Εφόσον η μη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος στην Κριμαία θα συνιστούσε θεαματική ανατροπή στα τεκταινόμενα στην Ουκρανία, ας διερευνήσουμε τα επικρατέστερα σενάρια.
Α. Το καλό αλλά και οριακά ορατό είναι, κατόπιν του αποτελέσματος της Κυριακής και πριν ή αφότου η Δούμα αποφασίσει την προσάρτηση/προσχώρηση της Κριμαίας, η αναδίπλωση της Μόσχας, με συγκεκριμένα ανταλλάγματα που θα διασφαλίζουν το ρωσικό και ρωσόφωνο στοιχείο μέσω μιας γενναίας συνταγματικής αναθεώρησης που θα αποκεντρώνει τις κεντρικές εξουσίες προς όφελος των περιφερειών, αλλά και με διαβεβαιώσεις ότι αυτές θα παραμείνουν αναπόσπαστο μέρος της Ουκρανίας. Ετσι θα ικανοποιηθούν και οι υπόλοιπες ανατολικές επαρχίες που φλερτάρουν με το μοντέλο της Κριμαίας.
Τα εμπόδια εδώ είναι πολλά, ενώ προς το παρόν και οι προθέσεις του Κρεμλίνου είναι σε εμφανώς αντίθετη κατεύθυνση. Το τελευταίο έχει εντέχνως καλλιεργήσει προσδοκίες, προσφέροντας ισχυρό οικονομικό δέλεαρ, με επακόλουθο η παραμονή στην «προβληματική» Ουκρανία (και εν αναμονή δυσάρεστων μεταρρυθμίσεων ενόψει της εμπλοκής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου) να κρίνεται μη συμφέρουσα. Δεν είναι πλέον εύκολο για τη Μόσχα να υπαναχωρήσει ή να φανεί ότι χρησιμοποίησε το κοινό αίσθημα ως διαπραγματευτικό ατού για την προώθηση της δικής της ατζέντας έναντι του Κιέβου.
Β. Το ενδιάμεσο και σχετικά πιθανότερο, βάσει των τωρινών συνθηκών, είναι η απομάκρυνση της Κριμαίας να κλείσει τον πρώτο κύκλο αντιπαράθεσης και εν συνεχεία όλες οι πλευρές να επαναξιολογήσουν την κατάσταση. Τα τετελεσμένα στην εν λόγω χερσόνησο δεν αφήνουν περιθώρια αμφισβήτησης της ρωσικής κυριαρχίας. Μάλιστα, η επιτάχυνση των διαδικασιών και οι βαθιές εσωτερικές αντιθέσεις συρρικνώνουν τις πιθανότητες ανατροπής ή έστω παραμονής για ένα χρονικό διάστημα σε ένα ιδιότυπο καθεστώς, προθάλαμο μεταξύ αυτοδιάθεσης και ένωσης.
Η Δύση, σε μια τέτοια περίπτωση, θα υποχρεωθεί να πάει σε δεύτερο και σύντομα τρίτο γύρο κυρώσεων, γεγονός που θα πλήξει οικονομικά ιδιαίτερα τη Ρωσία αλλά και πολλές ευρωπαϊκές χώρες, όχι, πάντως, τις Ηνωμένες Πολιτείες. Πιθανή κλιμάκωση, όμως, θα έχει εξίσου αρνητικό αντίκτυπο στο πολιτικό πεδίο, όπου ο Λευκός Οίκος χρειάζεται τη συνδρομή του Κρεμλίνου σε μια σειρά από ζητήματα, όπως η Συρία, η μάχη ενάντια στη διεθνή τρομοκρατία, καθώς και ευρύτερα ζητήματα διεθνούς ασφάλειας. Η έντονη αλληλεξάρτηση και το βάθος των κυρώσεων ίσως ενθαρρύνουν τον Πούτιν να καθίσει στο τραπέζι του διαλόγου πριν οι ενέργειες αναγνώρισης του νέου status της Κριμαίας επικυρωθούν· αλλά όσο Ευρωπαϊκή Ενωση και Ηνωμένες Πολιτείες δεν βρίσκουν το «κουμπί» μετριασμού της ρωσικής επιθετικότητας, η Μόσχα θα εδραιώνει (σε αρκετά σημεία με λάθος τρόπο και κατεύθυνση) τις θέσεις της. Το κλειδί του συμβιβασμού ενδεχομένως να βρίσκεται στο κατά πόσο η Ρωσία θα αισθανθεί απομονωμένη και ζημιωμένη, χωρίς να είναι σίγουρο ότι αυτό θα την αποθαρρύνει στην παρούσα φάση.
Γ. Το τελευταίο, και πιο μακροπρόθεσμο, είναι ο κατακερματισμός της Ουκρανίας, με τις ρωσόφωνες περιοχές να ακολουθούν το παράδειγμα της Κριμαίας. Εδώ θα πρόκειται για μια πολυεπίπεδη μετωπική που θα αφήσει όλους τους εμπλεκόμενους χαμένους και θα ανοίξει νέα μέτωπα σε ένα παγκόσμιο γίγνεσθαι που αναζητεί πλατφόρμες σταθερότητας και αποκατάστασης σχέσεων.
Η διατήρηση των εντάσεων και η αδυναμία σύγκλισης επί των προαπαιτούμενων δεν προοιωνίζονται κάτι θετικό, εντούτοις υπάρχει ακόμη μία μικρή χαραμάδα ελπίδας, που θα διαπιστώσουμε σύντομα αν κλείσει με ό,τι προηγηθεί αλλά κυρίως με ό,τι επακολουθήσει του δημοψηφίσματος.
* O δρ Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων.