ΣΜΥΡΝΗ. Για έναν και πλέον χρόνο το εστιατόριο «Ζινμπάντ» στην πλατεία Μπασμάνε ήταν κάθε ημέρα γεμάτο με εκατοντάδες πρόσφυγες από τη Συρία που διαπραγματεύονταν πυρετωδώς τα κόμιστρα για να φτάσουν στην Ευρώπη μέσω του επικίνδυνου θαλάσσιου περάσματος από την Τουρκία στην Ελλάδα. Αυτήν την εβδομάδα όμως ήταν άδειο. Εξι από τους υπαλλήλους του απολύθηκαν και όσοι παρέμειναν υπέστησαν μείωση μισθού κατά 50%. «Ολοι μας οι πελάτες ήταν Σύροι και ζούσαμε από τα φιλοδωρήματά τους», εξηγεί ο 22χρονος Μοχάμεντ Χαΐζι, γκαρσόνι στο καφενείο. «Αυτό το μέρος ήταν κάποτε τόσο γεμάτο που δεν μπορούσες να απλώσεις τα πόδια σου. Τώρα, κοιτάξτε…». Η φωνή του ακολουθεί τα χέρια του που δείχνουν μια σειρά από άδεια τραπέζια και καρέκλες. Μέχρι τον περασμένο μήνα, τα στενά σοκάκια γύρω από την πλατεία Μπασμάνε ήταν ένας θορυβώδης κόμβος, ένας σταθμός της ανθηρής οικονομίας ύψους πολλών εκατομμυρίων δολαρίων, που αναπτύχθηκε γύρω από τη διακίνηση εκατοντάδων χιλιάδων μεταναστών προς την Ευρώπη. Τώρα όμως, λίγες ημέρες αφότου η Ελλάδα άρχισε να επαναπροωθεί μετανάστες στην Τουρκία στο πλαίσιο μιας αμφιλεγόμενης συμφωνίας με την Ε.Ε. για να αναχαιτιστούν οι ροές μεταναστών προς την Ευρώπη, οι δουλειές δεν πάνε καλά.
«Κάθε επιχείρηση σε αυτήν την πλατεία ήταν επικερδέστατη, σε βάρος των προσφύγων, και τώρα έφυγαν όλοι ξαφνικά», επισημαίνει ο Καντίρ Ακιντσί, μάνατζερ εταιρείας ταξί στη γειτονιά. «Εχουμε 70% πτώση των κερδών μας. Αυτοί οι επιβάτες ήταν το μεροκάματό μας», προσθέτει. Οι ταξιτζήδες που μετέφεραν χιλιάδες επιβάτες σε απομονωμένα σημεία αναχώρησης παραμένουν τώρα άπραγοι στην πλατεία. Τα ξενοδοχεία, που ήταν κατάμεστα επί μήνες από διακινητές, τώρα είναι άδεια και οι αραβικές πινακίδες, που είχαν στόχο τους Σύρους πελάτες, απομακρύνθηκαν από τις βιτρίνες. «Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι πως μόλις έφτασαν οι Σύροι εδώ, έφυγαν οι Τούρκοι», αναφέρει ο Ακιντσί. «Και τώρα που θα γυρίσουν, δεν θα συγκρίνεται με τη βιομηχανία που είχε δημιουργηθεί γύρω από τις βάρκες. Αυτή η πηγή στέρεψε», λέει.
Παρ’ όλα αυτά, καθώς οι μετανάστες εγκαταλείπουν τη Σμύρνη κι αναζητούν εναλλακτικές οδούς, η ροή προς την Ελλάδα δεν έχει σταματήσει εντελώς. Οι διακινητές έχουν μειώσει το κόστος από 700 δολάρια σε 550 και συνεχίζουν να πιέζουν τους Σύρους πρόσφυγες να αποτολμήσουν το ταξίδι. Οι διακινητές λένε ότι τώρα χρειάζονται τρεις ημέρες για να γεμίσουν μια βάρκα με 35 ώς 40 επιβάτες, ενώ παλιότερα δυσκολεύονταν να βρουν αρκετές βάρκες για να εξυπηρετήσουν τις στρατιές μεταναστών. Η αυλή ενός τζαμιού απέναντι από την πλατεία ήταν γεμάτη μετανάστες που περιμέναν να αναχωρήσουν για την Ελλάδα. Αυτή τη μέρα όμως, μόνο μία γυναίκα από τη Συρία στεκόταν εκεί με τα τρία αδέλφια της, προσπαθώντας να αποφασίσει αν θα αναλάβει το ρίσκο του ταξιδιού. «Επιχειρήσαμε να φύγουμε δύο φορές, αλλά μας σταμάτησαν, μας συνέλαβαν και στη συνέχεια μας άφησαν πάλι ελεύθερους», λέει η Αμπίρ Μουσταφά, 26 χρόνων, έξω από το τζαμί. «Θα ξαναπροσπαθήσουμε σήμερα. Ο σύζυγός μου είναι στην Ελλάδα και εμάς τους Σύρους δεν μας στέλνουν πίσω», προσθέτει. Αυτό είναι εν μέρει σωστό. Αλλά έχει γίνει το βασικό επιχείρημα των διακινητών, που προσπαθούν να εκμεταλλευτούν το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι οι πρώτοι που επιστρέφονται από την Ελλάδα είναι κυρίως Πακιστανοί και Αφγανοί. Οπως όμως και οι άλλοι, έτσι και οι Σύροι, βρίσκονται αντιμέτωποι με το φάσμα της επαναπροώθησης, αν δεν καταφέρουν να αποδείξουν ότι δεν είναι οικονομικοί μετανάστες.