Φωτογραφία: Magdalena Rydz από Shutterstock
Ακούστε το άρθρο
Σε δεκάδες χιλιάδες υπολογίζονται οι κάτοικοι των Καναρίων Νησιών οι οποίοι συμμετείχαν στη συγκέντρωση του περασμένου Σαββάτου για τον υπερτουρισμό, που, όπως διαμαρτύρονται, μαστίζει την περιοχή τους. Πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις όλων των εποχών στην περιοχή, η οποία σκιαγραφεί την αγανάκτηση των κατοίκων για το γεγονός ότι σε έναν πληθυσμό περίπου 2,2 εκατομμυρίων κατοίκων, οι τουρίστες που έφθασαν στα οκτώ νησιά το 2023, ανήλθαν σε 13,9 εκατομμύρια. Δεν είναι όμως μόνο τα Κανάρια Νησιά, αφού ολοένα και περισσότεροι κάτοικοι στην Ισπανία διαμαρτύρονται για τον υπερτουρισμό, οι επιπτώσεις του οποίου οξύνονται και λόγω της ξηρασίας.
«Ζητάμε να αλλάξει το μοντέλο»
«Τα Κανάρια έχουν ένα όριο», είναι το κεντρικό σύνθημα των συγκεντρώσεων οι οποίες υποστηρίχθηκαν από πληθώρα περιβαλλοντικών οργανώσεων. Συγκεντρώσεις συμπαράστασης πραγματοποιήθηκαν επίσης σε Μαδρίτη και Βαρκελώνη. Σύμφωνα με όσα δήλωσε στον Guardian ο Βίκτορ Μαρτίν, εκπρόσωπος της συλλογικότητας Canarias se Agota, που συντόνισε τις συγκεντρώσεις, «έχουμε φθάσει στο σημείο όπου η ισορροπία μεταξύ της χρήσης των πόρων και της ευημερίας του πληθυσμού έχει καταρρεύσει, ειδικά τον τελευταίο χρόνο».
Η τουριστική βιομηχανία στα Κανάρια Νησιά αντιπροσωπεύει το 35% του ΑΕΠ και το 40% των θέσεων εργασίας των κατοίκων.
Εντεκα μέλη της συλλογικότητας βρίσκονται εδώ και περίπου δύο εβδομάδες σε απεργία πείνας, διαμαρτυρόμενα για την κατασκευή δύο μεγάλων πολυτελών συγκροτημάτων στη νότια Τενερίφη, τα οποία χαρακτηρίζουν ως παράνομα και εντελώς αχρείαστα.
Ενα άλλο μέλος της συλλογικότητας, ο Ροσάριο Κορέο, δήλωσε στο βρετανικό μέσο ότι «δεν είμαστε κατά του τουρισμού. Ζητάμε να αλλάξει το μοντέλο που επιτρέπει την αλόγιστη ανάπτυξη του τουρισμού». Σημειώνεται ότι η τουριστική βιομηχανία στα Κανάρια Νησιά αντιπροσωπεύει το 35% τoυ ΑΕΠ και το 40% των θέσεων εργασίας των κατοίκων.
«Τουριστικό μορατόριουμ»
Μόνο το 2022, τα συνολικά έσοδα από τον τουρισμό ανήλθαν σε 16,9 δισεκατομμύρια ευρώ, όμως οι κάτοικοι διαμαρτύρονται μεταξύ άλλων ότι η βιομηχανία επιβαρύνει τους φυσικούς πόρους. Τα Κανάρια Νησιά διαθέτουν ένα δίκτυο από 146 προστατευόμενες φυσικές περιοχές, οι οποίες καλύπτουν περίπου το 40% της συνολικής έκτασης των οκτώ νησιών και αποτελούν το σπίτι εκατοντάδων πολύτιμων ειδών, κάποια από τα οποία βρίσκονται υπό εξαφάνιση.
