Βίκυ Κατεχάκη
Ακούστε το άρθρο
Ποια είναι τα όρια μιας ειρηνικής διαδήλωσης στους χώρους των πανεπιστημίων; Πού σταματάει η ελευθερία του λόγου στα ιδρύματα που την προωθούν; Αυτά είναι κάποια από τα ερωτήματα που αναγκαστικά τίθενται στα κορυφαία πανεπιστήμια των ΗΠΑ το τελευταίο διάστημα, καθώς οι διαδηλώσεις κατά του πολέμου στη Γάζα γίνονται διαρκώς πιο έντονες και πιο επεισοδιακές. Περισσότεροι από 100 φοιτητές συνελήφθησαν στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια την προηγούμενη εβδομάδα. Τη Δευτέρα, 47 φοιτητές συνελήφθησαν στο Πανεπιστήμιο Γέιλ και περισσότεροι από 100 στο NYU. Η αστυνομία συνέλαβε τουλάχιστον 34 φοιτητές στο Πανεπιστήμιο του Τέξας και 93 στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας την Τετάρτη. Και οι διαδηλώσεις μοιάζουν να πυκνώνουν και να εξαπλώνονται.
Ο αναβρασμός διαρκεί ήδη έξι μήνες. Οι φοιτητές ζητούν κάτι συγκεκριμένο από τα πανεπιστήμιά τους – να σταματήσουν να επενδύουν στο Ισραήλ ή σε εταιρείες που υποστηρίζουν τις στρατιωτικές επιχειρήσεις του Ισραήλ στη Γάζα, καθώς και να υπάρξει διαφάνεια σχετικά με το τι χρήματα έχουν δεχθεί τα πανεπιστήμια από το Ισραήλ και πώς αυτά έχουν χρησιμοποιηθεί.
Πέραν των προφανών πολιτικών διαστάσεων των διαδηλώσεων, υψηλά ιστάμενοι πολιτικοί των ΗΠΑ, κυρίως Ρεπουμπλικανοί, έχουν αρχίσει να εμπλέκονται στη διαμάχη, προσπαθώντας να την εκμεταλλευτούν προεκλογικά. Ο συντηρητικός πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων, Μάικ Τζόνσον, μιλώντας από το campus του Πανεπιστημίου Κολούμπια την Τετάρτη, είπε ότι η πρόεδρος του πανεπιστημίου, Νεμάτ Σαφίκ, θα πρέπει να παραιτηθεί αν δεν μπορεί άμεσα να ελέγξει την κατάσταση, αποκαλώντας την ανίκανη και τονίζοντας ότι απέτυχε να εγγυηθεί την ασφάλεια των Εβραίων φοιτητών.
Σε βίντεο από τις διαδηλώσεις σε κάποια από τα πανεπιστήμια, όπως στο Χάρβαρντ και στο Τέξας, ένα από τα συνθήματα που ακούγονται είναι το «From the river to the sea, Palestine will be free», που σημαίνει «Από τον ποταμό (Ιορδάνη) μέχρι τη (Μεσόγειο) θάλασσα, η Παλαιστίνη θα είναι ελεύθερη», ένα σύνθημα που πολλοί ερμηνεύουν ως αντισημιτικό, καθώς υπαινίσσεται τον αφανισμό του κράτους του Ισραήλ.
Τι συμβαίνει στα πανεπιστήμια των ΗΠΑ; Η «Κ» μίλησε με Ελληνες φοιτητές και καθηγητές στα ιδρύματα που βρίσκονται στη δίνη της αντιπαράθεσης και καταγράφει τις εμπειρίες τους και την αγωνία τους για τις επιπτώσεις του διχασμού στην ακαδημαϊκή ζωή.
«Μπορεί και ο άλλος να έχει δίκιο»
Ιωάννης Μυλωνόπουλος, καθηγητής Αρχαιολογίας στο Κολούμπια
Περίφημη είναι η φράση του Γερμανού χριστιανοδημοκράτη Φόλκερ Μπουφιέ, κατά τη διάρκεια διαπραγματεύσεων με τους Πράσινους για τη δημιουργία κυβέρνησης στο κρατίδιο της Εσσης, το 2013: «Θα πρέπει να λάβει κανείς υπόψη του ότι μπορεί και ο άλλος να έχει δίκιο». Αυτό ίσως είναι το μεγάλο πρόβλημα των ημερών μας: η αδυναμία αναγνώρισης ότι μπορεί ο συνομιλητής μας, ο πολιτικός μας αντίπαλος, ο διαφωνών μαζί μας να έχει δίκιο ή εν μέρει δίκιο. Την πόλωση που δημιουργεί αυτή η προσέγγιση τη ζήσαμε εντονότατα με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και τη ζούμε τώρα με την κατάσταση στη Γάζα, μετά την αιματηρή επίθεση της ισλαμιστικής οργάνωσης Χαμάς σε φεστιβάλ κοντά στο Ρέιμ στις 7 Οκτωβρίου 2023. Ανυπόστατα επιχειρήματα που διαχωρίζουν τη βία του επαναστάτη, του καταπιεσμένου, του κατατρεγμένου –ακόμη κι όταν αυτή στρέφεται εναντίον αμάχων–, από τη βία του κατεστημένου, της ελίτ, του καπιταλισμού, της Δύσης άρχισαν και πάλι να κάνουν τον γύρο του Διαδικτύου και του κόσμου. Ετσι έφτασαν και στον δικό μου μικρόκοσμο, στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια.
