Η πρόσφατη ένταση μεταξύ Τουρκίας και ΗΠΑ έχει τις ρίζες της στο κουρδικό ζήτημα, που απειλεί τη συμμαχία των δύο χωρών στη Συρία. Τα παρακάτω τέσσερα ερωτήματα για τους Κούρδους αποτελούν απόπειρα να ριχτεί φως στον ρόλο τους στις εξελίξεις στη Συρία.
– Ποιοι είναι οι Κούρδοι, πού ζουν και τι επιδιώκουν;
Η κουρδική εθνότητα, με πληθυσμό 25 με 35 εκατομμύρια, εκτείνεται στα εδάφη της Τουρκίας, της Συρίας, του Ιράκ και του Ιράν, αλλά και σε μικρότερους αριθμούς στην Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν. Ιστορικό τους λίκνο είναι η οροσειρά του Ζάγρου, μήκους 1.500 και πλέον χιλιομέτρων σε Τουρκία, Συρία, Ιράκ και Ιράν. Παρά τη γλωσσική και θρησκευτική τους συνάφεια, οι Κούρδοι της Μέσης Ανατολής εμφανίζουν μεγάλες πολιτικές διαφοροποιήσεις, αντικατοπτρίζοντας μακρά ιστορία εξεγέρσεων με αίτημα την αυτονομία τους, που καταπνίγηκαν συστηματικά.
Οι Κούρδοι της Τουρκίας απώλεσαν την προνομιακή μεταχείριση που είχαν εξασφαλίσει από το ύστερο οθωμανικό κράτος, αλλά και στα πρώτα χρόνια του καθεστώτος των Νεοτούρκων, εξαιτίας του άσβεστου αλυτρωτισμού τους και των απαιτήσεών τους για δημιουργία αυτόνομου κουρδικού κράτους στη ΝΑ Τουρκία.
Οι Κούρδοι είναι στην πλειοψηφία τους σουνίτες Μουσουλμάνοι, χωρίς ωστόσο να μοιράζονται πολλές από τις ιδιαιτερότητες του δόγματος αυτού. Οι γυναίκες κατέχουν ισότιμη θέση με τους άνδρες στην κουρδική κοινωνία, όπως αποδεικνύει και η αξιοποίησή τους στην πρώτη γραμμή των μαχών από τις ένοπλες κουρδικές οργανώσεις στη Συρία και την Τουρκία.
Η Αγκυρα κατηγορεί σήμερα το κουρδικό αυτονομιστικό κίνημα του PKK για συνεργασία με τους Κούρδους μαχητές της βόρειας Συρίας, γνωστοί ως Λαϊκές Μονάδες Προστασίας (YPG), με στόχο τη δημιουργία αυτόνομης ζώνης στα σύνορα των δύο χωρών.
– Οι Κούρδοι μαχητές στη Συρία είναι άλλοι από τους Κούρδους μαχητές του PKK;
Οι ΗΠΑ υποστηρίζουν ότι οι δύο οργανώσεις (YPG και PKK) είναι διαφορετικές, υποστηρίζοντας ότι κύριος στόχος του YPG είναι η προστασία κουρδικών περιοχών στη Συρία, χαρακτηρίζοντας την οργάνωση αξιόμαχη δύναμη κατά του Ισλαμικού Κράτους. Η Τουρκία, όμως, ισχυρίζεται ότι οι μαχητές του YPG μοιράζονται τους ίδιους στόχους με το PKK, την απόσχιση μέσω του ένοπλου αγώνα, απαιτώντας από τις ΗΠΑ να χαρακτηρίσει και τις δύο οργανώσεις ως τρομοκρατικές.
– Τι οδήγησε τη διαφωνία αυτή, μεταξύ Ουάσιγκτον και Αγκυρας, σε κορύφωση;
Οι ΗΠΑ στηρίζουν ενεργά τους μαχητές του YPG, ενώ οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις εξαπολύουν συστηματικά επιθέσεις εναντίον τους, απειλώντας με βαθύτερο ρήγμα της αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Το τουρκικό πυροβολικό βάλλει εναντίον θέσεων του YPG στη Συρία από το περασμένο Σαββατοκύριακο, παρά τις αμερικανικές ενστάσεις. Την Πέμπτη, η τουρκική κυβέρνηση ενίσχυσε δραματικά την πίεση πάνω στην Ουάσιγκτον, κατηγορώντας το YPG για τη βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας με στόχο λεωφορεία Τούρκων στρατιωτικών στην Αγκυρα, με 28 νεκρούς. Ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν κάλεσε μάλιστα τις ΗΠΑ να επιλέξουν με ποιον θα συνταχθούν, ενισχύοντας την προοπτική νέου, ευρύτερου ρήγματος στις σχέσεις των δύο χωρών.
– Πώς θα μπορούσε η ρήξη στις σχέσεις Τουρκίας – ΗΠΑ να επηρεάσει τον πόλεμο στη Συρία;
Η διένεξη αυτή έχει την ικανότητα να περιπλέξει και να παρατείνει χρονικά τη σύρραξη στη Συρία, που βρίσκεται ήδη στον πέμπτο της χρόνο. Η Τουρκία και οι ΗΠΑ είναι από τους σημαντικότερους εχθρούς του Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ Ασαντ, τον οποίο κατηγορούν για σφαγή του συριακού λαού. Η αμερικανοτουρκική διένεξη με αφορμή το κουρδικό μπορεί έτσι να ευνοήσει έμμεσα το συριακό καθεστώς του Ασαντ, αλλά και τους συμμάχους του: τη Ρωσία και το Ιράν.