Εχουν περάσει πάνω από έξι μήνες από τις επιθέσεις της Χαμάς στο Ισραήλ και η συζήτηση περί αντισημιτισμού εξακολουθεί να δηλητηριάζει τα αμερικανικά πανεπιστήμια και να εγείρει σοβαρά ζητήματα ελευθερίας του λόγου σε μια χώρα στην οποία ο παραμικρός περιορισμός αντιβαίνει στην πρώτη τροπολογία του Συντάγματος.
Την περασμένη Τετάρτη κλήθηκε να καταθέσει για το θέμα ενώπιον του Κογκρέσου η πρόεδρος του Πανεπιστημίου Κολούμπια, Μινούς Σαφίκ, η οποία έχει κατηγορηθεί τόσο ότι δεν προστάτευσε επαρκώς τους Εβραίους φοιτητές όσο και ότι ανέστειλε τις δραστηριότητες φιλοπαλαιστινιακών ομάδων στο campus.
Οι μεν την κατήγγειλαν για αντισημιτισμό, οι δε για περιστολή της ελευθερίας έκφρασης. Με νωπές ακόμη τις μνήμες από τις νομικίστικες καταθέσεις των συναδέλφων της από το Χάρβαρντ και το ΜΙΤ, οι οποίοι υποχρεώθηκαν σε παραίτηση, η εμφάνιση της Σαφίκ ενώπιον του Κογκρέσου ήταν σαφώς πιο αποφασιστική και τολμηρή. Τον περασμένο Δεκέμβριο έλειπε σε ταξίδι για δουλειές, οπότε είχε τον απαραίτητο χρόνο να προετοιμαστεί και να αποφύγει τις ερωτήσεις-νάρκες στις οποίες σκόνταψαν οι άλλες πρόεδροι των ιδρυμάτων. Ωστόσο, δυσκολεύτηκε να απαντήσει αν είναι αντισημιτικό το σύνθημα «From the river to the sea, Palestine will be free» (από το ποτάμι ώς τη θάλασσα, η Παλαιστίνη θα είναι ελεύθερη), επιλέγοντας το επίθετο «οδυνηρό». Την Πέμπτη το βράδυ η Σαφίκ κάλεσε την αστυνομία της Νέας Υόρκης για να ξηλώσει τις σκηνές που είχαν στήσει καταληψίες φοιτητές στο Κολούμπια διαμαρτυρόμενοι για τα δεινά των Παλαιστινίων στη Γάζα, ενώ εκατό εξ αυτών συνελήφθησαν. Τα γεγονότα ξύπνησαν μνήμες 1968 και τη βίαιη αστυνομική καταστολή των διαδηλώσεων κατά της αμερικανικής πολιτικής στο Βιετνάμ. Οπως και τότε, έτσι και αυτήν τη φορά η παρουσία των δυνάμεων ασφαλείας απλώς ενίσχυσε την αποφασιστικότητα των ακτιβιστών. Λίγες ώρες μετά την επιχείρηση, νέες σκηνές έκαναν την εμφάνισή τους προχθές το πρωί στο campus, αποδεικνύοντας ότι οι κινητοποιήσεις δεν θα κοπάσουν γρήγορα.
Αυτήν την εβδομάδα εξάλλου το Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας (USC) ακύρωσε την ομιλία αποφοίτησης της μουσουλμάνας αριστούχου φοιτήτριας Ασνα Τάμπασουμ, επικαλούμενο «λόγους ασφαλείας». Η Τάμπασουμ κατήγγειλε εκστρατεία φίμωσής της, αφού οι επικριτές της είχαν «χτενίσει» τον λογαριασμό της στο Instagram και είχαν εντοπίσει παραπομπές σε ιστοσελίδα που ασκεί κριτική στο Ισραήλ και ζητάει την πλήρη κατάργησή του, προκρίνοντας «τη λύση τού ενός κράτους, στο πλαίσιο του οποίου Αραβες και Εβραίοι θα συνυπάρχουν». Η ίδια ιστοσελίδα ισχυρίζεται ότι «ο σιωνισμός είναι μια ρατσιστική αποικιοκρατική ιδεολογία που υπερασπίζεται ένα εβραϊκό έθνος-κράτος χτισμένο σε παλαιστινιακά εδάφη». «Ακυρώνοντας την ομιλία μου, το USC υποκύπτει στον φόβο και επιβραβεύει το μίσος», σχολίασε η Τάμπασουμ.