Φοιτητές και ακαδημαϊκοί εξέφρασαν, με την απόλυτη ελευθερία του λόγου που τους προσφέρει ο πανεπιστημιακός χώρος, την κατανόηση ή και την υποστήριξή τους για τη μία ή την άλλη πλευρά. Διαδηλώσεις έγιναν τόσο από φοιτητές που υποστηρίζουν την υπόθεση της Παλαιστίνης όσο και από εκείνους που έδειξαν κατανόηση στην αντίδραση του Ισραήλ. Πολύ συχνά μάλιστα οι διαδηλώσεις γίνονταν ταυτόχρονα, με το ένα μισό του πανεπιστημίου γεμάτο παλαιστινιακές και το άλλο μισό με ισραηλινές σημαίες. Πολλοί θεώρησαν, παρά τις δυσκολίες που προκαλούσαν οι κινητοποιήσεις αυτές στην ομαλή λειτουργία του πανεπιστημίου, ότι αυτή ήταν η απόλυτη πραγματοποίηση της ελευθερίας του λόγου.
Δυστυχώς, η κατάσταση ξέφυγε όταν οι εκφράσεις υποστήριξης μετετράπησαν σε απειλές, εκφράσεις μίσους και ρατσιστικά συνθήματα. Δεν είναι δυνατόν μέσα σε έναν χώρο αφιερωμένο στη μάθηση και την έρευνα, ένας φοιτητής να απειλείται ή να γίνεται αντικείμενο διάκρισης –λεκτικής και όχι μόνο– επειδή τυχαίνει να είναι Αμερικανοεβραίος ή μωαμεθανός. Δεν στηρίζει κάθε Αμερικανοεβραίος τον αδιάκριτο βομβαρδισμό αμάχων στη Γάζα ούτε γιόρτασε κάθε μωαμεθανός τη σφαγή στο Ρέιμ.
Η ηγεσία του πανεπιστημίου άργησε ίσως να καταλάβει την αλλαγή στην ατμόσφαιρα και να επέμβει έγκαιρα, παρά μόνον όταν οι εκφράσεις υποστήριξης για τον άμαχο πληθυσμό στη Γάζα μετετράπησαν σε εκκλήσεις για την καταστροφή του κράτους του Ισραήλ και φοιτητές άρχισαν να δηλώνουν ότι νιώθουν ανασφαλείς μέσα στο ίδιο τους το πανεπιστήμιο. Στο χρονικό αυτό σημείο, όμως, οι διαδηλώσεις δεν ήταν πλέον καθαρά φοιτητικές, καθώς εξωπανεπιστημιακά στοιχεία είχαν ήδη παρεισφρήσει στις συνήθως ειρηνικές φοιτητικές κινητοποιήσεις.
Η πρόσφατη και κατ’ εμέ ατυχής κατάθεση της προέδρου του Κολούμπια σε επιτροπή του αμερικανικού Κογκρέσου σχετικά με τον κίνδυνο αντισημιτισμού στο πανεπιστήμιό μας έριξε όχι απλώς λάδι, αλλά κηροζίνη, στη φωτιά. Η πλειονότητα των πανεπιστημιακών δασκάλων αισθάνθηκε ότι δεν στάθηκε στο ύψος των καταστάσεων και της θέσης της, αφήνοντας απροστάτευτους καθηγητές που υποστήριξαν τις παλαιστινιακές θέσεις απέναντι σε μια ξεκάθαρη προσπάθεια πολιτικοποίησης της κατάστασης, που θύμισε εποχές μακαρθισμού. Η απόφασή της να επιτρέψει την είσοδο της αστυνομίας στον χώρο του πανεπιστημίου με σκοπό τη σύλληψη διαδηλωτών, που είχαν καταλάβει ως ένδειξη διαμαρτυρίας τον χώρο μπροστά στην κεντρική βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου, ήταν μάλλον το αποκορύφωμα μιας σειράς αποφάσεων που πάρθηκαν αργά και γι’ αυτό υπήρξαν και τόσο σκληρές.
Κι όμως, θα ήταν και άδικο και ανακριβές να συμπεράνει κανείς ότι πλέον κινδυνεύει η ελευθερία του λόγου ή ότι υπάρχει μια κρίση εμπιστοσύνης στα αμερικανικά πανεπιστήμια γενικότερα. Μετά το αποκορύφωμα ασυνεννοησίας που κατέληξε στην παρουσία αστυνομίας μέσα στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, η ατμόσφαιρα παραμένει ηλεκτρισμένη αλλά πιο ήρεμη, και τόσο φοιτητές όσο και ανώτατη διοίκηση προσπαθούν να βρουν διαύλους επικοινωνίας, ίσως επειδή κατάλαβαν ότι «έχει δίκιο και ο άλλος».
