Στον προθάλαμο της πρωθυπουργίας εξακολουθεί να βρίσκεται ο ηγέτης των Πορτογάλων Σοσιαλιστών, Αντόνιο Κόστα, περιμένοντας εντολή σχηματισμού κυβέρνησης από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, Ανίμπαλ Καβάκο Σίλβα. Ο ανώτατος πολιτειακός παράγοντας άρχισε χθες τις διαβουλεύσεις με ηγέτες πολιτικών κομμάτων και κοινωνικών οργανώσεων για τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης, μία ημέρα με την καταψήφιση του Συντηρητικού πρωθυπουργού Πέδρο Πάσος Κοέλιο από την πλειοψηφία του Κοινοβουλίου, γεγονός που οδήγησε αυτομάτως σε παραίτηση την κυβέρνησή του.
Ο παραιτηθείς πρωθυπουργός έσπασε ένα αρνητικό ρεκόρ στην πολιτική ιστορία της Πορτογαλίας, καθώς η κυβέρνησή του επιβίωσε μόλις 11 ημέρες, για να γίνει η πιο βραχύβια μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, το 1974. Ο συντηρητικός συνασπισμός του Κοέλιο είχε καταλάβει την πρώτη θέση στις εκλογές της 4ης Οκτωβρίου, χωρίς ωστόσο να κερδίσει την πλειοψηφία της Βουλής. Η μοίρα της κυβέρνησης Κοέλιο σφραγίστηκε ύστερα από την αναπάντεχη συμφωνία συνεργασίας μεταξύ του Σοσιαλιστικού Κόμματος, που ήρθε δεύτερο στις εκλογές, με το ριζοσπαστικό Αριστερό Μπλοκ και το Κομμουνιστικό Κόμμα της Πορτογαλίας. Αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας ήταν να καταψηφιστεί η κυβέρνηση Κοέλιο από 123 βουλευτές σε σύνολο 220.
Ο Συντηρητικός πρόεδρος και πρώην πρωθυπουργός της Πορτογαλίας, Καβάκο Σίλβα, δεν έκρυψε, στο διάστημα που μεσολάβησε από τις εκλογές, τη δυσφορία του για το ενδεχόμενο σχηματισμού κυβέρνησης η οποία θα εξαρτά την επιβίωσή της από δύο ριζοσπαστικά κόμματα που αμφισβητούν το ΝΑΤΟ και τις πολιτικές της Ε.Ε. ― μάλιστα, το Κ.Κ. Πορτογαλίας τάσσεται και υπέρ της εξόδου από την Ευρωζώνη. Θεωρητικά, ο ρυθμιστής του πολιτεύματος έχει τη δυνατότητα να διατηρήσει μια κυβέρνηση της Κεντροδεξιάς ενόψει νέων, πρόωρων εκλογών. Κάτι τέτοιο, όμως, απειλεί να προκαλέσει συνταγματική κρίση, καθώς βάσει του ισχύοντος Συντάγματος δεν θα είναι δυνατόν να διαλυθεί η Βουλή προτού παρέλθει εξάμηνο.
Τούτων δοθέντων, θεωρείται πιθανότερο να δώσει ο Καβάκο Σίλβα εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Αντόνιο Κόστα, αφού εξασφαλίσει κάποιες ουσιώδεις πολιτικές δεσμεύσεις. Ηδη ο Κόστα έχει διαμηνύσει στις Βρυξέλλες ότι θα σεβαστεί τις ευρωπαϊκές υποχρεώσεις της χώρας του, διατηρώντας μια πολιτική δημοσιονομικής πειθαρχίας. Μεταξύ άλλων, δεσμεύεται ότι θα περιορίσει κατά τι το δημόσιο έλλειμμα (από 3% που είναι σήμερα σε 2,8% τον επόμενο χρόνο).
Παρ’ όλα αυτά, τόσο οι Βρυξέλλες όσο και παράγοντες των αγορών εκφράζουν έντονο σκεπτικισμό για τις δεσμεύσεις του Κόστα έναντι των αριστερών συμμάχων του περί τερματισμού της λιτότητας. Γίνεται λόγος για αύξηση του βασικού μισθού και των κατώτατων συντάξεων, επιστροφή του ΦΠΑ στην εστίαση στη χαμηλότερη κλίμακα του 13%, κατάργηση της έκτακτης φορολογικής εισφοράς, αναστολή ιδιωτικοποιήσεων στις μεταφορές και στην ενέργεια ή και ακύρωση άλλων, όπως του αερομεταφορέα ΤΑΡ.
Το ερώτημα που τίθεται από τα πράγματα είναι πώς θα μπορέσει ο Αντόνιο Κόστα να υλοποιήσει αυτές τις υποσχέσεις του προς τους πολιτικούς του συμμάχους και την κοινωνική του βάση, χωρίς να διαταράξει τη δημοσιονομική ισορροπία και τις σχέσεις του με τις Βρυξέλλες. Η Πορτογαλία μόλις πέρυσι βγήκε από το μνημόνιο που είχε συνομολογήσει το 2011 και η οικονομία της εξακολουθεί να είναι εύθραυστη, με τα ομόλογα δανεισμού να θεωρούνται «σκουπίδια» και από τους τρεις διεθνείς οίκους αξιολόγησης. Πάντως, οι αγορές αντέδρασαν χθες μάλλον ψύχραιμα στις πολιτικές εξελίξεις, με το Χρηματιστήριο να ανακάμπτει ελαφρά (κατά 0,46%), μία ημέρα μετά τη σημαντική υποχώρηση του γενικού δείκτη κατά τέσσερις εκατοστιαίες μονάδες.