Διώκτες στα σόσιαλ μίντια
Σύμφωνα με πρόσφατο ρεπορτάζ της Washington Post, η StopAntisemitism, μια μη κερδοσκοπική οργάνωση που έχει στόχο την καταπολέμηση του αντισημιτισμού, έχει πετύχει να απολυθούν ή να τεθούν σε διαθεσιμότητα σχεδόν τριάντα άνθρωποι στις ΗΠΑ αφότου τους έχει κατονομάσει ως αντισημίτες.
Μετά τις επιθέσεις της Χαμάς, ένα είδος ψηφιακού ακτιβισμού έχει ξεπηδήσει στα σόσιαλ μίντια και έχει επενδύσει πόρους και ενέργεια στον εντοπισμό «ύποπτων θέσεων» από χρήστες. Οι εκστρατείες διαπόμπευσης είναι επιθετικές και έχουν σοβαρές επιπτώσεις «στον πραγματικό κόσμο», επισημαίνει η αμερικανική εφημερίδα. Ενα από τα παραδείγματα που παρουσιάζει είναι αυτό του 32χρονου μη δυαδικού ατόμου Ντάνι Μαρζούκα, που στοχοποιήθηκε για τη φράση του «η βαθιά αλληλεγγύη προς την Παλαιστίνη σημαίνει να μην απολογείται κανείς για τη Χαμάς».
Το κλιπάκι του από το Instagram απέσπασε γρήγορα ένα εκατομμύριο θεατές και η οργάνωση άρχισε να αποκαλεί το Μαρζούκα «υποστηρικτή της Χαμάς» και να ζητεί από τον εργοδότη του, τον οποίο τάγκαρε, να λάβει μέτρα. «Εχετε αντισημίτες σαν κι αυτόν να εργάζονται για εσάς;» ήταν μια από τις ερωτήσεις με τις οποίες βομβάρδισαν οι διαχειριστές της σελίδας την εταιρεία του. Εντός μιας ημέρας το Μαρζούκα απομακρύνθηκε και η απόφαση του εργοδότη ανακοινώθηκε στον λογαριασμό της StopAntisemitism στην πλατφόρμα Χ.
Στα πανεπιστήμια Χάρβαρντ, Κολούμπια και Πρίνστον εμφανίστηκαν φορτηγά με φωτεινούς πίνακες που ανέγραφαν ονόματα και φωτογραφίες όσων εξέφραζαν την αλληλεγγύη τους προς τους Παλαιστινίους.
Η καμπάνια διαπόμπευσης όσων εξέφραζαν φιλοπαλαιστινιακές απόψεις ξεκίνησε κι αυτή από τα αμερικανικά πανεπιστήμια λίγες εβδομάδες μετά την επίθεση της Χαμάς. Φορτηγά με φωτεινούς πίνακες εμφανίστηκαν στα πανεπιστήμια Χάρβαρντ, Κολούμπια και Πρίνστον παρουσιάζοντας ονόματα και φωτογραφίες φοιτητών και καθηγητών που εξέφραζαν την αλληλεγγύη τους προς τον παλαιστινιακό λαό. Παράλληλα καλούσαν μελλοντικούς εργοδότες των φοιτητών να μην τους προσλάβουν, υπονομεύοντας ουσιαστικά οποιαδήποτε επαγγελματική προοπτική τους.
Το ρεύμα
Οσο όμως κλιμακωνόταν η στρατιωτική απάντηση του Ισραήλ στη Χαμάς και επιδεινωνόταν η ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα, ο φιλοπαλαιστινιακός ακτιβισμός άρχισε να διευρύνεται και να ασκεί ασφυκτική πολιτική πίεση και στον πρόεδρο Τζο Μπάιντεν. Σταδιακά η υποστήριξη προς τους Παλαιστινίους, που επικεντρωνόταν στα campuses των ελίτ πανεπιστημίων και στις γύρω κοινότητες, γιγαντώθηκε και επεκτάθηκε σε ένα σοβαρό κίνημα διαμαρτυρίας στην αμερικανική κοινωνία. Στο προοδευτικό κομμάτι της κοινής γνώμης ο πόλεμος στη Γάζα ευαισθητοποιεί εξίσου με την κλιματική αλλαγή, τη μετανάστευση και την έλλειψη στέγης.
Η μεταφορά του πολέμου από τα αμερικανικά πανεπιστήμια στην ευρύτερη κοινωνία προκαλεί πολιτικό πρόβλημα και στον Μπάιντεν, ο οποίος προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ των δύο πλευρών, φοβούμενος ότι η άνευ όρων υποστήριξή του στο Ισραήλ θα μπορούσε να του στοιχίσει τις ψήφους των νέων ψηφοφόρων και εκείνων που ανήκουν στην αριστερή πτέρυγα του Δημοκρατικού Κόμματος. Ο βασικός προβληματισμός είναι ότι αυτή η μερίδα του εκλογικού σώματος θα μπορούσε να απόσχει από την αναμέτρηση του Νοεμβρίου, κοστίζοντάς του τη νίκη.
To σοκαριστικό στην υπόθεση είναι πως όντως τα αντισημιτικά περιστατικά στις ΗΠΑ έχουν υπερδιπλασιαστεί τον τελευταίο χρόνο, σημειώνοντας αύξηση κατά 140% από το 2022, όπως προκύπτει από την τελευταία έκθεση της οργάνωσης Anti-Defamation League, που ιδρύθηκε το 1913 με σκοπό να σταματήσει τη δυσφήμηση του εβραϊκού λαού. Συνολικά καταγράφηκαν 6.535 περιπτώσεις παρενόχλησης με αντισημιτικές βρισιές, στερεοτυπικές απόψεις κατά των Εβραίων και θεωρίες συνωμοσίας, αλλά και 2.177 περιπτώσεις βανδαλισμών και 161 επιθέσεις. Από αυτά τα περιστατικά, τα 5.204 καταγράφηκαν από τις 7 Οκτωβρίου έως τις 31 Δεκεμβρίου, μετά τις επιθέσεις της Χαμάς στο Ισραήλ δηλαδή.
Και στη Γερμανία
Παρόμοιες διαστάσεις τείνει να λάβει το ζήτημα σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, με σημαντικότερη τη Γερμανία, που για ιστορικούς λόγους δυσκολεύεται να τηρήσει μια ισορροπημένη πολιτική έναντι του Ισραήλ. Oι αντισημιτικές επιθέσεις στη χώρα αυξήθηκαν κατά 320% μετά τις φονικές επιδρομές στο Ισραήλ, γεγονός που αποδεικνύει ότι η πολιτική που ακολουθούν οι επίσημες αρχές έχει αποτύχει.
Συχνά, όπως και στις ΗΠΑ, οι περιορισμοί στην ελευθερία έκφρασης φτάνουν στα άκρα, με θύματα από τον πρόεδρο του ΜέΡΑ25 Γιάνη Βαρουφάκη, στον οποίο απαγορεύθηκε οιαδήποτε δραστηριότητα και συμμετοχή σε συνέδριο για την Παλαιστίνη στο Βερολίνο, μέχρι το μη δυαδικό άτομο Mάσα Γκέσεν, δημοσιογράφο και συγγραφέα που έλαβε μεν το βραβείο Χάνα Αρεντ, αλλά σε μια υποβαθμισμένη τελετή, επειδή συνέκρινε τη Γάζα με τα εβραϊκά γκέτο επί ναζισμού.