Τι είναι τελικά το πανεπιστήμιο;
Νένη Πανουργιά, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Κολούμπια
Γράφω αυτές τις γραμμές ακούγοντας τον ήχο των ελικοπτέρων της αστυνομίας και των συνεργείων των ΜΜΕ που έχουν κατασκηνώσει έξω από το πανεπιστήμιό μου, το Κολούμπια, εδώ και δέκα ημέρες, από τότε που ξεκίνησαν φοιτήτριες και φοιτητές μας κατάληψη, αντιδρώντας στην εκκωφαντική σιγή της ηγεσίας του πανεπιστημίου στα αιτήματά τους για την κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, την απόσυρση επενδύσεων του πανεπιστημίου από κεφάλαια που στηρίζουν το Ισραήλ και τους προπηλακισμούς φοιτητών από φοιτητές-μέλη των ισραηλινών στρατιωτικών δυνάμεων (IDF). Η εξέλιξη των πραγμάτων είναι λίγο – πολύ γνωστή πια και μάλλον παράλληλη με τον τρόπο που εξελίχθηκε το κίνημα για απόσυρση των επενδύσεων από τη Νότια Αφρική τη δεκαετία του ’80.
Εξαρχής, όπως γίνεται εδώ και χρόνια, τουλάχιστον από τον πόλεμο των Εξι Ημερών, που άλλαξε τα πάντα στο επίπεδο του συμβολισμού σε σχέση με το Ισραήλ, η αντίδραση στη στρατιωτική επέμβαση στη Γάζα ονομάστηκε από τους σιωνιστές (Zionists) και τους υποστηρικτές της ισραηλινής κυβέρνησης ως αντιεβραϊκή, αντί για το σωστό «αντισιωνιστική». Δηλαδήμ επιτελέστηκε μία συνειδητή ταύτιση του εβραϊκού σώματος ολοκληρωτικά με τον σιωνισμό, σαν η αντίσταση στη χούντα των συνταγματαρχών να ήταν ανθελληνισμός που απευθυνόταν στον απανταχού Ελληνισμό.
Η υποχώρηση των εννοιών του αντισημιτισμού, αντιεβραϊσμού και αντισιωνισμού, σε σημείο που να μη γίνεται η διάκριση ανάμεσα στις τρεις έννοιες, έχει καλλιεργηθεί συστηματικά από τις κατά σειρά κυβερνήσεις του Ισραήλ και έχει παγιωθεί στον δημόσιο λόγο.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο πανεπιστημιακός χώρος αντιδρά και εμπλέκεται σε πολιτικά θέματα που, εκ πρώτης όψεως, δεν άπτονται θεμάτων εκπαίδευσης ή διοίκησης του πανεπιστημίου. Αλλά το κομβικό σημείο εδώ είναι το πώς εννοιολογείται το τι ανήκει στη σφαίρα της εκπαίδευσης και, κυρίως, στο ποια είναι η σχέση μεταξύ εκπαίδευσης και παιδείας. Οπως σημείωσε συνάδελφος προσφάτως, υπάρχουν δύο κατηγορίες σκέψης και προσέγγισης στο τι σημαίνει πανεπιστήμιο: είναι εκείνη που βλέπει το πανεπιστήμιο ως δομές και κτίρια κι εκείνη που βλέπει το πανεπιστήμιο ως χώρο διανόησης, έρευνας και μάθησης. Το πανεπιστήμιο δεν μπορεί να εξαντλείται στις δομές και στα κτίρια, όσο κι αν αυτά θέτουν τον τόνο της επιστημονικής και διανοητικής ενασχόλησης του δυναμικού του πανεπιστημίου. Εκείνο που κάνει το πανεπιστήμιο αυτό που είναι, είναι η διδασκαλία και η εκμάθηση της κριτικής διαδικασίας ως ακρογωνιαίου λίθου της κοινωνίας. Κι αυτή η κριτική διαδικασία που και προϋποθέτει, και συνεπάγεται την ελευθερία του λόγου, είναι που παράγει ενεργούς πολίτες και όχι οπαδούς, ακολούθους ή απαθείς ψηφοφόρους. Επομένως, τα πολιτικά θέματα στα οποία αντιδρά το φοιτητικό σώμα άπτονται απολύτως του επιστημονικού, γνωσιολογικού και ερευνητικού προτάγματος του πανεπιστημίου. Και ακριβώς αυτό καθιστά το πανεπιστήμιο χώρο δύσβατο για την «τάξη και ασφάλεια» που προτάσσουν και επιδιώκουν οι ανελεύθερες κυβερνήσεις, οι υπέρμαχοι της μονοσήμαντης καθαρότητας των νοημάτων και ο κυνισμός της πολιτικής, που μάχονται για τη διάλυση του πανεπιστημίου και της παιδείας έτσι όπως έχει οριστεί από την εποχή του Αριστοτέλη.
Κι αυτό είναι το πρόβλημα που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή το Κολούμπια, με μια πρόεδρο η οποία υπέκυψε στις επιταγές των ακροδεξιών τραμπιστών της αμερικανικής Βουλής των Αντιπροσώπων και επέδειξε την καταστροφική σπουδή, όταν κάλεσε την αστυνομία της Νέας Υόρκης να εκκενώσει την κατάληψη, παρότι η Σύγκλητος του πανεπιστημίου είχε αρνηθεί να εξουσιοδοτήσει αυτή την κίνηση.
Αυτή τη στιγμή η πρόεδρος του Κολούμπια κατηγορείται ταυτοχρόνως για αντισημιτισμό και για υποδούλωση του πανεπιστημίου στην πολεμική μηχανή του Ισραήλ και από τους ακροδεξιούς, και από τους κεντρώους, και από την Αριστερά. Κι αυτό το πλέγμα εντάσεων που βλέπουμε στο πανεπιστήμιό μας είναι ο καθρέφτης του πλέγματος στο οποίο βρίσκεται αυτή τη στιγμή η εκπαίδευση σε πλανητικό επίπεδο.
