Η Μαρ Μενόρ, η μεγαλύτερη λιμνοθάλασσα αλμυρού νερού της Ευρώπης, βρίσκεται στις ακτές της νοτιοανατολικής Ισπανίας. Μια λωρίδα άμμου χωρίζει την υδάτινη αυτή έκταση των 135 τ. χλμ. από τη Μεσόγειο, δημιουργώντας έναν ιδανικό προορισμό για λουόμενους στα ρηχά νερά της.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια τα κρυστάλλινα νερά της είχαν μετατραπεί σε βούρκο, γεμάτο με φύκια και ξεβρασμένα νεκρά ψάρια που ανέδιδε μια οσμή, όχι αρμύρας όπως πρότινος, αλλά δυσωδίας και σήψης.
Οι τιμές των ακινήτων στην περιοχή είχαν κατρακυλήσει, όπως ακριβώς και τα έσοδα από τον τουρισμό, με τους ντόπιους κατοίκους και επαγγελματίες αγανακτισμένους και σε αδιέξοδο.
Μία από αυτούς τους πολίτες, ωστόσο, είχε μια ιδέα που θα επανέφερε τη λιμνοθάλασσα στις παλιές της δόξες, αποκαθιστώντας την υγεία του τοπικού οικοσυστήματος και την οικονομική ευρωστία της περιοχής. Η Τερέσα Βισέντε, καθηγήτρια Φιλοσοφίας Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Μούρθια, πρότεινε να υπαχθεί η λιμνοθάλασσα σε καθεστώς νομικού προσώπου που θα της εξασφάλιζε τα ίδια νομικά δικαιώματα με ένα άτομο και άρα το δικαίωμα ύπαρξης και προστασίας.
Η Βισέντε έθεσε επί τάπητος την ιδέα της, πρωτοφανή για τα ευρωπαϊκά δεδομένα, το 2019. Τρία χρόνια αργότερα και μετά από μία συντονισμένη εκστρατεία, η Μαρ Μενόρ γινόταν το πρώτο οικοσύστημα της Ευρώπης στο οποίο αναγνωριζόταν καθεστώς νομικού προσώπου.
Σήμερα, η Βισέντε τιμήθηκε με το περίβλεπτο περιβαλλοντικό βραβείο Goldman – μια ετήσια διάκριση που απονέμεται σε έξι περιβαλλοντικούς «ηγέτες» πολίτες, έναν σε κάθε ήπειρο, και είναι γνωστή ως «πράσινο Νόμπελ».
Teresa Vicente, promotora de la ILP del Mar Menor, gana el Premio Goldman de Medioambiente, el ‘Nobel Verde’https://t.co/5gIahBA1gc
— SER Murcia (@SER_Murcia) April 29, 2024
Η νομική στρατηγική της 61χρονης, που δίνει τη δυνατότητα στους πολίτες να ενεργούν για λογαριασμό της φύσης, χαιρετίστηκε για τη δημιουργία ενός «σημαντικού νομικού προηγούμενου για τον εκδημοκρατισμό της περιβαλλοντικής προστασίας και την ενίσχυση του ρόλου της κοινωνίας των πολιτών στις οικολογικές εκστρατείες».
Οικολογικός όλεθρος
Η Βισέντε, γεννημένη και μεγαλωμένη στην περιοχή της Μούρθια, έχει έντονες μνήμες στη λιμνοθάλασσα ήδη από την παιδική της ηλικία. Εκεί θυμάται να πλατσουρίζει στα νερά ως παιδί, εκεί θυμάται να ξεφαντώνει στα beach party ως έφηβη. «Για μένα η λιμνοθάλασσα ήταν το παν», λέει στο CNN.
Oμως, το πολύτιμο αυτό οικοσύστημα δεν έμελλε να κρατήσει για πολύ την αγνότητά του, όπως τουλάχιστον τη θυμάται η Βισέντε. Η οικιστική ανάπτυξη έφερε οικοδομική έκρηξη, πλαστική ρύπανση και τεράστια άνοδο της εντατικής γεωργίας. Το 1979, δημιουργήθηκε ένα νέο αρδευτικό κανάλι που συνέβαλε στην ανάδειξη της περιοχής ως αγροτικής δύναμης στη χώρα. Σημειώνεται πως σήμερα η Μούρθια αντιστοιχεί στο 20% των ισπανικών εξαγωγών φρούτων και λαχανικών, εξάγοντας περισσότερους από 2,5 εκατ. τόνους ετησίως, από μαρούλια και μπρόκολα μέχρι λεμόνια και αγκινάρες.