Η κουλτούρα μνήμης της Γερμανίας (Erinnerungskultur) ζητεί επειγόντως επαναπροσδιορισμό και αναπλαισίωση μετά τις επιθέσεις της Χαμάς, αφού οι αξίες στις οποίες θεμελιώθηκε μεταπολεμικά αμφισβητούνται έντονα.
Το χρονικό του αναβρασμού στα ΑΕΙ των ΗΠΑ
19 Σεπτεμβρίου 2023
Τριάντα έξι μέλη του προσωπικού του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια (UPenn) συνυπογράφουν επιστολή με την οποία υποστηρίζουν το Φεστιβάλ Παλαιστινιακής Λογοτεχνίας. Εκφράζουν την ανησυχία τους για ανακοίνωση της προέδρου Λιζ Μαγκίλ, στην οποία παίρνει αποστάσεις λόγω της παρουσίας ομιλητών με αντισημιτική προϊστορία.
10 Οκτωβρίου 2023
Αμέσως μετά την επίθεση της Χαμάς, φοιτητική ένωση στο Χάρβαρντ σε ανοιχτή επιστολή χαρακτηρίζει «το ισραηλινό καθεστώς αποκλειστικά υπεύθυνο για τη βία που βρίσκεται σε εξέλιξη». Παρά την κατακραυγή, η πρόεδρος του ιδρύματος, Κλοντίν Γκέι, δεν καταδικάζει σθεναρά την επίθεση της Χαμάς.
12 Οκτωβρίου 2023
Εκατοντάδες διαδηλωτές συγκεντρώνονται στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια για να συμμετάσχουν σε αντιμαχόμενες πορείες υπέρ και κατά του Ισραήλ, υποχρεώνοντας τις διοικητικές αρχές να προχωρήσουν στο κλείσιμο του campus για το κοινό.
12 Oκτωβρίου 2023
Μεγάλοι χρηματοδότες των επίλεκτων αμερικανικών πανεπιστημίων απειλούν να αποσύρουν τις δωρεές τους και ζητούν τις παραιτήσεις των προέδρων τους, αν δεν αντιμετωπίσουν το ζήτημα του αντισημιτισμού στα campuses.
18 Οκτωβρίου 2023
Διαπόμπευση φοιτητών που υπέγραψαν την επιστολή κατά του Ισραήλ. Τα ονόματά τους αναγράφονται σε φωτεινό πίνακα και μελλοντικοί εργοδότες τους καλούνται να μην τους προσλάβουν.
27 Οκτωβρίου 2023
Οι φοιτητικές διαδηλώσεις επεκτείνονται στα Πανεπιστήμια Νορθουέστερν, Τζορτζ Ουάσιγκτον, Μπράουν και σε εκείνο του Μίσιγκαν.
5 Δεκεμβρίου 2023
Κορύφωση του δράματος με τις καταθέσεις των τριών προέδρων του Χάρβαρντ, του ΜΙΤ και του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια ενώπιον του Κογκρέσου για τη διαχείριση των επεισοδίων αντισημιτισμού. Οι νομικίστικες, ψυχρές απαντήσεις τους πυροδοτούν οργισμένες αντιδράσεις. Οι δύο εξ αυτών παραιτούνται.
17 Δεκεμβρίου 2023
Περιορισμοί και απαγορεύσεις φιλοπαλαιστινιακών εκδηλώσεων στα Πανεπιστήμια της Πενσιλβάνια, του Βερμόντ, στο Κολούμπια και αλλού.
15 Απριλίου 2024
Το Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας ακυρώνει ομιλία αποφοίτησης αριστούχου φοιτήτριας που είναι μουσουλμάνα, επικαλούμενο λόγους ασφαλείας. Δύο μέρες αργότερα καταθέτει ενώπιον του Κογκρέσου η πρόεδρος του Κολούμπια, η οποία επιχειρεί να αποφύγει τις «νάρκες», που υποχρέωσαν άλλες δύο συναδέλφους της σε παραίτηση.