Σε κεντρικό διακύβευμα της ουκρανικής κρίσης έχει αναδειχθεί το ρωσικό φυσικό αέριο και η ευρωπαϊκή εξάρτηση από αυτό.
Στη σύνοδο κορυφής αυτής της εβδομάδας, οι Ευρωπαίοι θα αναζητήσουν εναλλακτικές λύσεις, αρκούμενοι ωστόσο σε ευχολόγια, όπως φαίνεται σε ενημερωτικές εκθέσεις, που δημοσίευσε το Reuters. Ο Ευρωπαίος επίτροπος Ενέργειας Γκίντερ Ετινγκερ είπε στη γερμανική εφημερίδα Die Welt στις αρχές της εβδομάδας, ότι οι συζητήσεις με τη Ρωσία για την ολοκλήρωση του αγωγού φυσικού αερίου South Stream έχουν παγώσει προσωρινά, παρά τις ανήσυχες δηλώσεις της Βουλγαρίας -απόλυτα εξαρτημένη από το ρωσικό φυσικό αέριο- για τη «μεγάλη σημασία» του αγωγού για ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο.
Ο ασυνήθιστα ήπιος χειμώνας στη Βόρεια Ευρώπη σημαίνει ότι τα γερμανικά έκτακτα αποθέματα αερίου παραμένουν άθικτα και θα μπορούσαν έτσι να αξιοποιηθούν ακόμη και για την κάλυψη των αναγκών της Ουκρανίας, σε περίπτωση ενεργειακού της αποκλεισμού από τη Ρωσία.
Τις ευρωπαϊκές φιλοδοξίες απεξάρτησης από το ρωσικό αέριο τονώνει η επικράτηση της παραγωγής αερίου από σχιστολιθικά πετρώματα, που έχει επιτρέψει στις ΗΠΑ να καλύπτουν τις εσωτερικές τους ανάγκες.
Πριν από μία δεκαετία, η παγκόσμια αγορά φυσικού αερίου εξαρτιόταν από τις αμερικανικές εισαγωγές. Σήμερα, το αέριο από σχιστολιθικά πετρώματα έχει καταστήσει τη χώρα εξαγωγέα. Το φαινόμενο αυτό συζήτησαν στις αρχές Ιουλίου, τα μέλη του παγκόσμιου φόρουμ παραγωγών φυσικού αερίου στη Μόσχα. Ρωσία, Ιράν, Κατάρ, Βολιβία και άλλες χώρες εξέφρασαν από κοινού την ανησυχία τους για την άνοδο και επικείμενη επικράτηση του αερίου από σχιστολιθικά πετρώματα, όπως εξηγεί σε άρθρο του το περιοδικό Monde Diplomatique.
Παραδοσιακοί κολοσσοί του φυσικού αερίου, όπως η Ρωσία και πολλά κράτη της Μέσης Ανατολής κινδυνεύουν να χάσουν αυτή την πηγή ξένου συναλλάγματος, εξαιτίας της ανάπτυξης της περιβαλλοντικά αμφιλεγόμενης αυτής τεχνικής, με ηλικία μιας μόλις δεκαετίας.
Από τα μεταπολεμικά χρόνια, μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του 2010, η αγορά φυσικού αερίου οικοδομήθηκε με βάση τη ροή του προϊόντος από τα σημεία παραγωγής (πρώην ΕΣΣΔ, Μέση Ανατολή), προς τα μεγάλα καταναλωτικά κέντρα (ΗΠΑ, Δ. Ευρώπη, Κίνα). Το πρότυπο αυτό και το δίκτυο αγωγών και διπλωματικών συμφωνιών που το εξυπηρετούσε, απαιτούσε μεγάλα έργα υποδομής, μακροπρόθεσμα επενδυτικά σχέδια και ένα βαθμό πολιτικής σταθερότητας. Η κατασκευή των δικτύων αυτών δημιούργησε έτσι σχέσεις αλληλεξάρτησης και αφύσικες συμμαχίες μεταξύ κρατών.
Αιφνιδιασμός
Ο ριζικός επαναπροσδιορισμός των ενεργειακών ροών, όμως, βρήκε τους βασικούς παίκτες της αγοράς φυσικού αερίου απροετοίμαστους. Το 2007, η ρωσική Gazprom επιλέγει Ευρωπαίους εταίρους (Total και Statoil) για την εκμετάλλευση κοιτάσματος στη Θάλασσα του Μπάρεντς, που παράγει ποσοστό 2% του συνολικού όγκου φυσικού αερίου στον κόσμο, με προοπτική επενδύσεων ύψους 30 δισ. δολαρίων. Τρία χρόνια αργότερα, η Μόσχα παγώνει το σχέδιο, εν μέρει λόγω της προτίμησης των ΗΠΑ στο αέριο από σχιστολιθικά πετρώματα.
Ειδικοί εκτιμούν ότι το 2030 οι ΗΠΑ θα έχουν επιτύχει σχεδόν πλήρη αυτάρκεια φυσικού αερίου, με τη χώρα να έχει στερήσει από τη Ρωσία την πρωτοκαθεδρία της παγκόσμιας παραγωγής. «Η ενεργειακή αναγέννηση των ΗΠΑ προκαλεί αλυσιδωτή αντίδραση, πιέζοντας τις διεθνείς τιμές φυσικού αερίου και επιτρέποντας στις ΗΠΑ να εξάγουν το πλεόνασμα άνθρακα που διαθέτουν, στην Ευρώπη» λέει ο αναλυτής Τιερί Μπρος, συγγραφέας του βιβλίου «Μετά την Αμερικανική Επανάσταση στο Φυσικό Αέριο».
Για τον λόγο αυτό, η Μόσχα στρέφεται τώρα προς τις ασιατικές αγορές (Κίνα, Νότια Κορέα, Ιαπωνία), για το φυσικό της αέριο, με τα κράτη της Μέσης Ανατολής να ακολουθούν το παράδειγμά της. Το Κατάρ, πρώτο στον κόσμο σε εξαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου, προσπαθεί και αυτό να εκμεταλλευτεί τα νέα δεδομένα, επενδύοντας σε δαπανηρούς τερματικούς σταθμούς για πλοία μεταφοράς αερίου LNG, σε Ιταλία και Ελλάδα.