Είμαστε στο πλευρό των φοιτητών
Στάθης Γουργουρής, καθηγητής Συγκριτικής Λογοτεχνίας και Κοινωνικών Σπουδών στο Κολούμπια
Ζούμε μια πρωτόγνωρη κατάσταση από πολλές πλευρές. Οι διαδηλώσεις των φοιτητών ξεκίνησαν στα μέσα Οκτωβρίου και συνεχίζονται χωρίς διακοπή. Η αδυναμία της διοίκησης του πανεπιστημίου να ανταποκριθεί στα αιτήματά τους και κάποιες ατυχείς κινήσεις αποκλεισμού των φοιτητικών οργανώσεων –όπως Students for Justice in Palestine και Jewish Voices for Peace– ώθησαν το κίνημα στην κατάληψη, η οποία είναι τώρα στην τρίτη της εβδομάδα.
Η κατάληψη διαρκεί μέρα – νύχτα, αλλά δεν απαγορεύει την κανονική λειτουργία του πανεπιστημίου – μαθήματα, εκδηλώσεις, εξετάσεις κ.λπ. διεξάγονταν κανονικά, μέχρι αυτή την βδομάδα που απαγορεύτηκαν από τη διοίκηση. Κάτω από ασφυκτικές πιέσεις της συντηρητικής (και θα έλεγα τραμπικής) πλευράς του Κογκρέσου, που κάλεσε την πρόεδρο Μινούς Σαφίκ σε ανάκριση για τη θεωρούμενη άνοδο του αντισημιτισμού στο πανεπιστήμιο, η διοίκηση έκανε κατά τη γνώμη μου το λάθος να καλέσει την αστυνομία της Νέας Υόρκης να διαλύσει την κατάληψη, οδηγώντας στις συλλήψεις 108 φοιτητών και φοιτητριών.
Σημειωτέον, οι συλλήψεις έγιναν ειρηνικά χωρίς να δημιουργηθεί κανένα επεισόδιο εκατέρωθεν. Το πανεπιστήμιο προχώρησε και σε περαιτέρω κυρώσεις στους συλληφθέντες – προσωρινή αποβολή από τα μαθήματα και τις δραστηριότητες, αλλά όχι αποβολή από στέγαση και εστίαση. Ομως, την επόμενη ημέρα η κατάληψη ξαναστήθηκε από άλλους, και μάλιστα πολύ γρήγορα ισχυροποιήθηκε, με συμμετοχή μεταπτυχιακών και διδακτορικών. Στη φάση αυτή βρισκόμαστε σε διαβουλεύσεις – έντονες και σοβαρές, με διάθεση κατανόησης και από τις δύο πλευρές και με άρση των κυρώσεων εναντίον των συλληφθέντων φοιτητών, οι οποίοι έχουν βέβαια αφεθεί ελεύθεροι και επανέλθει.
Σε συντριπτική πλειονότητα οι καθηγητές είμαστε στο πλευρό των φοιτητών, με πολλούς από εμάς να έχουμε λάβει μέτρα προστασίας των παιδιών και ρόλους διαμεσολαβητικούς μεταξύ των εκπροσώπων τους και της διοίκησης. Αυτή τη στιγμή κάνουμε τα πάντα για να μην ξαναμπεί αστυνομία στο πανεπιστήμιο και βοηθάμε στις διαβουλεύσεις, έτσι ώστε να διαφυλαχθεί η αυτονομία του πανεπιστημίου.
Το βασικό πρόβλημα αυτή τη στιγμή είναι οι προσπάθειες ενός μεγάλου αριθμού συντηρητικών Ρεπουμπλικανών στο Κογκρέσο που θέλει να παρέμβει ριζικά στο πανεπιστήμιο και έχει κινητοποιήσει ολόκληρο τον κρατικό μηχανισμό νομικών κυρώσεων και αστυνομικής παρέμβασης. Εχουν άλλους σκοπούς και χρησιμοποιούν το Παλαιστινιακό για να ωθήσουν τη διοίκηση σε παραίτηση, ώστε να την αντικαταστήσουν με φίλα προσκείμενα πρόσωπα, τα οποία μετά θα προωθήσουν τη δική τους ατζέντα, που είναι η κατάργηση όλων των κατακτήσεων των τελευταίων ετών όσον αφορά μια παιδεία που εναντιώνεται στις κοινωνικές ανισότητες γενικά. Αν γίνει αυτό, θα πρόκειται για τεράστια ήττα του ελεύθερου πανεπιστημίου και τα αμερικανικά πανεπιστήμια που ξέρουμε θα πάψουν να υπάρχουν.
Υπερβολική αντίδραση για ένα μικρό κίνημα
Πάρις Ασλανίδης, λέκτορας Πολιτικής Επιστήμης στο Γέιλ
Υπάρχει μια ομάδα φοιτητών που διαδηλώνει με κύριο αίτημα την κατάπαυση του πυρός στη Γάζα. Δεν είναι πολύ μεγάλο κίνημα –αν πας στις συγκεντρώσεις τους, θα δεις 150-200 άτομα– και είναι πολύ ειρηνικό, δεν υπάρχει καθόλου βία. Δεν υπάρχουν επεισόδια αντισημιτισμού εδώ – πολλοί από τους φοιτητές που συμμετέχουν στις διαδηλώσεις είναι Εβραίοι.
