ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ – ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Σχεδόν οκτώ χρόνια μετράει η συμφωνία Ευρωπαϊκής Ενωσης – Τουρκίας για το μεταναστευτικό και αντίστοιχα ο μηχανισμός στήριξης των προσφύγων στη χώρα. Παρά τις συνεχιζόμενες προκλήσεις τα τελευταία χρόνια, λόγω της υποχώρησης σε θέματα κράτους δικαίου και θεμελιωδών δικαιωμάτων από πλευράς Τουρκίας, της οικονομικής κρίσης, αλλά και του φονικού σεισμού του 2023, η Ε.Ε. τηρεί τις δεσμεύσεις της έναντι της Αγκυρας σε ό,τι αφορά τη στήριξη των προσφύγων μέσω του λεγόμενου μηχανισμού «διευκόλυνσης». Αυτό διαπιστώνει η έκθεση (06/2024) του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ), που εξέτασε το αναπτυξιακό σκέλος της συμφωνίας των 6 δισ. ευρώ. Η χρηματοδότηση αυτή αφορά τους 4 εκατομμύρια καταγεγραμμένους πρόσφυγες στην Τουρκία (3,2 εκατ. Σύροι), εκ των οποίων λιγότερο από 5% ζει σε καταυλισμούς. Η Ε.Ε. δεν φροντίζει ωστόσο μόνο για τις υποδομές φιλοξενίας, αλλά και για την ενσωμάτωσή τους μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων και εγκαταστάσεων για τα 747.000 εγγεγραμμένα στο εκπαιδευτικό σύστημα (το 2022) παιδιά από τη Συρία και τους ενήλικες μέσω επαγγελματικών προγραμμάτων κατάρτισης ή τη δυνατότητα δημιουργίας επιχειρήσεων. Σημαντικό μέρος των κονδυλίων δίνεται παράλληλα για την υγειονομική περίθαλψή τους. Στα θετικά που καταγράφει η εν λόγω έκθεση είναι ότι η χρηματοδότηση δαπανήθηκε όντως για έργα που ανταποκρίνονταν στις ανάγκες των προσφύγων, ωστόσο σημειώθηκαν καθυστερήσεις –κυρίως λόγω της οικονομικής κρίσης και του σεισμού–, ενώ ερωτήματα θέτει και για τη βιωσιμότητά τους, όταν κλείσουν οι «στρόφιγγες» της ευρωπαϊκής στήριξης.
Συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε ότι τα έργα για την επαγγελματική κατάρτιση ή την παροχή βοήθειας για σύσταση επιχειρήσεων από πρόσφυγες ολοκληρώθηκαν, ωστόσο ο βαθμός παρακολούθησης δεν ήταν επαρκής για να εξακριβωθεί ο αντίκτυπός τους, το πώς εξελίχθηκαν δηλαδή οι εν λόγω επιχειρήσεις ή εάν μπόρεσαν να βρουν μια θέση εργασίας όσοι πρόσφυγες παρακολούθησαν μαθήματα τουρκικής γλώσσας ή άλλων δεξιοτήτων. Εξάλλου και για τα νέα σχολεία, το κλιμάκιο των ελεγκτών δεν έλαβε από το τουρκικό υπουργείο Παιδείας τα στοιχεία εκείνα που επιτρέπουν την αξιολόγηση του αντίκτυπου των δομών για τους μαθητές.
Για τον λόγο αυτό, η έκθεση επισημαίνει την ανάγκη μεγαλύτερης συνεργασίας μεταξύ της Κομισιόν και των τουρκικών αρχών, καθώς και λειτουργίας μηχανισμών παρακολούθησης του αντίκτυπου των προσφερόμενων έργων και υπηρεσιών.
Σε διευκρινιστική ερώτηση της «Κ» η Μπετίνα Γιάκομπσεν, στέλεχος του ΕΕΣ, επισήμανε ότι το μεγαλύτερο μέρος των ευρωπαϊκών κονδυλίων διοχετεύεται όντως σε ΜΚΟ (διεθνείς/τοπικές) και διεθνείς οργανισμούς –όπως προβλέπει η συμφωνία– και όχι σε εθνικές αρχές. Για τον λόγο αυτό εκφράζεται προβληματισμός για το ό,τι η Κομισιόν επιχείρησε να βελτιώσει το περιβάλλον λειτουργίας τους, ωστόσο «η προσπάθεια υπονομεύθηκε από την έλλειψη πολιτικής βούλησης από μέρους των εθνικών αρχών». Ο κυριότερος λόγος ήταν υποψίες –μετά το πραξικόπημα του 2016– για σύνδεση των ΜΚΟ με οργανώσεις που υπονόμευαν την κυβέρνηση, αναφέρουν στελέχη του ΕΕΣ.
Καταδίκη από το ΕΔΔΑ
Μετά την απόπειρα πραξικοπήματος, η τουρκική κυβέρνηση είχε εξαπολύσει πογκρόμ εναντίον δικαστικών, στρατιωτικών και δημοσίων υπαλλήλων για συμμετοχή τους στο κίνημα του ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν, που κατηγορείται ως ενορχηστρωτής του. Χθες, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου καταδίκασε ως «παράνομη» τη φυλάκιση του Αϊντίν Σεφά Ακάι, δικαστή των Ηνωμένων Εθνών, που συνελήφθη το 2016, κρίνοντας ότι αντιβαίνει στην αρχή της διπλωματικής ασυλίας. Ζητείται μάλιστα από την Αγκυρα να καταβάλει στον ενάγοντα 21.100 ευρώ για ηθική ζημιά και 7.000 ευρώ για δικαστικά έξοδα.