Εδώ και μερικές εβδομάδες η Τενερίφη βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω έλλειψης νερού, γεγονός που οδηγεί σε περικοπές στις προμήθειες νερού. Σύμφωνα με τον Βίκτορ Μάρτιν, η ζήτηση νερού «αυξάνεται στις αστικές περιοχές όπου υπάρχουν περισσότεροι τουρίστες», γεγονός που σύμφωνα με τον ίδιο υποδηλώνει ότι «όλα αυτά δεν είναι βιώσιμα και σημαίνει ότι δεν θα μπορέσουμε να διατηρήσουμε ούτε τα κανονικά επίπεδα τουρισμού. Κι όμως οι αρχές και οι επιχειρήσεις εδώ προσπαθούν να επιμείνουν σε αυτό το μοντέλο».
Ολα αυτά δεν είναι βιώσιμα και σημαίνει ότι δεν θα μπορέσουμε να διατηρήσουμε ούτε τα κανονικά επίπεδα τουρισμού. Κι όμως οι αρχές και οι επιχειρήσεις εδώ προσπαθούν να επιμείνουν σε αυτό το μοντέλο.
Στα αιτήματα των κατοίκων συμπεριλαμβάνεται η υιοθέτηση ενός τουριστικού μορατόριουμ, το οποίο σύμφωνα με τον Βίκτορ Μάρτιν «θα οδηγήσει σε μια μελέτη για το φορτίο που μπορεί να αντέξει κάθε νησί και η οποία θα καθορίσει αν έχουμε ήδη περάσει το κρίσιμο σημείο. Στις περιοχές όπου υπάρχει υπερφόρτωση, θέλουμε να δούμε ένα στάδιο απομείωσης της οικονομικής δραστηριότητας προς όφελος των φυσικών πόρων. Διαφορετικά, έχουμε ένα μοντέλο που ωφελεί μόνο πολύ λίγους ανθρώπους».
Από την πλευρά του, ο Φερνάντο Κλαβίχο, περιφερειακός πρόεδρος των Καναρίων Νησιών, σχολίασε ότι η τοπική κυβέρνηση προβαίνει σε ενέργειες οι οποίες «έχουν βασιστεί στην αναθεώρηση αυτού του μοντέλου». Ενα τουριστικό μοντέλο, το οποίο σύμφωνα με τον ίδιο, «ήταν επιτυχημένο, αλλά προφανώς, όπως συμβαίνει με οτιδήποτε, υπάρχουν πράγματα που θα μπορούσαν να τελειοποιηθούν».
Η δεύτερη φτωχότερη περιοχή
Παρά την αθρόα προσέλευση τουριστών κάθε χρόνο, τα Κανάρια Νησιά είναι η δεύτερη φτωχότερη αυτόνομη περιοχή της Ισπανίας, πίσω μόνο από την Ανδαλουσία. Σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Ινστιτούτου Στατιστικών της Ισπανίας, το 2023, το 33,8% των κατοίκων των Καναρίων Νησιών βρίσκονται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού.
Βάσει έκθεσης του Ευρωπαϊκού Δικτύου κατά της Φτώχειας, υπολογίστηκε πως το 2022, συνολικά 287.286 άνθρωποι στα Κανάρια Νησιά βρίσκονταν σε καθεστώς ακραίας φτώχειας, καθώς το μηνιαίο οικογενειακό τους εισόδημα δεν ξεπέρασε τα 560 ευρώ. Σύμφωνα με την ίδια έκθεση, τα τρία στοιχεία που επιβαρύνουν περισσότερο τα ευάλωτα νοικοκυριά, είναι ο πληθωρισμός, η στέγαση και οι προμήθειες. Σχεδόν 3 στους 5 ανθρώπους που κινδυνεύουν από φτώχεια, αφιερώνουν έως και το 45% τους εισοδήματός τους για να πληρώσουν για το σπίτι τους, είτε αυτό είναι ενοικιαζόμενο, είτε ιδιόκτητο.