Για τα ελληνικά δεδομένα, η κινητοποίηση είναι πάρα πολύ ειρηνική, γιατί μιλάμε για μια γενοκτονία, αλλά ακόμη και για τα αμερικανικά δεδομένα, δεν έχει καμία σχέση με τον ριζοσπαστισμό ή τη μαζικότητα του «Black Lives Matter».
Αυτό καθιστά την αντίδραση του πανεπιστημίου ακόμη πιο ιδιαίτερη και συντηρητική απέναντι σε ένα τόσο μικρό και ειρηνικό κίνημα. Εχουν συλληφθεί γύρω στους 50 φοιτητές, που απειλούνται με διάφορες ποινές. Τους δυσκολεύει στο να χρησιμοποιούν τους χώρους του πανεπιστημίου.
Το κίνημα νομίζω θα τελειώσει σε λίγο, γιατί υπάρχουν οι εξετάσεις, μετά είναι καλοκαίρι. Το μεγάλο στοίχημα είναι από τα τέλη Αυγούστου, οπότε θα επιστρέψουν ξανά οι φοιτητές – μπορεί να γίνει κάτι μεγαλύτερο τότε, αν συνεχιστεί.
Αντίπαλες διαδηλώσεις
Γιάννης Χαμηλάκης, καθηγητής Αρχαιολογίας και Νεοελληνικών Σπουδών στο Brown
Οι δικοί μας φοιτητές έχουν αρχίσει τις κινητοποιήσεις για το ζήτημα από τον Οκτώβριο. Εκτός από εβδομαδιαίες διαδηλώσεις είχαμε και μια απεργία πείνας που κράτησε πάνω από μία εβδομάδα. Ενας από τους Παλαιστίνιους φοιτητές τους οποίους πυροβόλησαν τον Νοέμβριο ήταν φοιτητής μας, το παιδί έχει μείνει παράλυτο και πριν από τον τραυματισμό του συμμετείχε στις κινητοποιήσεις, οπότε οι δικοί μας φοιτητές αισθάνονται άμεσα συνδεδεμένοι με το θέμα.
Η αστυνομία την πρώτη φορά συνέλαβε 20 φοιτητές, την άλλη φορά 41. Την κάλεσε το πανεπιστήμιο.
Οι φοιτητές αποφάσισαν από την Τετάρτη να στήσουν κι εκείνοι σκηνές στο αίθριο του πανεπιστημίου και να παραμείνουν εκεί για όσο χρειαστεί. Χθες ήμουν εκεί, θα πάω και σήμερα. Υπάρχει μια σημαντική ομάδα καθηγητών που συμμετέχουν ως αλληλέγγυοι στην κινητοποίηση, αλλά και για προστασία.
Είναι προσεκτικοί οι φοιτητές για να μη δημιουργούν πρόβλημα σε άλλους που δεν συμμετέχουν στις διαδηλώσεις. Να μην υπάρξει ένα σύνθημα που να έχει αντισημιτικό χαρακτήρα. Στο δικό μας πανεπιστήμιο δεν είχαμε κανένα επεισόδιο αντισημιτικής βίας. Την Τετάρτη, υπήρχαν και αντιδιαδηλωτές, υπέρ του Ισραήλ, και δεν δημιουργήθηκε κανένα πρόβλημα, καμία σύγκρουση.
Το σύνθημα «From the river to the sea, Palestine will be free» ακούγεται από φοιτητές από διάφορα περιβάλλοντα και κοινωνικές ομάδες – από Αμερικανοεβραίους φοιτητές που συμμετέχουν στις διαδηλώσεις μέχρι Αραβες. Αυτό που μας λένε είναι ότι δεν το εννοούν ως κάτι βίαιο, αλλά είναι σύνθημα απελευθέρωσης όλων των κατοίκων της Παλαιστίνης από συγκεκριμένες ιδεολογίες που θεωρούν ρατσιστικές.
Η ζωή συνεχίζεται
Νικόλας, 27χρονος διδακτορικός φοιτητής στο Κολούμπια
Εγώ δεν βλέπω χαμό. Βλέπω τα ΜΜΕ και λέω «είμαι στο ίδιο μέρος;». Υπάρχουν σκηνές σε μια αυλή του Κολούμπια μπροστά από τη βιβλιοθήκη. Τις τελευταίες ημέρες μπαίνουν μόνο με κάρτα οι φοιτητές, περίμενα στην ουρά για να μπω. Τα μαθήματα σταμάτησαν και γίνονται διαδικτυακά για λόγους ασφαλείας, αλλά εγώ δεν νιώθω κίνδυνο. Μπορεί επειδή είμαι από την Ελλάδα, την Ευρώπη. Κινέζοι συμφοιτητές μου έχουν διαφορετική αντίληψη, για εκείνους είναι κάτι ασυνήθιστο.
Εχουμε αστυνομία που περιφρουρεί το πανεπιστήμιο. Προσωπικά το βρίσκω κακό ότι μπήκε η αστυνομία τις προάλλες μέσα.
