Brexit: Το αόρατο παγόβουνο

3' 32" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ο τρόπος με τον οποίο εξελίσσεται η δημόσια και η διεθνής συζήτηση για το βρετανικό δημοψήφισμα είναι αρκετά σουρεαλιστική. Για να χρησιμοποιήσω την περίφημη φράση του Κρίστοφερ Κλαρκ (για τα αίτια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου), θυμίζει «υπνοβάτες» οι οποίοι ασυνείδητα οδεύουν προς την καταστροφή.

Λίγοι εκτός Βρετανίας αντιλαμβάνονται τι ακριβώς θέλει η Βρετανία (αυτό δεν είναι τυχαίο, αφού ελάχιστοι το αντιλαμβάνονται και εντός της Βρετανίας). Για την ακρίβεια, μέχρι πρόσφατα, λίγοι εκτός Βρετανίας γνώριζαν ότι πραγματοποιείται οποιουδήποτε είδους διαπραγμάτευση. Είναι χαρακτηριστικό ότι την ημέρα της συνάντησης Κάμερον-Τουσκ, στα τέλη Ιανουαρίου, τα βρετανικά μέσα την παρουσίαζαν ως μια «κρίσιμη ημέρα» για τη σχέση Βρετανίας – Ε.Ε. Στα ευρωπαϊκά μέσα, πρώτη είδηση από τη Βρετανία ήταν ο θάνατος του θρυλικού παρουσιαστή της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου Terry Wogan, ενώ η είδηση της συνάντησης -όταν υπήρχε- ήταν κρυμμένη στις πίσω σελίδες των εφημερίδων και των ιστοσελίδων.

Το θέμα του δημοψηφίσματος τέθηκε από τον πρωθυπουργό Ντέιβιντ Κάμερον ως μέρος μιας όχι ιδιαίτερα επιτυχημένης κίνησης υποτιθέμενης πολιτικής μαεστρίας (statesmanship), αλλά στην πραγματικότητα υψηλού ρίσκου και εγγυημένα χαμηλού κέρδους. Ο Κάμερον υποσχέθηκε δημοψήφισμα για να εξευμενίσει τα ευρωσκεπτιστικά τμήματα του κόμματός του και της κοινωνίας, χωρίς όμως να έχει υπάρξει κανένας σοβαρός σχεδιασμός στρατηγικής, οικονομικής ή άλλης δημόσιας πολιτικής για τις επιλογές που έχει η Βρετανία – το τι θέλει ακριβώς να πετύχει, το πού θέλει ή δεν θέλει να πάει. Επρόκειτο και εξακολουθεί να είναι ένα ντιμπέιτ που διεξάγεται με καθαρά ψυχολογικούς, συναισθηματικούς, όρους.

Δεν είναι τυχαίο ότι, καθ’ όλο το διάστημα πριν από την ανακοίνωση του δημοψηφίσματος, οι δημοσκοπήσεις επικεντρώνονταν συνεχώς στην ερώτηση εάν ο Ντέιβιντ Κάμερον μπορεί να εξασφαλίσει «μια καλή συμφωνία» («a good deal») χωρίς κανείς -ούτε από τη μία πλευρά, ούτε από την άλλη- να έχει ξεκαθαρίσει γιατί πρέπει να υπάρξει επαναδιαπραγμάτευση, πόσω μάλλον το τι θα αποτελούσε «καλή συμφωνία». Επομένως είναι πολύ πιθανό το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος να μην κριθεί από την ουσία -το γράμμα- της συμφωνίας, αλλά από το ποιος θα καταφέρει να «πακετάρει» το περιεχόμενό της με τον τρόπο που θα συμφέρει την πλευρά του Ναι ή του Οχι.

Είναι χαρακτηριστικό ότι, όταν δημοσιεύτηκαν τα σημεία της αρχικής συμφωνίας, κανείς δεν μπορούσε να πει με σιγουριά αν επρόκειτο απλώς για ένα «αμπαλάρισμα» υπαρχουσών διατάξεων και συμφωνιών ή εάν όντως σηματοδοτεί κάποια αλλαγή, η οποία όμως θα απαιτούσε και αλλαγή των συνθηκών, και επομένως ψηφοφορίες και δημοψηφίσματα σε όλη την Ευρώπη, κάτι που στο συγκεκριμένο πολιτικό περιβάλλον (προσφυγική κρίση, αβεβαιότητα για πρόγραμμα χρέους Ελλάδας κ.λπ.) μάλλον αποκλείεται.

Υπό αυτές τις συνθήκες είναι σχεδόν αδύνατο να προβλέψει κανείς το αποτέλεσμα. Το ίδιο ακριβώς συνέβη και με το δημοψήφισμα στη Σκωτία, η έκβαση του οποίου φαίνεται να ανετράπη λίγες ημέρες πριν διεξαχθεί.

Ο Βρετανός πρωθυπουργός έχει αυτοπαγιδευτεί σε μια κακώς σχεδιασμένη στρατηγική, η οποία ξεκίνησε ως κατευνασμός των ακροδεξιών λαϊκιστών και κινδυνεύει να ανατρέψει το οικονομικό κατεστημένο και κοινοτικό κεκτημένο της Βρετανίας. Το κόμμα του είναι βαθιά διχασμένο ως προς το θέμα της Ευρώπης, ενώ και ο ίδιος κάνει απανωτά λάθη, όπως όταν επιτέθηκε με εντελώς ανοίκειο τρόπο στον αρχηγό των Εργατικών Τζ. Κόρμπιν, αποξενώνοντας ακόμη και υψηλόβαθμα στελέχη του. Η συζήτηση για το δημοψήφισμα κινδυνεύει να εξελιχθεί σε μια εντελώς επαρχιώτικη και προσωποποιημένη μονομαχία ανάμεσα στον Κάμερον και τον δήμαρχο του Λονδίνου Μπόρις Τζόνσον για το μέλλον του κόμματός τους.

Ταυτόχρονα, η βάση της τωρινής επιχειρηματολογίας του Κάμερον κρύβει μια μεγάλη αντίφαση: τις τελευταίες ημέρες εμφανίζεται ως ο μεγαλύτερος θιασώτης της ενωμένης Ευρώπης και της εξάρτησης της Βρετανίας από την Ε.Ε. Σε καθημερινή βάση αναφέρει το πόσο υπαρξιακά επικίνδυνο θα ήταν για τη Βρετανία το να αποχωρήσει από την Ενωση. Εάν ισχύουν αυτά, τότε αναρωτιέται κανείς το γιατί ο Κάμερον έθεσε, από μόνος του και χωρίς πραγματική πίεση, θέμα εξόδου.

Η υπομονή πολλών μέσα στην Ε.Ε. -ειδικά κυβερνήσεων αλλά και πολιτών που υποστηρίζουν την εντατικοποίηση της ολοκλήρωσης- αρχίζει να τελειώνει. Μια Ευρώπη «πολλών ταχυτήτων» ή ομόκεντρων κύκλων είναι μάλλον αναπόφευκτη και οι συνέπειες και οι προκλήσεις μιας τέτοιας εξέλιξης για την Ελλάδα θα ήταν σημαντικές. Το μέλλον της Βρετανίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση είναι ένα αόρατο παγόβουνο και η σύγκρουση μπορεί να συμπαρασύρει όχι μόνο την Ελλάδα, αλλά και το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπως την ξέρουμε σήμερα.

*Ο κ. Ρωμανός Γεροδήμος είναι αναπλ. καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Bournemouth και πρόεδρος του τομέα Ελληνικής Πολιτικής της Βρετανικής Εταιρείας Πολιτικών Σπουδών.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή