Τα ρολόγια στο Τσερνομπίλ έχουν μείνει σταματημένα στη 1.23 π.μ. Στις 26 Απριλίου 1986 η διπλή έκρηξη στον πυρηνικό αντιδραστήρα νούμερο 4 προκάλεσε το μεγαλύτερο δυστύχημα στην ιστορία της βιομηχανίας πυρηνικής ενέργειας, το οποίο οδήγησε στον θάνατο τα επόμενα 29 χρόνια δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους. Το πυρηνικό μεγα-ατύχημα του Τσερνομπίλ ήταν το πρώτο που έφτασε στον αριθμό 7 της κλίμακας καταστροφής από πυρηνικά ατυχήματα, μέχρι το καταστροφικό τσουνάμι να χτυπήσει τη Φουκουσίμα το 2011, δυστύχημα που έφτασε επίσης το επίπεδο 7.
Και αν το Τσερνομπίλ αντιμετωπίστηκε από την πυρηνική βιομηχανία ως εξαίρεση, που οφειλόταν σε μια σχετικά καθυστερημένη τεχνολογία και στη σοβιετική γραφειοκρατία, η Φουκουσίμα, που ανήκε σε ιδιωτική εταιρεία της προηγμένης τεχνολογικά Ιαπωνίας, ήρθε να αναδείξει όχι μόνο τους κινδύνους από την ιδιωτικοποίηση στρατηγικών υποδομών, αλλά και τους μεγάλους κινδύνους της πυρηνικής βιομηχανίας.
Σταυροδρόμι
Σήμερα, 29 χρόνια μετά τον εφιάλτη του Τσερνομπίλ και με τον μέσο όρο της ηλικίας των ευρωπαϊκών πυρηνικών σταθμών να είναι τα 29 έτη, βρισκόμαστε σε ένα σταυροδρόμι. Η πυρηνική ενέργεια «γερνάει», χωρίς να έχει αντιμετωπίσει τα μεγάλα προβλήματα που είχε από την αρχή: ασφάλεια από μεγα-ατυχήματα και διαχείριση αποβλήτων. Προβλήματα, που την καθιστούν, τελικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά προβληματική.
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (ΙΕΑ), τα επόμενα 25 χρόνια θα παροπλιστούν 200 από τους 434 πυρηνικούς αντιδραστήρες που υπάρχουν σε όλο τον κόσμο. Ο IEA εκφράζει τον προβληματισμό του τόσο για το κόστος της αποξήλωσης των αντιδραστήρων, όσο και για την ανεπάρκεια των υπαρχουσών τεχνικών λύσεων ασφαλούς επεξεργασίας των ραδιενεργών αποβλήτων. Μόνο στην Ευρώπη η απόσυρση των αντιδραστήρων αποτιμάται σε 100 δισ. δολάρια. Στην Ε.Ε., την Ελβετία και την Ουκρανία λειτουργούν σήμερα 151 πυρηνικοί αντιδραστήρες, 66 από τους οποίους έχουν ηλικία μεγαλύτερη των 30 ετών, 25 μάλιστα ξεπερνούν τα 35 χρόνια, όταν οι ίδιοι οι κατασκευαστές μιλούσαν για «περίοδο ζωής» 30 χρόνων.
Ποιο θα είναι το μέλλον; Οι τάσεις δεν είναι μονοσήμαντες. Η Φουκουσίμα έβαλε φρένο στην εξάπλωση και ανανέωση των πυρηνικών σταθμών. Σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης εκδηλώνεται τάση εγκατάλειψης της πυρηνικής ενέργειας, όπως στη Γερμανία. Χαρακτηριστική είναι η απόφαση του ενεργειακού ιδιωτικού κολοσσού ΕΟΝ να αποσυρθεί σταδιακά από τα πυρηνικά. Από την άλλη πλευρά, η Γαλλία επιμένει στους πυρηνικούς σταθμούς, όπως και η Βρετανία. Η Ρωσία δεν σταμάτησε ποτέ να αναπτύσσει και να εμπορεύεται σε άλλες χώρες πυρηνικά εργοστάσια, έχοντας αναδειχθεί σήμερα σε έναν από τους μεγαλύτερους κατασκευαστές διεθνώς. Με τη ρωσική εταιρεία Ροσατόμ έκλεισε συμφωνία η Τουρκία για την κατασκευή πυρηνικής μονάδας στο Ακούγιου – οι σχετικές εργασίες εγκαινιάστηκαν τον Απρίλιο και αναμένεται να ολοκληρωθούν το 2020. Μια επικίνδυνη εξέλιξη στα ανατολικά σύνορα της χώρας μας.
Η Κίνα επανεκκινεί το πρόγραμμα κατασκευής πυρηνικών, ύστερα από τετραετή αναστολή λόγω Φουκουσίμα, ενώ ο πρόεδρος Ομπάμα απευθύνθηκε πρόσφατα στο Πεκίνο προτείνοντας 30ετή συμφωνία συνεργασίας στην πυρηνική ενέργεια. Η Ιαπωνία έχει αποφασίσει να θέσει ξανά σε λειτουργία τους πυρηνικούς της σταθμούς, παρά τις σφοδρές κοινωνικές αντιδράσεις.
Στο Τσερνομπίλ, ακόμα και μετά 29 χρόνια, δεν μπορεί να ελεγχθεί πλήρως η έκλυση ραδιενέργειας, παρά την κατασκευή νέου κελύφους, κόστους 2 δισ. ευρώ, η οποία ολοκληρώνεται. Στη Φουκουσίμα, πρόσφατα, 750 τόνοι υδάτων με ραδιενέργεια διέφυγαν στο περιβάλλον. Οι συνέπειες των πυρηνικών δυστυχημάτων είναι όχι μόνο τεράστιες αλλά και μακροχρόνιες.