Βλέπω ότι δεν επηρεάζεται η φοιτητική μου ζωή, το πανεπιστήμιο είναι ανοιχτό, οι βιβλιοθήκες είναι ανοιχτές, ο κόσμος περπατάει κανονικά, κανονικά πάω στο εργαστήριό μου. Κάθονται σε μια αυλή και κατασκηνώνουν. Δεν βλέπω κάποιο αντισημιτικό στοιχείο.
Φόβος και στοχοποίηση
Χρήστος Πόριος, μεταπτυχιακός φοιτητής στο Harvard Kennedy School
Υπάρχει πολύ έντονος ακτιβισμός υπέρ της Παλαιστίνης, αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο για εμάς. Στο Χάρβαρντ το κλίμα ήταν πολύ τεταμένο το προηγούμενο εξάμηνο, αλλά δεν νομίζω ότι είναι συγκρίσιμο με τις καταλήψεις των ελληνικών πανεπιστημίων.
Γίνονται διαδηλώσεις κάθε εβδομάδα εδώ και μήνες. Αυτές τις ημέρες όμως, το Harvard Yard, η κεντρική πλατεία του πανεπιστημίου, φυλάσσεται περισσότερο. Οι είσοδοι είναι κλειστές, πρέπει να δείξεις την κάρτα σου για να μπεις. Πηγαίνει αρκετός κόσμος στις διαδηλώσεις, συνεχώς βλέπεις φοιτητές να φορούν καφίγια, το παλαιστινιακό μαντίλι, αλλά θεωρώ ότι ο περισσότερος κόσμος είναι αδιάφορος.
Συμμετέχω γενικά στις διαδηλώσεις. Είναι λάθος ότι τα μάτια του κόσμου είναι στραμμένα στο τι γίνεται στα αμερικανικά πανεπιστήμια, ενώ στη Γάζα δεν έχει μείνει πανεπιστήμιο όρθιο. Σκεφτόμουν να μη μιλήσω επώνυμα, γιατί τα πράγματα είναι αρκετά τρομακτικά. Κυκλοφορούν φορτηγάκια με τις φωτογραφίες φοιτητών που διαδηλώνουν και τους στοχοποιούν ως αντισημίτες. Πολύς κόσμος έχει χάσει δουλειές. Κάποιος αναγκάστηκε να φύγει από το σπίτι του.
Ημουν στην ΑΣΟΕΕ, είμαι συνηθισμένος
31χρονος φοιτητής που δεν ήθελε να αναφερθεί το όνομά του, MBA, Columbia Business School
Το Κολούμπια έχει παράδοση στον ακτιβισμό από παλιά. Από όταν ξεκίνησαν οι διαδηλώσεις τον Οκτώβριο, το πανεπιστήμιο προσπάθησε να κρατήσει ήπιους τόνους, αλλά υπήρχαν συνεχώς κάποιες εντάσεις που κλιμακώθηκαν την τελευταία εβδομάδα.
Τι πραγματικά γίνεται δεν το ξέρει κανείς. Λέγεται ότι κάποιοι φοιτητές από το Ισραήλ έχουν προπηλακιστεί. Εβραίοι συμφοιτητές μου μου έχουν πει ότι νιώθουν άβολα, όχι ότι φοβούνται, ωστόσο κάποιοι άλλοι φοιτητές στο κεντρικό κτίριο λένε ότι φοβούνται και πως θέλουν να πάνε στα σπίτια τους πιο νωρίς. Κι εγώ, αν ήμουν στο πανεπιστήμιο και κάποιος έλεγε «Από το Αιγαίο στο Ιόνιο, Τουρκία μόνο», άβολα θα ένιωθα.
Προσωπικά, δεν φοβάμαι. Εχω υπάρξει σε ελληνικό πανεπιστήμιο, ήμουν στην ΑΣΟΕΕ, και έχω ζήσει δύσκολες καταστάσεις, οπότε είμαι λίγο – πολύ συνηθισμένος. Αλλά δεν περίμενα ότι θα έρθω στο Κολούμπια, όπου οι φοιτητές πληρώνουν 100.000 δολάρια τον χρόνο για να φοιτήσουν, και ότι θα είχε παρόμοιες καταστάσεις.
«Ζούμε στιγμές που θυμίζουν πραγματικότητα του Oργουελ»
Της Βίκυς Κατεχάκη
Η Ισμήνη Δροσοφορίδη αποφοίτησε τον περασμένο Φεβρουάριο από το Ινστιτούτο Μελέτης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Κολούμπια και από τότε παραμένει στο πανεπιστήμιο ως βοηθός καθηγητή ολοκληρώνοντας τη μεταπτυχιακή της έρευνα. Πριν από λίγες μέρες, κι ενώ τα γεγονότα στο campus του Κολούμπια κλιμακώνονταν, η ίδια και οι συμφοιτητές της έλαβαν ένα email από τον διευθυντή του Ινστιτούτου στο οποίο εκείνος δήλωνε «εξοργισμένος και συντετριμμένος για το γεγονός ότι η διοίκηση του πανεπιστημίου είχε στρέψει τις δυνάμεις της αστυνομίας εναντίον των φοιτητών». Η ίδια, μιλώντας στην «Κ», εξηγεί πως δεν διαχωρίζει τη θέση της από αυτήν του διευθυντή του Ινστιτούτου.
