Η κρίση της Κριμαίας προσέδωσε ιδιαίτερη επικαιρότητα στη γαλλόφωνη στρογγύλη τράπεζα «Γεωγραφίες του Ευρωπαϊκού Σχεδίου: Διευρύνσεις, Γειτνιάσεις, Χαρτογραφίες, Αναπαραστάσεις», η οποία διοργανώθηκε στις 18 Μαρτίου στο Παρίσι, στη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Ελλάδας στον ΟΟΣΑ.
Ο Michel Foucher, καθηγητής Γεωπολιτικής και διπλωμάτης, ο Pierre Mirel, επίτιμος γενικός διευθυντής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και ο Γεώργιος-Στυλιανός Πρεβελάκης, καθηγητής Γεωπολιτικής και μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδας στον ΟΟΣΑ, ανέπτυξαν τη σχετική προβληματική. Ακροατές και συνομιλητές ήταν κυρίως πρέσβεις και υψηλόβαθμα στελέχη του ΟΟΣΑ και Γάλλοι πανεπιστημιακοί.
Οι παλαιότερες απόπειρες να πληρωθεί το κενό που δημιουργήθηκε με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, όταν δηλαδή έπαυσε να προσδιορίζεται ο γεωγραφικός χώρος από το «σιδηρούν παραπέτασμα» και η ευρωπαϊκή ταυτότητα από τον Ατλαντισμό, παρέμειναν ελλιπείς και άκαρπες. Η ψευδαίσθηση της ευημερίας υποκατέστησε την ιδεολογία και την ταυτότητα. Τα όρια της Ευρώπης προς Ανατολάς και προς Νότον παρέμειναν ασαφή. Οι διευρύνσεις εισήγαγαν μια σημαντική πολιτισμική ποικιλία, χωρίς οι ιθύνοντες της Ευρωπαϊκής Ενωσης να προβληματιστούν για τις αναπόφευκτες δυσκολίες και εντάσεις οι οποίες χαρακτηρίζουν τη γεωγραφική ετερογένεια.
Ταυτότητα και χώρος αποτελούν τα κύρια αντικείμενα της γεωπολιτικής σκέψης, η απουσία της οποίας από την ευρωπαϊκή σκηνή έχει προκαλέσει τις σημερινές κρίσεις. Καθώς καταρρέει το όνειρο της ευδαιμονίας, ο ακροδεξιός πολιτικός λόγος επωφελείται από το ευρωπαϊκό πνευματικό κενό για να διεισδύσει στις απογοητευμένες μάζες. Η πρωτοβουλία για το «νέο ευρωπαϊκό αφήγημα» φθάνει με καθυστέρηση και εμφανίζεται υπερβολικά γενικόλογη για να αναχαιτίσει την απειλή. Η ασάφεια ως προς τα όρια της Ευρώπης, σε συνάρτηση με την εύθραυστη οικονομική ανάκαμψη, δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για γεωπολιτικές περιπέτειες, όπως η τρέχουσα κρίση της Κριμαίας. Η λησμονημένη και υποτιμημένη Γεωπολιτική επανέρχεται με εκφοβιστική ορμή στο ευρωπαϊκό πεδίο.
Η πλούσια προβληματική της εκδήλωσης δεν εξήντλησε, βέβαια, το ζήτημα. Εδειξε, όμως, ότι η ευρωπαϊκή συζήτηση δεν μπορεί να περιορίζεται στον οικονομικό λόγο. Η γεωπολιτική αστάθεια την οποία προαναγγέλλει η κριμαϊκή κρίση ανατρέπει τα οικονομικά δεδομένα, σε βαθμό δύσκολα προσδιορίσιμο προς το παρόν. Αναδείχθηκε, επίσης, με αναφορά στην Ελλάδα, ο κίνδυνος από τεχνοκρατικές προσεγγίσεις οι οποίες αγνοούν την ποικιλομορφία του διευρυνόμενου ευρωπαϊκού χώρου. Πώς να εξηγηθεί διαφορετικά το ότι η υγιής και σταθερή ελληνική οικονομία του 1981 κατέληξε στη σημερινή εξάρτηση, ύστερα από τριακονταετή «ευρωπαϊκή σύγκλιση»; Η ίδια ευρωπαϊκή πολιτική έχει διαφορετικά αποτελέσματα όταν εφαρμόζεται στον Βορρά και στον Νότο, στη Δύση και στην Ανατολή.
Η εκδήλωση αυτή διοργανώθηκε στο πλαίσιο της ελληνικής προεδρίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Η θεματική της αφορμήθηκε από την ελληνική έκδοση του βιβλίου «Η Μάχη των Χαρτών» του Michel Foucher, στην οποία και αναφέρθηκε διεξοδικά η εκδότρια Αλεξάνδρα Βοβολίνη (εκδόσεις Economia). Συνδέθηκε, επίσης, λειτουργικά με την έκθεση του Κωνσταντίνου Ξενάκη «No way out», την οποία έχει επιμεληθεί η ιστορικός της Τέχνης Τατιάνα Σπινάρη, διευθύντρια της Γκαλερί Citronne στον Πόρο. Το ανακαινισμένο επιβλητικό κτίριο της ΜΕΑ ΟΟΣΑ, οι παραστατικοί πίνακες του καλλιτέχνη, καθώς και η «Μάχη των Χαρτών», στην ελληνική εκδοχή της οποίας έχει προστεθεί ένα ιδιαιτέρως ενδιαφέρον και πρωτότυπο κεφάλαιο για την Ελλάδα, έδωσαν τον ιδιαίτερο τόνο της εκδήλωσης αυτής.
* Ο κ. Γεώργιος-Στυλιανός Πρεβελάκης είναι καθηγητής Γεωπολιτικής και μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδας στον ΟΟΣΑ.