Ολα αυτά, σε συνδυασμό με τη θέρμανση των υδάτων λόγω κλιματικής κρίσης, επέσπευσαν τον οικολογικό όλεθρο στην περιοχή.
Agua sin depurar que va directamente al Mar Menor. Responsabilidad del PPPSOE para luego culpar a nuestro campo. pic.twitter.com/HgVbIcxdmV
— VOX Murcia (@Vox_Murcia) April 28, 2024
Hταν μετά από ένα επεισόδιο μαζικών θανάτων όπου περίπου τρεις τόνοι ψαριών ξεβράστηκαν στις ακτές, όταν η Βισέντε αποφάσισε να αναλάβει αποφασιστική δράση.
Δικαίωμα ύπαρξης
Η παραχώρηση «δικαιωμάτων της φύσης» είναι μια έννοια που συζητείται παγκοσμίως εδώ και πολύ καιρό, αλλά έχει αποκτήσει δυναμική μόνο τα τελευταία χρόνια. Την τελευταία δεκαετία, οικοσυστήματα όπως ο ποταμός Ατράτο στην Κολομβία και ο ποταμός Γουανγκανουί στη Νέα Ζηλανδία έχουν αποκτήσει νομική υπόσταση.
Ορμώμενη από τις περιπτώσεις αυτές, η Βισέντε αποφάσισε να εισηγηθεί το ίδιο νομικό καθεστώς και για τη Μαρ Μενόρ – η οποία προστατευόταν ήδη από λογής διεθνείς συμβάσεις, οι οποίες ωστόσο δεν φαινόταν να αρκούν.
Η ίδια ξεκίνησε μια αρχικά «μοναχική» εκστρατεία ευαισθητοποίησης, που σταδιακά αποκτούσε δυναμική και γιγαντωνόταν. Κατάφερε να κερδίσει την υποστήριξη των κοινοτήτων στις όχθες της λιμνοθάλασσας που πλήττονταν σοβαρότερα από τη ρύπανσή της. Μέχρι το 2021, είχε συγκεντρώσει πάνω από 600.000 υπογραφές, περισσότερες από όσες χρειαζόταν για να εισηγηθεί το σχετικό νομοσχέδιο. Ακολούθησαν διαδηλώσεις, συναντήσεις με κυβερνητικούς εκπροσώπους και συνεντεύξεις στα μέσα ενημέρωσης, μέχρι που τον Σεπτέμβριο του 2022 η Γερουσία της Ισπανίας το ψήφισε ως νόμο.
Σχεδόν δύο χρόνια μετά την ψήφιση του νόμου, η Μαρ Μενόρ δεν έχει ακόμη επανέλθει. Η διαδικασία «ίασης» θα χρειαστεί χρόνο, λέει η Βισέντε, πλην όμως με το πλεονέκτημα των δικαιωμάτων που της εξασφαλίζει το νέο νομικό καθεστώς της.
Οπως εξηγεί η ίδια, τρία νέα νομοθετικά όργανα, αποτελούμενα από κυβερνητικούς εκπροσώπους, επιστήμονες και τοπικούς πολίτες, έχουν διοριστεί για να επιβλέπουν την εφαρμογή της νομοθεσίας. Και παρότι η λιμνοθάλασσα δεν έχει «φωνή» στην προστασία της, κάθε πολίτης είναι πλέον σε θέση να καταθέσει αγωγή για λογαριασμό της.
«Αυτή τη στιγμή, η Μαρ Μενόρ βρίσκεται στην εντατική. Ίσως να μην ξαναγίνει όπως ήταν, όταν ήμουν νεότερη, αλλά τουλάχιστον θα έχει μια αξιοπρεπή ζωή» καταλήγει η Βισέντε.
Πηγή: CNN