγες που, διαφορετικά, θα κατευθύνονταν προς την Ευρώπη. Ως αντάλλαγμα έλαβε συνολικά 6 δισεκατομμύρια ευρώ από την Ε.Ε., ενώ σε αυτά τα 6 δισ. ευρώ το 2021 προστέθηκαν και άλλα 3 δισ. ευρώ.
Πολλοί χαιρέτισαν εκείνη τη συμφωνία με την Τουρκία ως επιτυχημένη, καθώς οι παράτυπες αφίξεις μειώθηκαν κατά 50% μεταξύ 2016 και 2017 σύμφωνα με τον ΔΟΜ. Εκτοτε, η Ε.Ε. επιχειρεί να αντιμετωπίσει το προσφυγικό/μεταναστευτικό μέσω εξωτερικών αναθέσεων (outsourcing): πληρώνοντας δηλαδή άλλες χώρες, που βρίσκονται περιφερειακά της Ευρώπης, για να κρατούν μακριά τις ροές και να «διεκπεραιώνουν» στα εδάφη τους την εξέταση των αιτήσεων ασύλου.
Ιταλία και Λιβύη υπέγραψαν συμφωνία το 2017, βάσει της οποίας η Ε.Ε. δεσμεύθηκε να χρηματοδοτήσει μέτρα για τον περιορισμό της μετανάστευσης, δίνοντας –μεταξύ άλλων– 59 εκατ. ευρώ για την ενίσχυση της λιβυκής ακτοφυλακής. Ευρωπαίοι διπλωμάτες και εργαζόμενοι σε ανθρωπιστικές οργανώσεις καταγγέλλουν ωστόσο, με δηλώσεις τους στους FT, ότι η φυλάκιση μεταναστών στη Λιβύη συνεχίζεται και ότι τουλάχιστον 7.000 άνθρωποι, που συνελήφθησαν στην Τυνησία, έχουν μεταφερθεί εκεί από το περασμένο καλοκαίρι.
Το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ) της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, έχει υποστηρίξει ότι «όποιος υποβάλλει αίτηση για άσυλο στην Ε.Ε. θα μπορούσε να μεταφερθεί σε μια ασφαλή τρίτη χώρα» για να εξεταστεί εκεί η αίτησή του. Υπενθυμίζεται ότι η Ιταλία έχει εκπονήσει πλάνο με βάση το οποίο αιτούντες άσυλο θα μεταφέρονται στην Αλβανία και ότι για να επιστρέψουν στην Ιταλία η αίτησή τους θα πρέπει να έχει προηγουμένως εγκριθεί. Υπενθυμίζεται ότι και το –εκτός Ευρωπαϊκής Ενωσης πια– Ηνωμένο Βασίλειο είχε προωθήσει σχέδιο για την αποστολή αιτούντων άσυλο στη Ρουάντα, το οποίο όμως κόλλησε στο Ανώτατο Δικαστήριο του Ηνωμένου Βασιλείου καθώς θεωρήθηκε ότι θα παραβίαζε το διεθνές δίκαιο.
Το «outsourcing» που επιχειρεί η Ε.Ε. στο μεταναστευτικό δέχεται επικρίσεις για λόγους ανθρωπιστικούς αλλά και για λόγους καθαρά πρακτικούς. Κάποιοι υποστηρίζουν, για παράδειγμα, ότι η εξωτερική ανάθεση της αντιμετώπισης του μεταναστευτικού αποτελεί βραχυπρόθεσμη λύση που αφήνει την Ε.Ε. εκτεθειμένη σε εκβιασμούς.
Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει, για παράδειγμα, κατ’ επανάληψη χρησιμοποιήσει τους πρόσφυγες ως διαπραγματευτικό εργαλείο προκειμένου να αποσπάσει περισσότερα κεφάλαια και παραχωρήσεις από την Ευρώπη. Για του λόγου το αληθές, υπενθυμίζονται τα γεγονότα του 2020 στον Εβρο.
Εν έτει 2024 ωστόσο, η ευρωπαϊκή κεντροδεξιά πορεύεται με ορίζοντα τις ευρωεκλογές του Ιουνίου, βλέποντας την άκρα δεξιά να ανεβαίνει με αιχμή το μεταναστευτικό. Την ώρα που τα ακροδεξιά κόμματα ενισχύονται, συντηρητικές δυνάμεις όπως το ΕΛΚ της Φον ντερ Λάιεν εκτιμούν ότι η υιοθέτηση πιο σκληρών πολιτικών στο μέτωπο της μετανάστευσης θα μπορούσε να ανακόψει αυτήν την άνοδο της ακροδεξιάς.
Με πληροφορίες από FT