Η απόφαση του Ρώσου προέδρου Πούτιν να προσαρτήσει την Κριμαία σηματοδοτεί τη λήξη τής μεταψυχροπολεμικής περιόδου στην Ευρώπη. Η νέα εποχή χαρακτηρίζεται από ιδεολογικές διενέξεις, την αναβίωση του εθνικισμού και την κατοχή εδαφών, παραπέμποντας στις πιο ζοφερές στιγμές της σύγχρονης ιστορίας.
Δεν επιδιώξαμε την αντιπαράθεση αυτή. Η νέα αυτή εποχή προέκυψε λόγω της έλλειψης ολοκληρωτικής νίκης στον Ψυχρό Πόλεμο. Ο κομμουνισμός έσβησε, η ΕΣΣΔ εξαφανίστηκε και η ρωσική επιρροή συρρικνώθηκε. Αυτά δεν οδήγησαν, όμως, σε ομαλή δημοκρατική μετάβαση ή στην ενσωμάτωση της Ρωσίας στη δυτική σφαίρα. Η ταυτόχρονη επιβολή δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων με την εμφάνιση οικονομικής ύφεσης και την απώλεια της σοβιετικής επιρροής, ενίσχυσαν το αντεπαναστατικό κίνημα, που διακρίθηκε από τη νοσταλγία για τη χαμένη τάξη πραγμάτων και την οργή για την ήττα στον Ψυχρό Πόλεμο. Παρά την προσωρινή διεθνή απομόνωση της Ρωσίας, μετά την εισβολή της στη Γεωργία το 2008, η ένταξή της στη διεθνή κοινότητα επανέκτησε την προηγούμενη ορμή της.
Η επάνοδος του κ. Πούτιν στην προεδρία το 2012 συνοδεύθηκε, όμως, από επιβράδυνση της διαδικασίας αυτής, με δεκάδες χιλιάδες Ρώσους να διαδηλώνουν κατά της εκλογικής νοθείας και της αυτοκρατορικής διακυβέρνησης του προέδρου. Ιδιαίτερη οργή προκάλεσαν στον Πούτιν οι νέοι, εύποροι και μορφωμένοι διαδηλωτές στη Μόσχα, που αρνούνταν να συνειδητοποιήσουν ότι όφειλαν την ευμάρειά τους σε αυτόν. Στην αναζήτησή του για εμφανή εχθρό, ο κ. Πούτιν επέλεξε τις ΗΠΑ στον ρόλο αυτό, ενώ ως πρέσβης, έπαιξα κι εγώ συχνά άθελά μου τον ρόλο του «κακού» Αμερικανού ιμπεριαλιστή.
Διπλωματική εμπλοκή
Στη στρατηγική αυτή μετατόπιση του Κρεμλίνου, η Ουάσιγκτον οφείλει να απαντήσει επιλέγοντας πολιτική επιλεκτικής ανάσχεσης και διπλωματικής εμπλοκής. Με τον στόχο αυτό κατά νου, πρέπει να βοηθηθεί η Ουκρανία στη δημοκρατική της μετάβαση και να στηριχθούν παράλληλα άλλα απειλούμενα κράτη, όπως η Μολδαβία και η Γεωργία. Η πολιτική αυτή στροφή των ΗΠΑ πρέπει, ωστόσο, να πραγματοποιηθεί τηρώντας υπόψη της τα γεωπολιτικά νέα δεδομένα. Αυτά αφορούν την απουσία πραγματικών συμμάχων του Πούτιν στο εξωτερικό, αλλά και τον δισταγμό της ρωσικής κοινής γνώμης απέναντι στην εθνικιστική προπαγάνδα του προέδρου. Την ίδια στιγμή, η σημαντική υποχώρηση της ρωσικής αμυντικής ισχύος αποκλείει το ξέσπασμα νέας παγκόσμιας σύρραξης.
Οι ΗΠΑ, από κοινού με το εκσυγχρονιστικό ρεύμα στη Ρωσία, θα επικρατήσουν στη νέα αυτή αντιπαράθεση στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Παρότι είναι αδύνατο να προβλέψουμε το προσδόκιμο ζωής της σημερινής αυταρχικής κυβέρνησης στη Μόσχα, μια μετριοπαθής και ρεαλιστική αντιμετώπιση της απειλής αυτής θα οδηγήσει την τραγική παρούσα ιστορική περίοδο στο τέλος της.
* Ο κ. Michael McFaul υπήρξε πρεσβευτής των ΗΠΑ στη Μόσχα.