«Τα γεγονότα κλιμακώθηκαν χωρίς τη συγκατάθεση της Συγκλήτου του πανεπιστημίου και παρά την αντίθετη γνώμη της κοινότητας των καθηγητών. Η πρόεδρος του ιδρύματος Μινούς Σαφίκ δεν συνεννοήθηκε με την Εκτελεστική Επιτροπή (της Συγκλήτου) προτού διατάξει τις μαζικές συλλήψεις, όπως προβλέπεται από το Αρθρο 444 του καταστατικού, και αγνόησε την ομόφωνη αντίθεση που εξέφρασαν καθηγητές και φοιτητές στην Εκτελεστική Επιτροπή της Γερουσίας, στο αίτημά της για προσαγωγή αστυνομικών δυνάμεων», λέει η Ελληνίδα φοιτήτρια.
«Εκατό φοιτητές που διαδηλώνουν ειρηνικά σε σκηνές, ζητώντας τον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα –ανεξάρτητα από το πόσο ενοχλητικοί μπορεί να γίνονται, πόσο αμφιλεγόμενα μπορεί να είναι τα αιτήματά τους για ορισμένους ή πόσο έντονη μπορεί να είναι η πίεση από πολιτικούς παράγοντες – δεν αποτελούν περίπτωση έκτακτης ανάγκης που θέτει σε κίνδυνο τους υπόλοιπους φοιτητές ή και την περιουσία του πανεπιστημίου, όπως ισχυρίστηκε η κ. Σαφίκ», προσθέτει.
Για την Ισμήνη Δροσοφορίδη, πανεπιστημιακά ιδρύματα παγκοσμίου βεληνεκούς και επιρροής όπως το Κολούμπια πρέπει να αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση, καταδικάζοντας κάθε παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
«Πολύ περισσότερο πρέπει να καταδικάζουν κάθε μορφή σεξισμού, ρατσισμού και μισαλλοδοξίας, συμπεριλαμβανομένου του αντισημιτισμού και του ισλαμοφοβισμού, είτε αυτό συμβαίνει σε διεθνές πολιτικό επίπεδο είτε εντός του πανεπιστήμιου», επισημαίνει η ίδια τονίζοντας πως το Μεσανατολικό διχάζει ιστορικά την πολιτική, διπλωματική και ακαδημαϊκή κοινότητα.
«Λόγω των ραγδαίων εξελίξεων από τον Οκτώβριο του 2023, το να είσαι μουσουλμάνος φοιτητής, όπως και Εβραίος, σε αμερικανικό ίδρυμα εν μέσω των πολιτικών αναταραχών έχει εξελιχθεί σε μια σκληρή και μοναχική εμπειρία. Το να τίθεται, όμως, σε κίνδυνο η ζωή σου, με συνέπειες σε όλες τις εκφάνσεις της, επειδή υποστηρίζεις τους μεν ή τους δε, είναι μια τελείως διαφορετική ιστορία».
Η ίδια εκφράζει τους φόβους της για το πώς θα αντιμετωπιστούν στο μέλλον οι συμφοιτητές της οι οποίοι βρίσκονται σε καθεστώς αναστολής, μετά τις συλλήψεις.
«Ισως στο μέλλον αντιμετωπίσουν κυρώσεις σε πτυχές της κοινωνικής ζωής τους, μόνο και μόνο επειδή άσκησαν τα ανθρώπινα και συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματά τους, αυτά της ελευθερίας του λόγου και της γνώμης, της συνάθροισης και της ειρηνικής διαμαρτυρίας, μέσα σε «ασφαλές» πανεπιστημιακό περιβάλλον. Οταν η ελευθερία της έκφρασης χρησιμοποιείται εναντίον φοιτητών μέσα στο ίδιο τους το πανεπιστήμιο, καταλαβαίνουμε ότι ζούμε δυστοπικές στιγμές, τέτοιες που θυμίζουν πραγματικότητα του Οργουελ», καταλήγει.
«Σημαντική η ελευθερία στην έκφραση, σημαντικό και το δικαίωμα στην αριστεία»
Η Αννυ Καμαριώτη πήρε το μεταπτυχιακό της από τη Σχολή Διεθνών και Πολιτικών Επιστημών του Κολούμπια το 2004. Τον φετινό Απρίλιο, εν μέσω διαδηλώσεων, βρέθηκε ξανά στο αμερικανικό πανεπιστήμιο με αφορμή μία προγραμματισμένη επετειακή συνάντηση για τα 20 χρόνια από την αποφοίτηση της τάξης. Περιγράφει στην «Κ» τις εικόνες που αντίκρισε πριν από λίγες μέρες μέσα και έξω από το campus.
