H αιματηρή σύγκρουση στην Ουκρανία θα μπορούσε να προκαλέσει μία ακόμη αντιπαράθεση μεταξύ Δύσης και Ρωσίας. Η κυριαρχία στην Ευρώπη είναι το μεγάλο διακύβευμα στη γεωπολιτική σκακιέρα, τη στιγμή που η ίδια η Ουκρανία βρέθηκε πολύ κοντά σε έναν εμφύλιο πόλεμο. Η κατάσταση, σύμφωνα με την ιστοσελίδα του γερμανικού περιοδικού Der Spiegel, θυμίζει Ψυχρό Πόλεμο και η Μόσχα προβάλλει ξανά ως ο μεγάλος αντίπαλος. Η μόνη διαφορά είναι ότι άλλαξαν τα όπλα. Η σύγκρουση δεν αφορά μόνο τη συμφωνία σύνδεσης με την Ε.Ε., ούτε το μέλλον του Γιανουκόβιτς. Η γεωπολιτική έχει λάβει κεντρικό ρόλο στο προσκήνιο και το ερώτημα είναι ποια κέντρα εξουσίας στην Ευρώπη και την Ευρασία θα επικρατήσουν στο μέλλον. Ο πρώην Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Ζμπίνιου Μπρεζίνσκι είχε συγκρίνει κάποτε την περιοχή με σκακιέρα. Οι παίκτες, όπως πάντα, περιλαμβάνουν τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, την Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ.
Πρόκειται για μία παρτίδα σκάκι σε ναρκοπέδιο, αποφαίνεται το Spiegel. Η κεντρική ιδέα του Μπρεζίνσκι είναι αυτή που καθοδηγεί την αμερικανική στρατηγική μέχρι σήμερα: οι ΗΠΑ θέλουν να κρατήσουν τη Ρωσία όσο το δυνατόν πιο μακριά. Αν οι Ευρωπαίοι εμπλακούν στην Ουκρανία και πλήξουν τις σχέσεις με τη Μόσχα, η Ουάσιγκτον δεν θα είχε κανένα πρόβλημα. Πράγματι η διαβόητη γκάφα της υφυπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Βικτόρια Νιούλαντ, «Γ…την Ε.Ε.», δύσκολα μπορεί να θεωρηθεί σφάλμα. Μάλλον είναι μία λογική, αν και ελαφρώς χυδαία, έκφραση της αμερικανικής γεωπολιτικής στάσης.
Αδυναμία
Υπάρχει μία αδυναμία σε αυτήν τη στρατηγική όμως: σε αντίθεση με τις πρώην σοβιετικές Δημοκρατίες της Βαλτικής με τους μικρούς πληθυσμούς, θα ήταν δύσκολη η ενσωμάτωση μιας χώρας με 45 εκατ. κατοίκους όπως η Ουκρανία. Παράλληλα η χώρα είναι βαθιά διχασμένη. Οι οικονομικά αδύναμες περιοχές στη Δύση είναι προπύργια εθνικιστών. Και οι μεγάλες επιχειρήσεις της Ουκρανίας έχουν έδρες στην Ανατολή και είναι προσανατολισμένες στη ρωσική αγορά.
Η ρωσική είναι η κυρίαρχη γλώσσα που χρησιμοποιείται στο Κίεβο, ενώ εκατομμύρια Ρώσοι ζουν στο ανατολικό κομμάτι της χώρας όπως και στην Κριμαία. Η χερσόνησος της Μαύρης Θάλασσας εκχωρήθηκε στην Ουκρανία το 1954 παρά τη θέληση των κατοίκων της. Οντως η Κριμαία θα μπορούσε να γίνει το επόμενο σημείο αντιπαράθεσης. Ο ρωσικός στόλος είναι σταθμευμένος στη Σεβαστούπολη, αιτία εκνευρισμού τόσο για τους Ουκρανούς εθνικιστές όσο και τους φίλους των ΗΠΑ. Μόλις τον περασμένο Οκτώβριο ο πρέσβης των ΗΠΑ στο Κίεβο διακήρυττε «ότι υπάρχουν μυριάδες ευκαιρίες» για την Ουκρανία αν αποφασίσει να εναρμονιστεί με την Ουάσιγκτον. Τέτοιου είδους υποσχέσεις, που ισοδυναμούν εν πολλοίς με λευκές επιταγές, ενέχουν τον κίνδυνο να οδηγήσουν μία από τις φτωχότερες χώρες της Ευρώπης σε εμφύλιο πόλεμο. Δεν είναι μόνο η κυβερνητική μηχανή, ύποπτη για διαφθορά, που καταρρέει, αλλά και τα θεμέλια μιας χώρας με μη βιώσιμα σύνορα που τρίζουν. Η τακτική που έχει υιοθετήσει ο Γιανουκόβιτς, των βίαιων χτυπημάτων και της προσωρινής υποχώρησης, θα ριζοσπαστικοποιήσει περαιτέρω το κίνημα διαμαρτυρίας. Οταν οι στρατιωτικοί διοικητές παραβιάζουν τον νόμο, δρομολογείται η δυναμική της απόσχισης, όπως έχουμε επανειλημμένα δει στον Καύκασο. Μέχρι στιγμής το Κρεμλίνο δεν έχει ενθαρρύνει τέτοιου είδους κινήσεις στην ανατολική και τη νότια Ουκρανία. Και ο Πούτιν δεν αρέσκεται στην προοπτική ενός εμφυλίου στην πίσω αυλή του.
Μπορεί όμως να ξεσπάσει, ακόμη κι αν η Μόσχα δεν τον θέλει. Οσοι γνωρίζουν την ουκρανική ιστορία ξέρουν ότι οι εθνικιστές στη Δύση έχουν κατά καιρούς εμπλακεί σε μάχες που δεν μπορούν να κερδίσουν. Ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Φρανκ Βάλτερ Σταϊνμάγιερ είχε αποκαλέσει την Ουκρανία «πυριτιδαποθήκη», της οποίας την πυρπόληση πρέπει να αποτρέψουμε. Η εξιδανίκευση της εξέγερσης μόνο σε ένα bing bang θα μπορούσε να καταλήξει. Και οι συνέπειες θα είναι πολύ ευρύτερες από τα γεωγραφικά όρια της Ουκρανίας.