Οπως ενδεικτικά σχολίασε στον Guardian ο Βίκτορ Μάρτιν, «συνειδητοποίησα ότι είχαμε φθάσει στα όριά μας, όταν είδα ανθρώπους που εργάζονταν ως καμαριέρες ξενοδοχείων ή σερβιτόροι να ζουν σε παράγκες».
Αντιδράσεις λόγω ξηρασίας
Οι κάτοικοι των Καναρίων Νησιών δεν είναι οι μόνοι στην Ισπανία που διαμαρτύρονται για την τουριστική προσέλευση. Η Ισπανία είναι η δεύτερη σε επισκεψιμότητα χώρα στον πλανήτη μετά τη Γαλλία, όμως ο μαζικός τουρισμός καθιστά ανεπαρκείς τις υποδομές αρκετών περιοχών ώστε να δεχθούν τόσο μεγάλο αριθμό τουριστών. Τα πράγματα έχουν γίνει ακόμη χειρότερα τους τελευταίους μήνες, εξαιτίας της ξηρασίας.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η Καταλωνία, που αντιμετωπίζει τη χειρότερη ξηρασία του τελευταίου αιώνα. Η τοπική κυβέρνηση αποφάσισε πρόσφατα ότι τα ξενοδοχεία θα πρέπει να περιορίσουν την ημερήσια χρήση νερού στα εκατό λίτρα ανά άτομο, περιορισμός που ισχύει και για τους ιδιώτες. Οι περιορισμοί αναμένεται να αυξηθούν κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Αρκετοί κάτοικοι της Καταλωνίας πάντως διαμαρτύρονται ότι παρά τους περιορισμούς, είναι λίγες όπως φαίνεται οι πισίνες που θα μείνουν άδειες, τουλάχιστον προς το παρόν.
Η κυβέρνηση της Ανδαλουσίας που αντιμετωπίζει πρόβλημα λειψυδρίας, επέτρεψε πρόσφατα στα ξενοδοχεία να γεμίσουν τις πισίνες τους. Απαγόρευσε όμως να συμβεί το ίδιο σε σπίτια και ενοικιαζόμενα δωμάτια, γεγονός που προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων.
Στον αντίποδα, η κυβέρνηση της Ανδαλουσίας, που αντιμετωπίζει παρόμοιο πρόβλημα λειψυδρίας, επέτρεψε πρόσφατα στα ξενοδοχεία να γεμίσουν τις πισίνες τους. Απαγόρευσε όμως να συμβεί το ίδιο σε σπίτια και ενοικιαζόμενα δωμάτια, γεγονός που προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων.
Ο υπερτουρισμός αποτελεί πεδίο διαμάχης και σε άλλες περιοχές της Ισπανίας. Ο δήμαρχος της Σεβίλλης Χοσέ Λουις Σανθ, μιας πόλης 700.000 κατοίκων, που δέχεται κάθε χρόνο 3 εκατομμύρια τουρίστες, έγραψε πριν από περίπου ένα μήνα στο X (πρώην Twitter) ότι «σχεδιάζουμε να κλείσουμε την Plaza de Espana και να χρεώσουμε τους τουρίστες ώστε να χρηματοδοτήσουμε τη διατήρησή της και να εγγυηθούμε την ασφάλεια», καθιστώντας παράλληλα σαφές ότι οι ντόπιοι θα μπορούν να επισκέπτονται δωρεάν την πλατεία. Αρκετοί χρήστες του Χ διαμαρτυρήθηκαν για την επίμαχη πρόταση –που φαντάζει δύσκολο να υλοποιηθεί– σχολιάζοντας μεταξύ άλλων ότι αυτό που επιθυμούν αντιθέτως είναι «γενική ρύθμιση του μαζικού τουρισμού που καταστρέφει την πόλη μας».