«Φθάνοντας στο Κολούμπια, όπου είχαν έρθει πάνω από 100 απόφοιτοι από όλο τον κόσμο, η κεντρική είσοδος ήταν κλειστή, υπήρχε έντονη παρουσία της πανεπιστημιακής αστυνομίας και για να μπεις στο πανεπιστήμιο από παράπλευρη είσοδο έπρεπε να επιδείξεις είτε τη φοιτητική ταυτότητα είτε την πρόσκληση στις εκδηλώσεις των αποφοίτων. Παράλληλα, ήταν κλειστές όλες οι εσωτερικές δίοδοι μεταξύ των σχολών που στεγάζονται σε διαφορετικά κτίρια μέσα στο campus. Μπροστά από το κατάστημα του πανεπιστημίου, όπου ως φοιτητές προμηθευόμασταν τα βιβλία, γινόταν διαδήλωση περίπου 50 ατόμων, οι οποίοι, με σημαίες της Παλαιστίνης, αν και δεν απειλούσαν ανοικτά τους διερχομένους, φώναζαν συνθήματα όπως “ντροπή σας που στηρίζετε το Κολούμπια” σε όσους μπαίναμε στο κατάστημα. Το βράδυ, πηγαίνοντας στην κεντρική βιβλιοθήκη για το δείπνο, είδα πως όλος ο χώρος μπροστά και δεξιά ήταν κατειλημμένος από περίπου 100-150 άτομα, που έμοιαζαν με φοιτητές, οι οποίοι είχαν στρώσει σεντόνια και φαγητά, φορούσαν τα χαρακτηριστικά παλαιστινιακά μαντίλια και είχαν σημαίες της Παλαιστίνης. Οταν φύγαμε γύρω στις 10.30 το βράδυ είχαν στήσει χορό και τραγουδούσαν στη γλώσσα τους, χωρίς πάντως να δημιουργηθεί κάποια ένταση».
Για την Αννυ Καμαριώτη, το Κολούμπια υπήρξε πάντοτε μήτρα νέων ιδεών, σύμβολο ακαδημαϊκής αριστείας και ελευθερίας της έκφρασης. Η ίδια βλέπει κάποιες ομοιότητες με τις διαδηλώσεις του Απριλίου του 1968 κατά του αμερικανικού πολέμου στο Βιετνάμ, ωστόσο, όπως εξηγεί, μία τέτοια σύνδεση είναι περίπλοκη.
«Από τη μία και τα δύο γεγονότα αποτελούν παραδείγματα φοιτητικού ακτιβισμού για θέματα κοινωνικής και πολιτικής αλλαγής που εκδηλώθηκαν με μεγάλη ένταση και οργή. Από την άλλη, είναι διαφορετικές εποχές και η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται πάντα γραμμικά. Το 1968 οι διαδηλώσεις αφορούσαν ευρύτερες κοινότητες χιλιάδων φοιτητών που κατέλαβαν κτίρια, διαδηλώνοντας κατά ενός πολέμου στον οποίο οι ΗΠΑ συμμετείχαν ενεργά με στρατεύματα. Οι σημερινές διαδηλώσεις είναι πολύ μικρότερες σε έκταση και αισθάνομαι πως το αίτημα δεν είναι στον ίδιο βαθμό καθολικό. Ισως, είναι ένα ιδιαίτερα περίπλοκο ζήτημα, με περίπλοκες δομικές προεκτάσεις στον πυρήνα της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ».
Λίγο πριν επιστρέψει στην Αθήνα, η Α. Καμαριώτη σχολιάζει στην «Κ» τις πρωτόγνωρες συνθήκες που επικρατούν στο campus του Κολούμπια από τις 17 Απριλίου.
«Η εικόνα που είδα εγώ στο πανεπιστήμιο δημιουργεί ανησυχία σχετικά με την ασφάλεια των φοιτητών της εβραϊκής κοινότητας, τη δυνατότητά τους να εκφέρουν κι εκείνοι άποψη, και σίγουρα παρακωλύει τη δυνατότητα όσων φοιτούν στο πανεπιστήμιο να παρακολουθήσουν ανεμπόδιστα τα μαθήματα. Φυσικά είναι πολύ σημαντική η ελευθερία της έκφρασης, αλλά, εκτός του ότι το νόμισμα έχει δύο όψεις, εξίσου σημαντικό είναι και το δικαίωμα στην ακαδημαϊκή αριστεία».
«Το πανεπιστήμιο μπορεί να δείξει στους Ρεπουμπλικανούς ότι παραμένει αυτόνομο»
Πώς όμως μπορούν να τερματιστούν οι διαδηλώσεις και να αποκατασταθεί η ηρεμία στο campus του αμερικανικού πανεπιστημίου; Ο καθηγητής Συγκριτικής Λογοτεχνίας και Κοινωνικών Σπουδών στο Κολούμπια, Στάθης Γουργουρής, μιλώντας στην «Κ» τονίζει ότι το μεγάλο στοίχημα στις διαβουλεύσεις είναι και οι δύο πλευρές –φοιτητές και διοίκηση του πανεπιστημίου – να αποφορτίσουν την κατάσταση έτσι ώστε να μη μπορέσει να νικήσει ο «κοινός εχθρός».
«Νομίζω ότι υπάρχει αρκετή καλή θέληση εκατέρωθεν και κατανόηση του μεγαλύτερου προβλήματος. Μερικά από τα αιτήματα των φοιτητών, όπως διαφάνεια στη διαχείριση των οικονομικών πόρων και των επενδύσεων, πιο δημοκρατικές διαδικασίες διοίκησης, ακόμη και ακύρωση επενδύσεων σε συγκεκριμένες εταιρείες όπλων, πετρελαίου, είναι εφικτό να γίνουν δεκτά. Εάν φτάσουμε εκεί και αρθεί προσωρινά η κατάληψη, ώστε να γίνει η τελετή αποφοίτησης, τότε το κίνημα των φοιτητών θα έχει μέλλον και το πανεπιστήμιο θα μπορεί να δείξει στους Ρεπουμπλικανούς ότι λύνει τα δικά του προβλήματα μόνο του και παραμένει αυτόνομο».