Με συντονισμένες παρεμβάσεις τους, ο πρόεδρος της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν και ο πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου προσπάθησαν να σβήσουν τη φωτιά που άναψε ο πρόεδρος της Βουλής Ισμαήλ Καχραμάν, με την πρότασή του για κατάργηση του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους και συνταγματική καθιέρωση ενός είδους ισλαμικής δημοκρατίας.
Με δηλώσεις του από το Ζάγκρεμπ της Κροατίας, όπου πραγματοποιεί επίσημη επίσκεψη, ο Ταγίπ Ερντογάν προσπάθησε να θέσει τέλος στη διαμάχη που είχε ξεσπάσει, αποσαφηνίζοντας ότι οι απόψεις του Καχραμάν δεν εκφράζουν παρά μόνο τον ίδιο και ότι δεν τίθεται ζήτημα αμφισβήτησης του κοσμικού, μη θρησκευτικού χαρακτήρα του κράτους που ίδρυσε ο Κεμάλ Ατατούρκ.
«Οι απόψεις πάνω στο ζήτημα αυτό είναι γνωστές. Η πραγματικότητα επιβάλλει να κρατάει το κράτος ίση απόσταση από όλα τα θρησκευτικά δόγματα. Αυτό σημαίνει κοσμικό κράτος», δήλωσε ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν.
Η «εμπρηστική» δήλωση
Μιλώντας σε διάσκεψη για την επικείμενη συνταγματική αναθεώρηση στην Κωνσταντινούπολη, ο πρόεδρος της Βουλής είχε δηλώσει το βράδυ της Δευτέρας, μεταξύ άλλων, τα εξής: «Είμαστε μουσουλμανική χώρα. Επομένως πρέπει να έχουμε θρησκευτικό Σύνταγμα». Η τοποθέτησή του προκάλεσε τις πρώτες διαδηλώσεις, που σημαδεύτηκαν από συγκρούσεις μεταξύ αστυνομικών και ακτιβιστών, την επόμενη ημέρα στην Αγκυρα, αλλά και τη γενική κατακραυγή της αντιπολίτευσης. Ο επικεφαλής του κεμαλικού κόμματος CHP Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου ζήτησε την παραίτηση του Καχραμάν, ενώ το φιλοκουρδικό κόμμα HDP του Σελαχατίν Ντεμιρτάς δήλωσε ότι με τις δηλώσεις Καχραμάν το κυβερνών ισλαμικό κόμμα AKP των Ερντογάν και Νταβούτογλου «έδειξε το πραγματικό του πρόσωπο». Σε μια σπάνια περίπτωση σύγκλισης, το υπερεθνικιστικό ΜΗΡ του Ντεβλέτ Μπαχτσελί κινήθηκε στο ίδιο μήκος κύματος με το φιλοκουρδικό HDP, ζητώντας να ανακληθούν πάραυτα οι δηλώσεις του προέδρου της Βουλής Ισμαήλ Καχραμάν.
Υπό την πίεση των σφοδρών αντιδράσεων, οι οποίες επεκτάθηκαν και στο εσωτερικό του ΑΚΡ, ο πρόεδρος της Βουλής διευκρίνισε, με νεότερη δήλωσή του, ότι οι απόψεις που εξέφρασε ήταν «αυστηρά προσωπικές». Τη σκυτάλη πήρε χθες ο Τούρκος πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου, για να δηλώσει στη διάρκεια ομιλίας του σε συνεδρίαση στελεχών του ΑΚΡ: «Το νέο Σύνταγμα που επεξεργαζόμαστε θα περιέχει τη θεμελιώδη αρχή για τον κοσμικό χαρακτήρα του κράτους ως εγγύηση των ατομικών ελευθεριών στο πεδίο της θρησκευτικής πίστης και των ίσων αποστάσεων που οφείλει να τηρεί το κράτος έναντι όλων των θρησκευτικών δογμάτων». Ο Τούρκος πρωθυπουργός σημείωσε επίσης ότι η κυβέρνησή του θα επιδιώξει μια «φιλελεύθερη και όχι αυταρχική ερμηνεία της λαϊκότητας». Η αναφορά του αυτή βρισκόταν, προφανώς, σε αντιδιαστολή με τα αυταρχικά, στρατοκρατικά καθεστώτα που γνώρισε η Τουρκία μέχρι και τη δεκαετία του 2000. Οι κυβερνήσεις των Ερντογάν και Νταβούτογλου κατάργησαν μέτρα όπως η απαγόρευση της ισλαμικής μαντίλας στα πανεπιστήμια και στη Βουλή, τα οποία αποξένωναν μεγάλο τμήμα ευσεβών μουσουλμάνων στο όνομα του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους.
«Παλιά καραβάνα»
Προσωπική επιλογή του Ερντογάν για το αξίωμα του προέδρου της Βουλής, ο Ισμαήλ Καχραμάν είναι «παλιά καραβάνα» του πολιτικού Ισλάμ στη χώρα του. Αναδείχθηκε βουλευτής το 1995 και υπουργός Πολιτισμού τον επόμενο χρόνο μέσα από το ισλαμικό Κόμμα Ευημερίας του Νετζμετίν Ερμπακάν, η κυβέρνηση του οποίου ανατράπηκε με «βελούδινο» πραξικόπημα του στρατού το 1997, έχοντας θέσει σε αμφισβήτηση τον διαχωρισμό θρησκείας – κράτους. Το Κόμμα Ευημερίας τέθηκε εκτός νόμου και από τις στάχτες του γεννήθηκε το μετριοπαθέστερο ισλαμικό ΑΚΡ του Ταγίπ Ερντογάν.
Οι δηλώσεις του Ισμαήλ Καχραμάν ανησύχησαν όλες τις θρησκευτικές μειονότητες της Τουρκίας, στις οποίες, πλην των μικρών πληθυσμών των Ελλήνων, Εβραίων και Αρμενίων, περιλαμβάνεται η πολυπληθής μειονότητα των Αλεβιτών (περί τα 10-15 εκατομμύρια σε σύνολο 78). Το κυριότερο, η τοποθέτηση του προέδρου της Βουλής περιέπλεξε άνευ λόγου την προσπάθεια του Ταγίπ Ερντογάν για μια συνταγματική αναθεώρηση που θα κατοχυρώνει αυξημένες εξουσίες της προεδρίας του.